ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ O Αμικαμ Ναχμάνι είναι καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Bar – Illan και Senior Research Associate του ισραηλινού ινστιτούτου The Besin-Sadat Center For Strategic Studies. Πρόκειται για τον άνθρωπο-κλειδί στη νέα ενεργειακή πολιτική του Ισραήλ, με υψηλότατες διασυνδέσεις στην ισραηλινή πολιτική ελίτ και άνθρωπος “μυστικών αποστολών” σε ότι έχει να κάνει με τις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις που γίνονται αυτό τον καιρό στο τρίγωνο Τελ Αβίβ- Λευκωσία- Αθήνα για τη συνεργασία στην έρευνα και εξόρυξη κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Αντίπαλος του τουρκικού επεκτατισμού και φανατικός υποστηρικτής της ελλνοισραηλινής προσέγγισης, μίλησε πρόσφατα σε συνέδριο του Ινστιτούτου Αναδημιουργία Ξανά (παρακάτω θα διαβάσετε την εισήγηση και συνεντεύξεις του) έχει συχνά συναντήσεις με εκπροσώπους της κυβέρνησης στην Αθήνα, ενώ διατηρεί ανοικοτύς διαύλους επικοινωνίας με συνεργάτες του Αντώνη Σαμαρά.
O Ναχμάνι έχει διδακτορικό ( Ph. D) από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το αντικείμενο ερευνάς του είναι η Ανατολική Μεσόγειο, εστιασμένο σε Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα εκτείνονται από τους εμφύλιους πολέμους, τον εθνικισμό μέχρι και τις φυσικές πηγές, όπως ο πόλεμος των υδάτων. Ο Ναχμάνι έχει επισκεφτεί αρκετές φορές τη χώρα μας, είναι γνώστης του ελληνικού πολιτισμού, έχει παρακολουθήσει μαθήματα ελληνικών και έχει συγγράψει βιβλία για την ιστορία και την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας.
Μιλώντας στο συνέδριο του Ινστιτούτου Αναδημιουργία Ξανά ο Καθηγητής Amikam Nachmani εστίασε στις σχέσεις Ελλάδας-Ισραήλ-Τουρκίας, τις
γεωπολιτικές αλλαγές, καθώς και τις ευκαιρίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Αφού προηγουμένως
αναφέρθηκε διεξοδικά στους λόγους που οδήγησαν στη σημερινή κρίση που διέπει τις σχέσεις Ισραήλ-
Τουρκίας και τις εξαιρετικά περιορισμένες πιθανότητες ομαλοποίησης αυτών, ο ομιλητής έδωσε έμφαση
στη σημαντική γεωπολιτική θέση που κατέχουν η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Κύπρος στην Ανατολική
Μεσόγειο η οποία μπορεί να δώσει ώθηση σε νέες προοπτικές περιφερειακής συνεργασίας. Ενδιαφέρον
προκάλεσε η παρουσίαση των κοινών προκλήσεων που καλούνται να αντιμετωπίσουν στο
διαμορφούμενο γεωπολιτικό περιβάλλον τους η Ελλάδα και το Ισραήλ, επισημαίνοντας ότι:
“Η Ελλάδα
και το Ισραήλ είναι μικρά κράτη που περιβάλλονται από μεγαλύτερες σε γεωγραφικό μέγεθος χώρες οι
οποίες διαθέτουν μεγαλύτερες οικονομίες. Περιστασιακά, ως αποτέλεσμα αυτής της πραγματικότητας, οι
δύο αναγνωρίζουν τους περιορισμούς τους. Η επαίσχυντη και ταπεινωτική οικονομική κατάσταση στην
οποία έχει περιέλθει η Αθήνα σε σχέση με τους γίγαντες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Γερμανία, Γαλλία),
έρχεται να τονίσει αυτή την πτυχή. Η δυσκολία στην αντιμετώπιση των ξένων μεταναστών είναι ένα άλλο
θέμα κοινό για την Ελλάδα και το Ισραήλ. Η Ελλάδα, όπως και το Ισραήλ στα σύνορά του με την Αίγυπτο,
χτίζει ένα τείχος κατά μήκος των τουρκικών συνόρων της για να σταματήσει χιλιάδες ξένους μετανάστες
από το να εισβάλουν σε αυτή. Ογδόντα με ενενήντα τοις εκατό της παράνομης μετανάστευσης στην ΕΕ
εισέρχεται μέσω της ελληνικής επικράτειας. Η Ελλάδα δεν είναι ο τελικός προορισμός τους, αλλά μέσω της
της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα χιλιάδες ελληνικά νησιά, καθώς και οι μεγάλες σε μήκος ελληνικές θαλάσσιες
ακτές, καθιστούν την επιθεώρηση και τον έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης σχεδόν ένα έργο χωρίς
ελπίδα. Η εγγύτητα σε πολύ ασταθείς περιοχές, όπως αυτές των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής, ο
κίνδυνος της ριζοσπαστικής θρησκευτικής τρομοκρατίας, η “Αραβική Άνοιξη” και οι αστάθειες που αυτή
έχει δημιουργήσει, καθώς και άλλες προκλήσεις αποτελούν τον κοινό παρονομαστή των δύο χωρών. Η
Ελλάδα και το Ισραήλ βρίσκονται τώρα στη διαδικασία μετατροπής αυτών των ομοιοτήτων και κοινών
συμφερόντων σε συνεργασία προς αμοιβαίο όφελος”.
Και κατέληξε εστιάζοντας στις δυνατότητες κοινής
αξιοποίησης του υποθαλάσσιου πλούτου Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου λέγοντας:
“Η τριμερής ενεργειακή
συνεργασία μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας και Κύπρου είναι ήδη μια πραγματικότητα. Η διασύνδεση ηλεκτρικής
ενέργειας και φυσικού αερίου μέσω ενός υποθαλάσσιου καλωδιακού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και η
κατασκευή του Μεσογειακού αγωγού φυσικού αερίου είναι γεγονός στη διαδικασία σχεδιασμού και
κατασκευής. Σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί όσον αφορά στο ζήτημα του υποθαλάσσιου καλωδίου
τροφοδοσίας. Το έργο, γνωστό ως «
Eurasia Interconnector”, προβλέπει την κατασκευή ενός καλωδίου
ηλεκτρικής ενέργειας μήκους 870 χιλιομέτρων και σε βάθος 200 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της
θάλασσας, το οποίο θα συνδέσει τα δίκτυα του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας, μέσω του νησιού της
Κρήτης. Θα υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς ενέργειας έως και 2000 μεγαβάτ και το συνολικό κόστος
αναμένεται να ανέλθει στα 1,5 δισ. ευρώ.
ΜΙΑ ΕΚ ΤΩΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΕΛΛΑΔΟΑΣ- ΙΣΡΑΗΛ
Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη έλληνo-ισραηλινή συμμαχία ;
Κατά αρχήν πιστεύω ότι έχουμε κάνει μια καλή αρχή, είναι κάτι καινούργιο έχει δημιουργηθεί τους τελευταίους επτά με εννέα μήνες και όχι πιο πριν και εγώ ο ιστορικός πρέπει να μιλήσω για το μέλλον. Για αυτήν την περίοδο των ελληνο-ισραηλινών σχέσεων δεν υπάρχει ιστορία γιατί διαμορφώνεται η αρχή τους. Όμως εκτιμάω ότι είναι μια καλή αρχή δεδομένου ότι η προετοιμασία κράτησε περίπου εξήντα χρόνια. Σε αντίθεση με αυτό το μακρύ διάστημα, διαπιστώνουμε προσφάτως ότι ο ρυθμός και τα βήματα που γίνονται στις ελληνο-ισραηλινές σχέσεις είναι πλέον πολύ γρήγορα. Οι δυο πρωθυπουργοί των κρατών έχουν συναντηθεί δυο φορές μεταξύ τους, μια από αυτές ήταν στη Μόσχα στο εστιατόριο Πούσκιν. Οι δύο ηγέτες έχουν ήδη συναντηθεί τρεις φορές, μια στη Μόσχα, μια δεύτερη στην Ιερουσαλήμ και μια όταν ο Νετανιάχου ήρθε στην Αθήνα και σήμερα (εννοεί την περασμένη Παρασκευή) ακολούθησε και επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Λιμπερμαν. Κατά τη συνολική διάρκεια των τελευταίων έξι μηνών ισραηλινοί αξιωματούχοι επισκέφθηκαν την Αθήνα και έλληνες αξιωματούχοι την Ιερουσαλήμ. Πιστεύω ότι χωρίς αμφιβολία οι ελληνο-ισραηλινές σχέσεις έχουν κάνει μια καλή αρχή και ότι οι δύο χώρες έχουν τη βούληση να χτίσουν διπλωματικές καλές σχέσεις. Γιατί όχι άλλωστε; Είναι δυο γειτονικές χώρες, ίδιου μεγέθους και οι δυο δυτικές δημοκρατίες. Εμείς δεν θα έλεγα ότι έχουμε παρόμοια προβλήματα αλλά παρόμοιες ανησυχίες. Μπορούμε να πούμε ότι ανήκουμε σε διαφορετικές γεωγραφικές ζώνες, αλλά και οι δύο βρισκόμαστε σε περιοχές με δυσκολίες και ιδιαιτερότητες. Για να είσαι εδώ εσύ έχεις γείτονες από τα Βαλκάνια και είσαι μέρος του κόσμου και εμείς έχουμε τους γείτονες μας. Έχουμε παρόμοιες ανησυχίες σε παρόμοια προβλήματα. Μπορώ να αναφερθώ σε πολλά παραδείγματα· λόγου χάρη το πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης και οι τρόποι αντιμετώπισής του. Σε κάθε περίπτωση,έχουμε ξεκινήσει (τη συνεργασία) σε σωστή βάση και σύμφωνα με τη γνώμη μου γεννούνται εξαιρετικές προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη συνεργασία.
Ποια είναι σημασία δημιουργίας μια Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου- Ελλάδας;
Χωρίς αμφιβολία εάν στηριχθεί η παρούσα προσέγγιση και ενδυναμωθεί με στοχευμένες ενέργειες,καλές προθέσεις και καλή θέληση, τα οποία διαθέτουμε προς το παρόν, τα πράγματα θα εξελιχθούν ακόμα καλύτερα. Μπορώ να αναφερθώ ενδεικτικά στις τελωνειακές σχέσεις Ισραήλ- Κύπρου- Ελλάδας, ή ακόμα και με την αμοιβαία συνδρομή σε περίπτωση ανάγκης με πυροσβεστικά αεροσκάφη που δύνανται να σβήσουν δασικές φωτιές. Γιατί, φερ΄ειπείν, η κάθε χώρα να αναγκάζεται να διατηρεί δικά της πυροσβεστικά αεροσκάφη, και να μην έχουμε μια κοινή αεροπορική πυροσβεστική δύναμη (ανδρών και αεροσκαφών) σε αυτό το μικρό μέρος της ανατολικής Μεσογείου;Μέσα σε δύο με τρείς ώρες θα μπορούσαν να πετάξουν η πυροσβεστική δύναμη σε Ισραήλ, Ελλάδα και Κύπρο για να σβήσουν τη φωτιά. Με ένα τέτοιο σύστημα συνεργασίας στην ανατολική μεσόγειο θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τις υπάρχουσες υποδομές και τις εγκαταστάσεις και να τις μοιραστούμε από κοινού.
Η διαμάχη μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ αλλάζει την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή;
Ορθώς, ναι μεν οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις είναι μια διαφορετική ιστορία, ωστόσο το θέμα συνδέεται με τις ελληνο-ισραηλινές σχέσεις, χωρίς αμφιβολία. Οι σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας βρίσκονται σε μια εντελώς νέα φάση, και με κανένα τρόπο δεν δύνανται να επιστρέψουν αυτές στο σημείο που παλαιότερα βρίσκονταν. Πρόκειται για μια νέα κατάσταση. Είναι η πρώτη φορά που οι δυο χώρες, Τουρκία και Ισραήλ,χρησιμοποιούν γλώσσα τύπου «Μέσης Ανατολής» όπως οι ηγέτες χωρών της Μέσης Ανατολής και όχι τη γλώσσα της ευπρέπειας. Εμείς προσπαθήσαμε για μια μεγάλη περίοδο να αποφύγουμε αυτή τη κατάληξη, αλλά τελικά έχει δημιουργηθεί μια εντελώς νέα κατάσταση. Με κανένα τρόπο τα πράγματα δεν θα γίνουν όπως ήταν στο παρελθόν. Θα σου δώσω ένα απλό παράδειγμα. Το 2009 ήρθαν30.000 τουρίστες από το Ισραήλ στην Ελλάδα. Το 2010 είχαμε 260.000 ισραηλινούς τουρίστες στην Ελλάδα. Όλοι αυτοί από πού ήρθαν; Ενώ θα πήγαιναν στην Τουρκία,αντί για αυτήν επέλεξαν την Ελλάδα. Εγώ δεν μπορώ να κρίνω αν οι σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ είναι καλές οι κακές αλλά δεν θα γίνουν όπως ήταν προηγουμένως.
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι πραγματική απειλή για το Ισραήλ;
To Ισραήλ αντιλαμβάνεται ότι το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα είναι μια απειλή,είναι σοβαρή και δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην πιστεύουμε ότι ο ηγέτης του Ιράν Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ θέλει να εξαφανίσει το Ισραήλ από το χάρτη. Είναι μια σοβαρή απειλή, εμείς θα κάνουμε κάθε δυνατή προσπάθεια (εννοεί να προστατευθούν) αλλά δεν θεωρώ ότι είναι ιδιωτική υπόθεση του Ισραήλ. Ένα πυρηνικό Ιράν είναι μια απειλή για ολόκληρη την περιοχή. Δεν αμφιβάλω ότι το Ιράν αποτελεί απειλή και για άλλα αραβικά κράτη, ακόμα και για τη Τουρκία,άσχετα ένα αυτή συμπεριφέρεται σαν να μην την απασχολεί το θέμα . Ένα πυρηνικό Ιράν με μια βάση που έχει ήδη δημιουργήσει στο Λίβανο μέσω της Χεζμπολά, με τις σχέσεις που διατηρεί με τη Συρία, θα μπορούσε να είναι μια απειλή και για την Ευρώπη. Το Λίβανο δεν είναι και τόσο μακριά από την Ευρώπη.
Η ισραηλινό-παλαιστινιακή διένεξη αποτελεί καυτό θέμα της διεθνής κοινότητας. Πως μπορεί να επιλυθεί το Παλαιστινιακό με ειρηνικό τρόπο;
Χωρίς αμφιβολία αυτή είναι πράγματι μια δύσκολη ερώτηση. Θα μπορούσα να πω ότι η μη επίλυση του Παλαιστινιακού ζητήματος θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μεγάλο εμπόδιο, για παράδειγμα εάν υπάρξει παλαιστινιακή εξέγερση, μια νέα ιντιφάντα, ίσως αυτό να επηρεάσει και τις έλληνο-ισραηλινές σχέσεις. Πρέπει να ληφθεί υπόψη, και από το Ισραήλ, ότι ενδεχόμενη μη-λύση του παλαιστινιακού θα έχει ευρύτερες συνέπειες. Για παράδειγμα, ενδεχόμενη αποτυχία μπορεί να χειροτερέψει τη γενικότερη κατάσταση και αυτό να επηρεάσει τις ελληνο-ισραηλινές σχέσεις.
Το Ισραήλ έχει επιβάλλει κυρώσεις και αποκλεισμό στη Γάζα και δεν έχει αναγνωρίσει την εκλεγμένη από τους παλαιστίνιους κυβέρνηση της Χαμάς. Η διαμάχη μεταξύ Φατάχ και Χαμάς διευκολύνει την ισραηλινή πολιτική;
Στη Γάζα υπάρχει στις μέρες μας μια εξτρεμιστική ισλαμική κυβέρνηση. Παρεμπιπτόντως, αξίζει να ειπωθεί ότι στις μεταξύ τους εχθρότητες προβαίνουν σε ακραίου είδους πράξεις που δεν τόλμησαν να κάνουν ούτε εναντίον μας. Τι έχει κάνει η Χαμάς στους ανθρώπους της Φατάχ στη Γάζα; Απλά τους έχουν εξολοθρεύσει, τους έχουν εξοντώσει, τους έχουν φυλακίσει. Η Χαμάς θεωρείται ως ένα πολύ εξτρεμιστικό ισλαμικό καθεστώς που κυβερνάει τη Γάζα. Τα ΜΜΕ δεν αναφέρονται καθόλου σε αυτό. Κανείς, για παράδειγμα, δεν αναφέρεται στα δικαιώματα των γυναικών που δεν υπάρχουν πλέον εκεί,όπως και στα λοιπά πολιτικά δικαιώματα που καταπατούνται εξίσου. Οι ελευθερίες και οι αξίες που θεωρούνται στη Δύση ως δεδομένες, όπως είναι η ελευθερία λόγου, η ελεύθερη τηλεόραση, ελεύθερο ιντερνέτ δεν υφίστανται. Ωστόσο, η Δυτική Όχθη βρίσκεται σε μια διαδικασία που προσεγγίζει όλο και περισσότερο τα δυτικά πρότυπα. Η οικονομία της προχωράει και η κατάσταση εκεί είναι πολύ καλύτερη συγκριτικά με εκείνη της Γάζας. Η ανάπτυξη της οικονομίας αποτελεί μια καλή αρχή και ενδεχομένως να οδηγήσει επίσης και σε μια καλή πολιτική λύση.
Πολλοί αναλυτές και ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταδίκασαν την ισραηλινή εισβολή στη Γάζα το χειμώνα του 2008-2009 ως μια ασύμμετρη αντίδραση. Ποια είναι η γνώμη σας;
Θα προσκαλούσα όλους αυτούς που μας επικρίνουν μόνο να έρθουν να ζήσουν γύρω από τη Γάζα, με τα καθημερινά χτυπήματα των πυραύλων Κασάμ. Προσωπικά πιστεύω ότι καμιά δυτική χώρα δεν θα ανέχονταν μια κατάσταση όπου οι πολίτες της θα βομβαρδίζονταν καθημερινά από πυραύλους,από όλμους και άλλα όπλα.
Η Μέση Ανατολή θεωρείται κατά κοινή ομολογία μια πολύ ευαίσθητη περιοχή. Τι πιστεύεται;
Η Μέση Ανατολή είναι πράγματι μια ευαίσθητη περιοχή και σήμερα βιώνει στρατηγικές αλλαγές.Έχεις χώρες που έρχονται από την περιφέρεια, όπως η Τουρκία και το Ιράν που θέλουν να εξελιχθούν σε σημαντικούς παράγοντες, σε περιφερειακές υπερδυνάμεις. Η περιοχή έχει οικονομική σπουδαιότητα, υπάρχουν αραβικά καθεστώτα που επίσης απειλούνται από τον ισλαμικό δογματισμό (φονταμενταλισμό). Είναι μια πολύ ευαίσθητη κατάσταση και η περιοχή δεν χαρακτηρίζεται από σταθερότητα. Δεν πιστεύω ότι η διεθνή κοινότητα μπορεί να κάνει πολλά (εννοεί προς βελτίωση της κατάστασης),αυτό που θέλω να πω είναι ότι οι άνθρωποι οι οποίοι ζούνε εκεί και οι χώρες της Μέσης Ανατολής θα έπρεπε να επιλύσουν οι ίδιοι τα προβλήματα τους. Εννοώ ότι σήμερα υπάρχουν προβλήματα μεταξύ των αραβικών μετριοπαθών και εξτρεμιστικών κρατών, μεταξύ των θεοκρατιστών και των κοσμικών και μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών χωρών. Παράλληλα υπάρχουν προβλήματα μεταξύ των φιλοδυτικών και των φιλοιρανικών κρατών. Η περιοχή είναι συνολικά ασταθής και το οικονομικό στοιχείο (εννοεί πλουτοπαραγωγικές πηγές όπως το πετρέλαιο)αποτελούν μια σημαντική παράμετρος.