ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Η «μνημονιακή» Ελλάδα συμπιέζεται οικονομικά και κοινωνικά, όμως τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπιζε και πριν το μνημόνιο δεν έπαυσαν να υπάρχουν. Αντιθέτως, συνεχίζουν να επιδεινώνονται και μάλιστα υπό πολύ πιο δυσμενείς συνθήκες. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα της Ελλάδας είναι ο επί δεκαετίες μαρασμός των περιφερειών της, ο οποίος έχει ως συνέπεια τη συνεχή εγκατάλειψή τους από το πλέον παραγωγικό και νεανικό τους δυναμικό.
Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η κατάσταση που διαμορφώνεται σε ολόκληρη τη Θράκη και ειδικότερα στον ακριτικό νομό Έβρου. Μετά τη δεκαετία του 1960, κατά την οποία σημαντικό μέρος του πληθυσμού του νομού μετανάστευσε στο εξωτερικό, τις τελευταίες δεκαετίες ήλθε το φαινόμενο της αστυφιλίας να δημιουργήσει νέα και εξαιρετικά επικίνδυνα δεδομένα:
Οι βόρειες και κεντρικές αγροτικές περιοχές του Έβρου, από τα Δίκαια μέχρι το Σουφλί, τα τελευταία χρόνια εγκαταλείπονται μαζικά από τον νεανικό πληθυσμό τους, ο οποίος προς το παρόν μετακινείται κυρίως προς τα αστικά κέντρα. Όποιος περιδιαβεί τα χωριά των εύφορης πεδιάδας Ορεστιάδας-Διδυμοτείχου και της παραποτάμιας ζώνης του Έβρου, θα διαπιστώσει μια εικόνα εγκατάλειψης. Θα συναντήσει οικισμούς κυρίως ηλικιωμένων, με ελάχιστα παιδιά, οι οποίοι έχουν εισέλθει σε φάση δημογραφικού μαρασμού. Η εικόνα αυτή είναι πλέον ορατή και από τα απογραφικά δεδομένα. Για να δείξουμε ακριβώς πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση που διαμορφώνεται στον Έβρο, παραθέτουμε στη συνέχεια στοιχεία που προκύπτουν από τις επίσημες εθνικές απογραφές και αφορούν συγκεκριμένες ομάδες αγροτικών οικισμών του νομού:
|
Πληθυσμιακή εξέλιξη αγροτικών περιοχών νομού Έβρου |
|||||
|
Οικιστική ενότητα |
Πληθυσμός στο έτος απογραφής |
||||
|
1981 |
1991 |
2001 |
2011 |
Μεταβολή |
|
|
Ενότητα Βύσσας |
10.150 |
8.968 |
8.184 |
6.495 |
36% |
|
Ενότητα Τριγώνου |
8.352 |
8.103 |
6.055 |
4.742 |
43% |
|
Οικισμοί Βορ. Έβρου |
18.502 |
17.071 |
14.239 |
11.237 |
39% |
|
Ενότητα Μεταξάδων |
6.090 |
5.208 |
4.098 |
3.265 |
46% |
|
Οικισμοί Διδυμοτείχου |
2.971 |
2.583 |
2.031 |
1.571 |
47% |
|
Οικισμοί Σουφλίου |
3.596 |
3.488 |
2.698 |
1.935 |
46% |
|
Οικισμοί Κεντρ. Έβρου |
12.657 |
11.279 |
8.827 |
6.771 |
47% |
|
ΣΥΝΟΛΟ |
31.159 |
28.350 |
23.066 |
18.008 |
42% |
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Στην ενότητα Τριγώνου (βόρειος Έβρος) περιλαμβάνονται οι δεκαέξι (16) οικισμοί: Άρζος, Καναδάς, Δίκαια, Δίλοφος, Κριός, Πάλλη, Ελαία, Θεραπειό, Κομάρα, Μαράσια, Μηλέα, Ορμένιο, Πεντάλοφος, Πετρωτά, Πτελέα, Σπήλαιο.
2. Η ενότητα Μεταξάδων περιλαμβάνει δεκατρία (13) χωριά: Αλεποχώριο, Πολιά, Ασπρονέριο, Γιατράδες, Σαύρα, Δόξα, Βρύση, Ελαφοχώριο, Χιονάδες, Λάδη, Αβδέλλα, Μεταξάδες, Παλιούριο.
|
Οικισμοί Διδυμοτείχου |
2.971 |
2.583 |
2.031 |
1.571 |
47% |
|
Οικισμοί Σουφλίου |
3.596 |
3.488 |
2.698 |
1.935 |
46% |
|
Οικισμοί Κεντρ. Έβρου |
12.657 |
11.279 |
8.827 |
6.771 |
47% |
|
ΣΥΝΟΛΟ |
31.159 |
28.350 |
23.066 |
18.008 |
42% |
Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν ότι σε διάστημα μόλις μιας τριακονταετίας οι αγροτικές περιοχές του Έβρου έχασαν σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού τους! Είναι περιττό να τονίσει κανείς ότι αυτοί που εγκατέλειψαν τις παραπάνω περιοχές είναι οι νεαρότεροι κάτοικοί τους, οι περισσότεροι από τους οποίους μετακινήθηκαν στην Αλεξανδρούπολη (αύξηση πληθυσμού +67% στο διάστημα 1981-2011) ή και σε κοντινά αστικά κέντρα (π.χ. Ορεστιάδα). Ωστόσο, η κατάσταση αυτή δεν θα πρέπει να θεωρείται μόνιμη. Είναι πιθανό η μετακίνηση προς τα αστικά κέντρα να αποδειχθεί το ενδιάμεσο στάδιο για την τελική φυγή των κατοίκων του Έβρου, οι οποίοι έχοντας αποκοπεί από τη γη τους και υπό την πίεση διαφόρων εξελίξεων είναι πιθανόν να αναζητήσουν μια νέα τύχη σε προορισμούς του εσωτερικού και κυρίως του εξωτερικού, όπως έγινε και στο παρελθόν. Την ίδια ώρα οι πληθυσμοί της υπαίθρου έχουν μπει σε καθοδική τροχιά, αφού η σημαντική γήρανσή τους δεν επιτρέπει την αριθμητική τους ανάκαμψη.
Το φαινόμενο αυτό δυστυχώς είναι ο κανόνας για την ελληνική περιφέρεια και δεν αφορά μόνο τον Έβρο. Ωστόσο, είναι προφανές ότι στον Έβρο θα πρέπει να μας προβληματίσει ιδιαιτέρως, για δύο λόγους. Πρώτον, είναι αδύνατον να κρατηθεί μια συνοριογραμμή με μια φθίνουσα δημογραφία, ειδικά όταν στην απέναντι μεριά των συνόρων τα δημογραφικά δεδομένα είναι ιδιαιτέρως ανθηρά. Δεύτερον, ο κατά συντριπτική πλειονότητα χριστιανικός πληθυσμός του νομού Έβρου έχει διπλή σημασία: εξασφαλίζει την αριθμητική υπεροχή του χριστιανικού στοιχείου στη Θράκη (συνολικά) και με την παρουσία του διακόπτει την εδαφική συνέχεια της μουσουλμανικής μειονότητας με την Τουρκία. Επομένως, τυχόν αριθμητική του αποδυνάμωση θα δημιουργήσει στο μέλλον τις προϋποθέσεις για μια σειρά από πολύ δυσμενείς εξελίξεις, οι οποίες στον βαθμό που θα συμβούν, θα αλλάξουν ριζικά τα δεδομένα στη Θράκη.
Χωρίς να θέλουμε να υπερβάλλουμε, τα δεδομένα που παραθέσαμε καταδεικνύουν μια επικείμενη κατάρρευση. Αυτή τη φορά θα πρόκειται για πληθυσμιακή κατάρρευση σε μια ευαίσθητη περιοχή, η οποία θα επέλθει αν (και πάλι) τα πράγματα αφεθούν στην τύχη τους. Στον αναγκαστικά περιορισμένο χώρο ενός άρθρου, περιοριστήκαμε μόνο στην επισήμανση του προβλήματος. Για τη λύση του θα απαιτηθεί η κινητοποίηση του ελληνικού κράτους και βέβαια η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης. Αυτά όμως πρέπει να γίνουν εδώ και τώρα!
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
3. Περιλαμβάνονται πέντε (5) οικισμοί μεταξύ Διδυμοτείχου και Έβρου: Ασημένιο, Ισαάκιο, Πραγγί, Πύθιο, Ρήγιο.
4. Έχουν περιληφθεί τα χωριά: Αμόριο, Λάβαρα, Κορνοφωλιά.
Ο συντάκτης του άρθρου έχει γράψει το βιβλίο «Η Θράκη στο μεταίχμιο», το οποίο μπορείτε να δείτε στο www.pragmatia.gr