Newsroom Γράφει η Φρίντα Κωνσταντοπούλου
Παιδοψυχίατρος – Ιατρός ΚΕΕΛΠΝΟ
Η Ελλάδα πλήτεται σήμερα από μια βαθιά οικονομική κρίση. Είναι γεγονός ότι η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει και τα παιδιά, κάποια από τα οποία, μάλιστα, βιώνουν ακόμη πιο έντονα την κατάσταση, καθώς ο ένας ή και οι δύο γονείς τους είναι χωρίς δουλειά.
Είναι ενδεικτικό πως το 43% των γονέων , όπως προέκυψε από πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), έχει αναγκαστεί να περιορίσει ή και να περικόψει εντελώς κάποια παροχή προς το παιδί. Οι εξωσχολικές δραστηριότητες, τα ιδιαίτερα μαθήματα, η ψυχαγωγία και το χαρτζιλίκι φαίνεται πως σβήνονται πρώτα από τη λίστα με τα έξοδα. Μην ξεχνάμε πως στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης τα ποσοστά φτώχειας αυξάνονται, πλήττοντας κυρίως μονογονεϊκές και πολύτεκνες οικογένειες. Βλέπουμε πως οι γονείς προσπαθούν να μη στερήσουν τα υλικά αγαθά από τα παιδιά τους, αλλά πλέον κάνουν οικονομία σε πολύ βασικά πράγματα. Ολη αυτή την κατάσταση, όπως είναι φυσικό, τα παιδιά την αντιλαμβάνονται. Αλλωστε, ο τρόπος ζωής της οικογένειας αλλάζει και τα παιδιά θα πρέπει να το γνωρίζουν.
Τα παιδιά θα πρέπει να είναι ενήμερα για την οικονομική κατάσταση και να εξοικειώνονται όσο το δυνατόν περισσότερο με τα θέματα οικονομικής φύσης της οικογένειας. Τα παιδιά δεν μπορούν και δεν θα πρέπει, να ζουν κλεισμένα σε μια γυάλα. Ωστόσο, η συζήτηση μαζί τους θα πρέπει να γίνεται προσεκτικά και ανάλογα με την ηλικία, καθώς διαφορετικά διαχειρίζονται και προσαρμόζονται σε μια νέα κατάσταση τα μικρά παιδιά και διαφορετικά οι έφηβοι.
Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το 19% των παιδιών, τα οποία ζουν σε οικογένειες με δύσκολη ή πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση, έχει συμπτώματα έντονου άγχους και κατάθλιψης.
Πρέπει να μιλάμε στα παιδιά για τα οικονομικά μας;
Σε μια τόσο έντονη κρίση, όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα, οι γονείς πρέπει να μιλάνε με τα παιδιά τους και για τα οικονομικά. Άλλωστε, τα παιδιά και κυρίως οι έφηβοι, δεν είναι έξω από το πρόβλημα, αλλά στην καρδιά του, αφού πολλά μέτρα των κυβερνήσεων αφορούν την τωρινή ζωή τους και το δύσκολο μέλλον τους.
Οι γονείς και οι καθηγητές οφείλουν να ανοίξουν σοβαρό διάλογο με τα παιδιά για τις οικονομικές συνθήκες ανάλογα με την ηλικία τους και κυρίως για θέματα στα οποία εκείνα πρώτα εκφράζουν απορίες. Οι απόψεις που εκφράζουν γονείς και συγγενείς στα παιδιά θα πρέπει να κινούνται σε παράλληλα και όχι αντιφατικά επίπεδα. Οι οικογένειες σε διαφορετικό βαθμό, ανάλογα με την οικονομική κατάστασή τους, είναι αναγκασμένες να κάνουν περικοπές και αυτό αφορά και τα παιδιά τους. Θα πρέπει, λοιπόν, να εξηγηθούν οι λόγοι αυτών των αλλαγών.
Όσον αφορά τους εφήβους, επειδή αναζητούν και τους υπευθύνους αυτής της κρίσης, οι ενήλικοι οφείλουν να είναι ειλικρινείς μαζί τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όμως, οι συζητήσεις θα πρέπει να καταλήγουν και σε κάποια μηνύματα αισιοδοξίας, γιατί τα παιδιά απογοητεύονται πιο εύκολα.
10 μυστικά για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση
- Μην τους κρύβετε την αλήθεια. Τα παιδιά έτσι κι αλλιώς αντιλαμβάνονται τα πάντα. Δεν χρειάζεται να ξέρουν κάθε λεπτομέρεια, αλλά την αλήθεια, με λίγα και κατανοητά λόγια που ταιριάζουν στην ηλικία τους.
- Αν έχετε αγωνία, παραδεχτείτε το. Όταν απλώς διαισθάνονται την αγωνία σας χωρίς να ξέρουν τι συμβαίνει, η απειλή είναι μεγαλύτερη γι’ αυτά.
- Κρατήστε ανοιχτό το διάλογο. Αυτό τον καιρό που τα παιδιά ακούνε ειδήσεις, φήμες, διαδόσεις, συζητήσεις φροντίστε να είστε ο κύριος συνομιλητής τους που διαψεύδει, μετριάζει, βάζει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση και καθησυχάζει αν χρειαστεί.
- Ορίστε τις οικονομικές σας δυνατότητες. Καθίστε μαζί με τα παιδιά και εξηγείστε τους ότι πρέπει να περιορίσετε τα έξοδα σας. Βρείτε μαζί τους τρόπους με τους οποίους μπορεί ο καθένας να συνεισφέρει, ιεραρχώντας τις ανάγκες του. Προσπαθήστε να κρατήσετε αυτό το κοινό οικονομικό πλάνο για τουλάχιστον ένα μήνα και εξετάστε μαζί το αποτέλεσμα.
- Περιορίστε την ένταση. Πολύ πιθανό να είστε αγχωμένοι και ευερέθιστοι αλλά προσπαθήστε να διατηρήσετε την ηρεμία σας, μιλήστε με φίλους, βρείτε διεξόδους . Οι συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια είναι ίσως η μεγαλύτερη δοκιμασία που περνούν τα παιδιά σε τέτοιες περιόδους.
- Διατηρήστε τις συνήθειες σας. Όταν όλα γύρω αλλάζουν, όλο και πιο πολύ τα παιδιά έχουν ανάγκη από τις γνώριμες τους συνήθειες, τα κοινά γεύματα, τις ιστορίες το βράδυ, τις αγκαλιές και τα χάδια, που δίνουν αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας.
- Ελέγξτε τις ειδήσεις. Θέλετε να ενημερώνεστε αλλά οι ειδήσεις είναι συχνά πιο τρομακτικές κι από θρίλερ. Γι΄ αυτό κάντε το καλύτερα χωρίς να βλέπουν και τα παιδιά μαζί .
- Ελαττώστε το στρες στην οικογένεια. Προσπαθήσετε να μην αφήνετε να σας κατακλύζει το άγχος και να παραμένετε ψύχραιμοι. Βρίσκοντας τρόπους να καταπολεμήσετε το στρες, (κινηθείτε, ασχοληθείτε με κάτι που σας ευχαριστεί χωρίς να κοστίζει, κάντε ποδήλατο μαζί με τα παιδιά σας, ακούστε μουσική) βοηθάτε τον εαυτό σας και τα παιδιά.
- Αφουγκραστείτε τα παιδιά. Αυτό τον καιρό φροντίστε να είσαστε λίγο πιο «συντονισμένοι» με τα παιδιά σας. Αν παρατηρήσετε στη συμπεριφορά τους ασυνήθιστες ενδείξεις άγχους ή στενοχώριας μιλήστε μαζί τους, ζητείστε από κάποιον άλλο ενήλικα που αγαπούν να περάσει χρόνο μαζί τους, συμβουλευθείτε τον παιδίατρο ή έναν ψυχίατρο.
- Δώστε ελπίδα. Ευτυχώς τα παιδιά αντέχουν και προσαρμόζονται, αρκεί να νιώθουν ότι μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται στην οικογένεια τους. Δείξτε τους λοιπόν και πείτε τους το αυτονόητο: ότι όσο δύσκολα κι αν είναι τα πράγματα, εσείς θα κάνετε ό,τι μπορείτε για να καλυτερεύσουν.
Υπάρχει θετική πλευρά;
Το κινέζικο ιδεόγραμμα για την λέξη κρίση έχει 2 αναγνώσεις: Από τη μια κίνδυνος και σύγκρουση και από την άλλη ευκαιρία. Στα δικά μας δεδομένα του σήμερα από τη μια έχουμε αυτήν την τεράστια ανατροπή δεδομένων, κλίμα πεσιμισμού και καθημερινής ματαίωσης, τα σχέδια αλλάζουν συνεχώς ή δεν υπάρχουν, λείπει η προοπτική, υπάρχει αγωνία, αβεβαιότητα και σύγκρουση.
Από την άλλη όμως, έχοντας μικρότερη οικονομική άνεση,οι γονείς δεν εγγράφουν τα παιδιά τους σε τόσες οργανωμένες δραστηριότητες ή δεν αγοράζουν οτιδήποτε τους ζητήσουν.Τα τελευταία χρόνια η κουλτούρα του υπερκαταναλωτισμού είχε υπερσιτιστεί. Επίσης αν αφήσουμε τα παιδιά μας να βαρεθούν, θα χρησιμοποιήσουν την ανία και τον ελεύθερο χρόνο σαν εφαλτήριο για να παίξουν, να εξερευνήσουν, να εφεύρουν, να δημιουργήσουν.
Σημαντική είναι και η αυτοδιαχείριση κάποιων χρημάτων για την καλύψη των αναγκών, ανάληψη στην ουσία προσωπικής ευθύνης. Για παράδειγμα ,το παιδί μπορεί να δουλέψει για να αυξήσει το χαρτζιλίκι ή για να καλύπτει και μόνος κάποιες ανάγκες γιατί αυτό είναι ωρίμανση, αρκεί να μην αφήνει άλλους σημαντικούς στόχους στην άκρη. Έτσι, ανακαλύπτει μια αξία πολύ σημαντική, αυτή του μόχθου και της προσωπικής δημιουργίας.
Αυτό που κυρίως είναι καλό να έχουν κατά νου οι γονείς είναι ότι το κύρος τους και το κύρος κάθε ατόμου δεν στηρίζεται στην οικονομική του επιφάνεια ή στην εξουσία και την αυθεντία, αλλά στο σεβασμό και στην ειλικρινή επικοινωνία. Είναι σημαντικό δηλαδή η κρίση να οδηγήσει και σε μια ηθική εξυγίανση τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Ακούγοντας τους εφήβους αλλά και όταν μοιραζόμαστε ανησυχίες, λύπες αλλά και χαρές γινόμαστε πιο ανθρώπινοι και ανακαλύπτουμε και πράγματα και για τον ενήλικο εαυτό μας μέσα από αυτό. Ωριμάζουμε και εμείς περισσότερο μαζί με τον έφηβο γιατί μας δίνει μια άλλη οπτική.
Ίσως αυτό να είναι το μάθημα από την κρίση αυτή, να ωριμάσουμε μικροί και μεγάλοι και να αναπτύξουμε μια ψυχική ανθεκτικότητα, την οποία καλούμαστε να κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας. Οι γονείς εξάλλου όπως λέει ο Χαλίλ Γκιμπραν είναι οι τοξότες που θα τεντώσουν τα βέλη και θα αφήσουν τα βέλη (παιδιά) να φύγουν όσο πιο μακριά μπορούν το καθένα…