ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ «Κάποιοι στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πιστεύουν ότι δουλειά της δεν είναι να σταθεροποιεί την ευρωζώνη αλλά μόνον την Γερμανική οικονομία. Αυτό δεν είναι Ευρωπαϊκή Νομισματική ένωση. Είναι κάτι διαφορετικό». Αυτήν την συγκλονιστική και εμπεριστατωμένη κριτική δεν την κάνει κάποιος αριστερός ή ριζοσπάστης οικονομολόγος αλλά ο πρύτανης των οικονομικών αναλυτών του κατεστημένου τύπου Martin Wolf στους Financial Times(12/3/14).
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα οδηγεί την ευρωζώνη σε βαθιά ύφεση και αρνητικό αποπληθωρισμό. Η προσφορά χρήματος και η προσφορά πιστώσεων παραμένουν στάσιμες σε συνθήκες έλλειψης ενεργού ζήτησης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και ιδίως στις χώρες που εφαρμόζονται προγράμματα σταθεροποίησης και λιτότητας ενώ ο ελάχιστος διαφορικός πληθωρισμός ανάμεσα στις πλεονασματικές χώρες του Βορρά και τις ελλειμματικές του Νότου δεν προσφέρει κανένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα τιμών στις δεύτερες όπως θα έπρεπε να συμβαίνει στοιχειωδώς σε μια νομισματική ένωση που έχει κάποιους ελάχιστους εξισορροπητικούς μηχανισμούς.
Η συνταγή αποτροπής του κινδύνου που προτείνει ο M. Wolf είναι εξίσου θεμελιωμένα θυελλώδης. Άμεση εφαρμογή νομισματικής επέκτασης (quantitative easing), αγορά ομολόγων των κρατών-μελών σε αναλογία με την συμμετοχή τους στην κεντρική τράπεζα, μακροπρόθεσμος δανεισμός στις τράπεζες με δέσμευση για αύξηση των πιστώσεων στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που σε όλη την Ευρώπη ασφυκτιούν και στην Ελλάδα καταστρέφονται καθημερινά εκτός των άλλων και από την βουλιμία κάποιων συστημικών τραπεζών να καλύψουν εύκολα τις κεφαλαιακές τους ανεπάρκειες.
Οι απόψεις αυτές δεν είναι μόνο σωστές, ανταποκρίνονται πλήρως και στα ελληνικά εθνικά και τα καλώς εννοούμενα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Δεν είναι η Ελλάδα που ευθύνεται για τις δομικές ασυμμετρίες της ευρωζώνης ούτε επίσης για τις αντιφάσεις της ΕΚΤ που ενώ έχει επίσημο στόχο για ετήσιο πληθωρισμό 2% δεν κάνει τίποτα για να ανεβάσει το σημερινό αναιμικό 0,8% προς τα πάνω ιδίως στις βόρειες πλεονασματικές χώρες. Και δεν το κάνει επειδή διαφωνεί η Γερμανία που έχει μία τεράστια εξαγωγική μηχανή με την υψηλότερη τεχνολογική πυκνότητα στον κόσμο -μετά την Ιαπωνία- και δεν θέλει να χάσει ούτε ένα μικρό πλεονέκτημα.
Μπράβο της αλλά υπάρχουν και άλλοι στην ευρωζώνη και πρέπει να βρεθεί ένας έντιμος συμβιβασμός προς όφελος όλων. Αυτό θα έπρεπε να είναι το μόνιμο credo του Γιάννη Στουρνάρα και του κυβερνητικού μπλοκ όπου βρεθούν και όπου σταθούν στην Ευρώπη πολύ πριν το διατυπώσει ο Μartin Wolf. Ποτέ δεν ήταν. Δεν μπορούν, δεν δύνανται ίσως δεν έχουν πια τη δυνατότητα.
Όπως μου έλεγε Γάλλος δημοσιογράφος με εξαιρετική γνώση των Βρυξελλών «4 χρόνια τώρα όταν κλείνουν οι πόρτες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Eurogroup η Ελλάδα είναι ουσιαστικά απούσα. Ικετεύει, ταπεινώνεται και το τελευταίο διάστημα έχουν αυξηθεί θεαματικά τα «χαστούκια». Κρίμα για όλους μας. Κρίμα επίσης γιατί κατά γενική ομολογία έχουν βελτιωθεί πολύ οι δημοσιονομικοί δείκτες του ελλείμματος (το Δημόσιο χρέος και η πραγματική οικονομία βρίσκονται ακόμα στο βαθύ κόκκινο).
Σε τι οφείλεται λοιπόν αυτός ο πολλαπλασιασμός των « χαστουκιών» όπως αποδεικνύουν και οι συνεχείς εμπλοκές με την Τρόικα; Οι αιτίες δεν είναι απλές, ούτε μονοσήμαντες αλλά έχουν τεράστια σημασία για τη χώρα ενόψει των Ευρωεκλογών.
«Προς τη μεγάλη στασιμότητα;»
Η κεντρική συζήτηση παγκοσμίως αυτήν τη στιγμή που απασχολεί τύπο, κυβερνήσεις και Κεντρικές Τράπεζες ακούει στο όνομα «secular Stagnation» (κατάσταση στασιμότητας). Η άποψη αυτή λέει ότι το σύνολο του ανεπτυγμένου κόσμου τα τελευταία χρόνια διέρχεται μία βαθύτερη κρίση που έχει δύο χαρακτηριστικά α) έλλειψη επαρκούς ενεργού ζήτησης (demand) που οξύνεται από τη ραγδαία αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων β) εξάντληση των αποθεμάτων τεχνολογικής και οργανωτικής παραγωγικότητας που έχουν ως αποτέλεσμα την αναιμική ανάπτυξη στις ΗΠΑ παρόλα τα 3 τρισεκατομμύρια της νομισματικής χαλάρωσης της FED, τη στασιμότητα προς Ύφεση (deflation) στην Ευρωζώνη αλλά και την καταγεγραμμένη απ’ όλες τις επίσημες στατιστικές επιβράδυνση της παραγωγικότητας.
Σύμφωνα με αυτήν την άποψη η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 με τη χρεοκοπία της Lehman Brothers και η κρίση χρέους των κρατών του Νότου της Ευρωζώνης (βλέπε Ελλάδα) είναι ένα «επιφαινόμενο ατύχημα» απόρροια της βαθύτερης κρίσης στους πιο αδύναμους κρίκους και όχι η κύρια αιτία της. Πρόκειται για μια ξεχασμένη θεωρία του νεοκευνσιανού οικονομολόγου Alvin Hansen το 1953 που επανέφερε στην επικαιρότητα με άρθρο του ο ιδιόρρυθμος και ιδιοφυής Larry Summers, Καθηγητής Οικονομικών στο Χάρβαρντ, Σύμβουλος των Προέδρων Κλίντον και Ομπάμα, νεοφιλελεύθερων αποχρώσεων Δημοκρατικός που αυτή τη φορά όμως έχει προκαλέσει σεισμό στην παγκόσμια οικονομική κοινότητα.
Οι αναγνώστες που δεν έχουν εντρυφήσει στα οικονομικά θα δυσκολεύονται να καταλάβουν τη σημασία αυτής της συζήτησης για την Ελλάδα αλλά πιστέψτε με είναι τεράστια. Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα κράτη, τις τάξεις και τα άτομα ποτέ δεν γίνονται «γυμνά» και εν κενώ. Ο λόρδος Κέυνς, ο μεγαλύτερος οικονομολόγος του 20ου αιώνα έλεγε ότι «πίσω από κάθε απόφαση ενός πολιτικού κρύβεται ένας περίεργος οικονομολόγος».
Η άποψη αυτή περί «secular Stagnation» καταστρέφει συθέμελα τη στρατηγική του «Παιδαγωγικού Ηγεμονισμού» της Άνγκελα Μέρκελ και του σημερινού γερμανικού κατεστημένου για τα αίτια της κρίσης της ευρωζώνης και την τιμωρητική λογική απέναντι στα απείθαρχα και τεμπέλικα κράτη του Νότου και ιδίως την Ελλάδα. Μία εξαιρετική ανάλυση αυτής της στρατηγικής περιέχεται στο βιβλίο της Μαριάννας Τόλια με τίτλο «Το Ευρώ, ο Νότος και η Ελλάδα» που μόλις κυκλοφόρησε από τις Μεταμεσονύκτιες εκδόσεις.
Σε μία πρόσφατη συνέντευξη του στο γαλλικό περιοδικό Nouvel Observateur (6/3/14) με τίτλο «Προς τη μεγάλη Στασιμότητα;» ο Jean- Pisani Ferry υπεύθυνος Προοπτικής και Στρατηγικής της γαλλικής κυβέρνησης αναγνωρίζει ότι υπάρχουν βασιμότατες ενδείξεις ότι η θεωρία αυτή εξηγεί τη σημερινή κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας που χαρακτηρίζονται από μία ευάλωτη και αναιμική ανάπτυξη.
Δύο είναι οι βασικοί κινητήρες ανάπτυξης όλων των σύγχρονων οικονομιών. Η ζήτηση και η τεχνική πρόοδος/παραγωγικότητα. Και οι δύο ασθμαίνουν. Η υπερχρέωση των κρατών ιδίως στον ευρωπαϊκό νότο φαίνεται ότι ήταν περισσότερο το αποτέλεσμα ή ο μανδύας που έκρυβε την υφέρπουσα κρίση από το 2000 και όχι η πρωτογενής αιτία. Επιπλέον οι χώρες του Νότου δέχτηκαν με την είσοδό τους στο ευρώ ένα «σοκ φθηνού χρήματος» που εκτίναξε συμπληρωματικά την γενική υπερχρέωση.
Ο Pisani Ferry παραμένει βέβαια επιφυλακτικός και καλεί να περιμένουμε τα στοιχεία του προσεχούς εξαμήνου για την τελική επιβεβαίωση της θεωρίας αλλά η άποψη του φαίνεται να είναι κυρίως επιβεβαιωτική. Εάν είναι όμως έτσι τα πράγματα όλη η σημερινή στρατηγική του τριδύμου Γερμανία- Ολλανδία- Φιλανδία, η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και η απίστευτη λιτότητα που έχει επιβληθεί κυρίως στην Ελλάδα και δευτερευόντως στις άλλες χώρες των Μνημονίων Στήριξης οδηγούν όλη την Ευρώπη βαθιά στην Ύφεση και τη χώρα μας στην τελική παραγωγική καταστροφή.
Η μόνη που -ακόμα, τουλάχιστον- κερδίζει είναι η Γερμανία. Αλλά για πόσο ακόμη; Η συνταγή εξόδου από την κρίση που προτείνει ο L. Summers για τις ΗΠΑ είναι αντίστοιχη με αυτήν του Martin Wolf για την ευρωζώνη. Πρώτον άμεση τόνωση της ζήτησης. Δεύτερον μεγάλα Δημόσια Προγράμματα Υποδομών. Τρίτον κυβερνητική στήριξη σε μαζική τεχνολογική αναβάθμιση. Για την ευρωζώνη υποστηρίζει μαζικά προγράμματα στήριξης τύπου Μάρσαλ και νομισματική επέκταση.
Το κόστος της άκριτης αποδοχής του Δόγματος Μέρκελ
Μαζί με την αλλαγή πολιτικής πάνε και οι αλλαγές στις ιδέες δικαιολόγησης -τις λεγόμενες Αφηγήσεις- που συχνά στον σημερινό υπερεπικοινωνιακό κόσμο παίζουν μεγαλύτερο ρόλο από την ίδια την πολιτική. Σ’ αυτόν τον τομέα η κ. Μέρκελ –το Δόγμα Μέρκελ είναι ότι η υπερβολική δημόσια υπερχρέωση της Ελλάδας και οι μεγάλες αυξήσεις μισθών είναι ο αποκλειστικός και πρωτογενής ένοχος της κρίσης- έχει κερδίσει κατά κράτος και η Ελλάδα έχει πάθει πανωλεθρία.
Μετά το 2010 όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις και κυρίως το σημερινό κυβερνητικό μπλοκ είχαν μία και μόνη βάση δικαιολόγησης των αιτημάτων χρηματοδοτικής στήριξης. «Συγνώμη κάναμε λάθος και οι μόνοι υπεύθυνοι είμαστε εμείς με τα -όντως- κολοσσιαία δίδυμα ελλείμματα και δημόσιο χρέος. Θα τα διορθώσουμε και θα έχουμε Πρωτογενές Πλεόνασμα. Βοηθήστε μας».
Το βασικό πρόβλημα με αυτήν τη θέση είναι ότι κάνει μία αδικαιολόγητη αυτοενοχοποιητική αποδοχή της Ελλάδας ως μιας «εντελώς ιδιάζουσας χώρας» ξεκομμένης από την παγκόσμια οικονομία και τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Αυτό το λάθος στον σκληρό κόσμο των εθνικών ανταγωνισμών που υπάρχουν και στην Ευρωπαϊκή Ένωση -που μάλιστα αυξάνονται επικίνδυνα – συνέτεινε στον πρόσφατο πολλαπλασιασμό των «χαστουκιών» από την Τρόικα.
Η κριτική αυτή δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να μειώσουμε άμεσα και ριζικά τα δίδυμα ελλείμματα -τρίδυμα θα έλεγα αν προσθέσουμε τον επελαύνοντα δημογραφικό και πληθυσμιακό μαρασμό – κάθε άλλο. Ούτε ότι από τον ακραίο μικρομέγαλο (επικοινωνιακά) ενοχικό υποχωρητισμό πρέπει να περάσουμε στην ακραία εξαλλοσύνη ότι «φταίνε οι άλλοι, φταίτε εσείς και ο παγκόσμιος καπιταλισμός».
Σημαίνει ότι πρέπει επειγόντως να βρούμε τις κατάλληλες συνθετικές αποχρώσεις για την βιώσιμη παρουσία της χώρας στους ενδοευρωπαϊκούς ανταγωνισμούς προβάλλοντας τα κοινά συμφέροντα της χώρας με την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης λίγα βήματα πριν τον γκρεμό. Ειδάλλως η μόνη μας ελπίδα θα είναι να γενικευτεί η ύφεση στην Ευρώπη και να πέσουμε όλοι μαζί στον γκρεμό. Η κρίσιμη διαφορά είναι ότι εμείς είμαστε ήδη 6 χρόνια στο χείλος του. Και επειδή ζαλιζόμαστε αγρίως έχουμε διπλό συμφέρον να τον αποφύγουμε επειγόντως.
[ αναδημοσίευση από το tvxs.gr]