ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Γράφει η Φρίντα Κωνσταντοπούλου
Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων – Ιατρός ΚΕΕΛΠΝΟ
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΕΠ-Υ
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) αποτελεί μια από τις συχνότερες διαταραχές της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού, όμως, παρόλο που πρόκειται για μια τόσο συχνή κατάσταση, συνεχίζει να είναι ελάχιστα κατανοητή και αρκετά παρεξηγημένη . Και αυτό γιατί τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εύκολα παίρνουν την ταμπέλα των άτακτων, αφηρημένων, ανάγωγων και πολλά ακόμη .Η αναγνώριση του προβλήματος συμπίπτει, στις περισσότερες περιπτώσεις, με την ένταξη στο δημοτικό, εξαιτίας των αυξημένων απαιτήσεων για συγκρότηση, προσοχή και συμμόρφωση στους κανόνες.
Η ΕΙΚΟΝΑ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΔΕΠ-Υ
1. Απροσεξία: το παιδί δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή του, χάνει την συγκέντρωσή του εύκολα από άσχετα ερεθίσματα, δυσκολεύεται να εστιάσει στις λεπτομέρειες και κατά συνέπεια κάνει συχνά λάθη απροσεξίας. Επιπλέον, σπάνια τηρεί σωστά τις οδηγίες, ξεχνά ή χάνει τα προσωπικά του αντικείμενα και είναι γενικά ανοργάνωτο.
2. Υπερκινητικότητα: το παιδί κινείται όλη την ώρα, άσκοπα και υπερβολικά για την ηλικία του. Τρέχει, σκαρφαλώνει ή σηκώνεται από το θρανίο όταν δεν του επιτρέπεται. Συχνά είναι ανήσυχο και όταν κάθεται στο θρανίο, καθώς κουνά συνεχώς χέρια και πόδια, κοιτά συνέχεια γύρω του και ενοχλεί τους άλλους.
3. Παρορμητικότητα: Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει στη σειρά του, ενεργεί πριν σκεφτεί, ενώ απαντάει πριν ακούσει όλη την ερώτηση. Διακόπτει συνεχώς και παρεμβαίνει στο παιχνίδι των άλλων, ενώ εξαιτίας της παρορμητικότητάς του, δυσκολεύεται να ακολουθήσει τους κανόνες.
Σε κάποια παιδιά η απροσεξία αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα, σε άλλα υπερτερεί η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα, ενώ κάποια παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν συνδυασμό.
Η εικόνα της ΔΕΠΥ διαφοροποιείται από παιδί σε παιδί, ενώ μόνο σε λίγες περιπτώσεις εμφανίζονται όλα τα παραπάνω συμπτώματα σε σοβαρό βαθμό. Συνήθως υπάρχει ποικιλομορφία στην ένταση των συμπτωμάτων και μάλιστα τέτοιες διακυμάνσεις μπορεί να παρατηρούνται στο ίδιο παιδί κατά την διάρκεια της ημέρας, ακόμη και από ώρα σε ώρα. Πάντως για να τεθεί η διάγνωση της ΔΕΠΥ, οι δυσκολίες αυτές πρέπει να είναι παρούσες τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο και να προκαλούν σημαντικά προβλήματα στην ακαδημαϊκή απόδοση και την κοινωνική συναναστροφή.
ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΔΕΠ-Υ
Όπως συμβαίνει με αρκετά νοσήματα, η ακριβής αιτιολογία της ΔΕΠΥ δεν είναι γνωστή. Μέχρι σήμερα ξέρουμε ότι: Η ΔΕΠΥ είναι ως ένα βαθμό κληρονομική. Επιπλέον, ο εγκέφαλος των παιδιών με ΔΕΠΥ παρουσιάζει διαφορές από εκείνον των συνομηλίκων τους στη δομή, το μεταβολισμό και τη λειτουργία συγκεκριμένων περιοχών. Επιπλέον η πρόωρη γέννηση, το κάπνισμα, η χρήση αλκοόλ και το υπερβολικό στρες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ο εγκεφαλικός τραυματισμός καθώς και η έκθεση σε τοξικές ουσίες ή ακτινοβολία μπορεί να συντελέσει στην δημιουργία της ΔΕΠ-Υ.
Είναι μύθος ότι η ελλιπής γονική φροντίδα προκαλεί τη ΔΕΠΥ, όμως πληθώρα οικογενειακών χαρακτηριστικών (πχ η δυσλειτουργία στην οικογένεια ή η έλλειψη γονικού ελέγχου) μπορεί να συμβάλλουν στην επιβάρυνση της ΔΕΠΥ και στην εμφάνιση επιπλοκών στη συναισθηματική κατάσταση ή συμπεριφορά.
ΠΩΣ ΘΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗ ΔΕΠ-Υ
Η παρουσία της ΔΕΠΥ είναι πιθανή όταν το παιδί εμφανίζει κάποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
Κάνει λάθη απροσεξίας.
Δίνει την εντύπωση πως δεν κατανοεί τις οδηγίες.
Δεν δίνει σημασία στις λεπτομέρειες.
Δεν ανταποκρίνεται όταν του μιλούν και συχνά χρειάζεται προσπάθεια για να τραβήξει κανείς την προσοχή του.
Ξεχνά να κάνει τις σχολικές του εργασίες.
Χάνει πράγματα απαραίτητα για το σχολείο ή σημαντικά προσωπικά αντικείμενα.
Δυσκολεύεται να εστιάσει πάλι την προσοχή του αν κάτι τον διακόψει.
Στην σχολική ώρα συνήθως αρχίζει και τελειώνει τελευταίο.
Αποφεύγει εργασίες ή δραστηριότητες που απαιτούν πνευματική προσπάθεια.
Δυσκολεύεται να παίξει με τα άλλα παιδιά σε ομαδικά παιχνίδια.
Οι εργασίες του είναι ανοργάνωτες.
Δυσκολεύεται να ολοκληρώσει ό,τι αρχίζει.
Δεν περιμένει τη σειρά του.
Μιλάει πολύ.
Δεν μπορεί να καθίσει αρκετή ώρα και σηκώνεται σε περιστάσεις που δεν επιτρέπεται
Συχνά διακόπτει τους άλλους και απαντά χωρίς να το ρωτήσουν.
Την ώρα του μαθήματος στριφογυρίζει στη θέση του ή σηκώνεται και ενοχλεί τα άλλα παιδιά.
Στο διάλειμμα τρέχει πάνω κάτω ή σκαρφαλώνει εκεί που δεν πρέπει.
Παρουσιάζει τάση για ατυχήματα από απροσεξία καθώς συχνά δεν έχει αίσθηση του κινδύνου.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΕΠ-Υ
Η ΔΕΠ-Υ είναι μια διαταραχή , η οποία εφόσον διαγνωστεί έγκαιρα, μπορεί να αντιμετωπιστεί κατάλληλα .Α ν όμως δεν αντιμετωπιστεί την κατάλληλη χρονική περίοδο, τότε μπορεί να έχει ιδιαίτερα δυσάρεστες επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού ακόμα και μετά την ενηλικίωσή του.
Επειδή κατά 35% συνυπάρχει με μαθησιακές διαταραχές τα παιδιά αυτά συχνά οδηγούνται σε ακαδημαική αποτυχία., σε σχέση με τις ικανότητές τους .Στη συνέχεια, μπορεί να παρουσιάσουν αυξημένο άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσλειτουργικές κοινωνικές σχέσεις με απόρριψη από τους συνομηλίκους τους ,συναισθηματικές δυσκολίες. Αυτές συχνά εκδηλώνονται με επιθετικότητα, προβλήματα διαγωγής ακόμα και αντικοινωνική συμπεριφορά, όταν το περιβάλλον δεν είναι ιδιαίτερα υποστηρικτικό. Η χρήση αλκοόλ, ουσιών ,οι σεξουαλικές σχέσεις χωρίς προφυλάξεις συχνά οφείλονται στην παρορμητική συμπεριφορά των παιδιών αυτών.
.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Αφού γίνει η διάγνωση από τον υπεύθυνο ιατρό ψυχικής υγείας , θα πρέπει να ακολουθηθεί ολοκληρωμένο πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει:
Ατομική ή Ομαδική ψυχοθεραπεία συμπεριφορικού τύπου
Ψυχοεκπαίδευση των γονιών
Εργοθεραπεία
Παρέμβαση στο εκπαιδευτικό πλαίσιο
Φαρμακευτική αγωγή όταν αυτό, θεωρηθεί απαραίτητο
Στο Πρότυπο Κ.Υ αστικού τύπου Περιστερίου με τη συνδρομή του ΚΕΕΛΠΝΟ ξεκίνησε η λειτουργία παιδοψυχιατρικού ιατρείου, το οποίο διαγνωστικά αλλά και θεραπευτικά συμβάλλει στην κάλυψη των αναγκών της περιοχής.
Επιπλέον, πρόκειται να οργανωθούν προγράμματα πρόληψης με στόχο την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση διαταραχών που εκδηλώνονται σε παιδιά και εφήβους.