Newsroom Το Μουσείο Μπενάκη εγκαινιάζει σήμερα, στις 8 το βράδυ, την έκθεση «Santiago Calatrava. Η ανοικοδόμηση του ελληνορθόδοξου ναού του Αγίου Νικολάου στο “Σημείο Μηδέν”», η οποία θα πραγματοποιηθεί στο κεντρικό κτήριο του Μουσείου Μπενάκη (Κουμπάρη 1, Κολωνάκι) και θα διαρκέσει έως τις 25 Οκτωβρίου.
Η έκθεση προτάθηκε στο Μουσείο Μπενάκη από τον αρχιτέκτονα Σαντιάγο Καλατράβα και την Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα , διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης και αν. υπουργό Πολιτισμού κατά τη θητεία της πρόσφατης υπηρεσιακής κυβέρνησης. Στην Εθνική Πινακοθήκη, άλλωστε, είχε πραγματοποιηθεί το 2001 η αναδρομική έκθεση του αρχιτέκτονα, με τίτλο «Calatrava: Γλύπτης, Αρχιτέκτονας, Μηχανικός».
Στο Μουσείο Μπενάκη θα παρουσιαστούν τα στάδια της αναδημιουργίας του ναού του Αγίου Νικολάου στο «Σημείο Μηδέν» μέσα από αρχιτεκτονικές μακέτες, σχέδια, ακουαρέλες, ψηφιακές αποδόσεις του ναού, καθώς και πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό.
Τα εγκαίνια της έκθεσης έχει κληθεί να πραγματοποιήσει ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, ο οποίος θα παραστεί εφόσον του το επιτρέψουν οι πολιτικές εξελίξεις των ημερών.
Το μοναδικό μη κοσμικό κτήριο
Το παλαιό κτίσμα του ελληνορθόδοξου ναού καταστράφηκε ολοσχερώς με την κατάρρευση του νότιου πύργου του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου κατά την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Μετά από μακρές διαπραγματεύσεις με τη λιμενική αρχή της πολιτείας της Νέας Υόρκης και του Νιου Τζέρσεϊ, η Ελληνική Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή της Αμερικής έλαβε την άδεια να οικοδομήσει νέο ναό του Αγίου Νικολάου στο ανατολικό άκρο του νέου Πάρκου Ελευθερίας, πάνω από το κέντρο ασφαλείας οχημάτων του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου.
Η ανοικοδόμηση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στο «Σημείο Μηδέν», όχι μόνο αντικαθιστά τον ναό που καταστράφηκε την 11η Σεπτεμβρίου 2001, αλλά εντάσσεται στο πλαίσιο της αναδιαμορφωμένης περιοχής του «Σημείου Μηδέν» με έναν ιδιαίτερο ρόλο ως το μοναδικό μη κοσμικό κτήριο.
Το κτήριο αποτελεί τοπόσημο, καθώς πρόκειται για το εθνικό ιερό της ελληνορθόδοξης εκκλησίας της Αμερικής και έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε ένα μέρος του να είναι ανοιχτό για όλο τον κόσμο, ανεξαρτήτως θρησκεύματος, και ένα μέρος του για λατρεία, προσευχή, διαλογισμό και φιλοξενία.
Ανταποκρινόμενος στην πρόκληση αυτή, ο Σαντιάγο Καλατράβα ανέλαβε να οικοδομήσει ένα κτίσμα και μια αλληλουχία θρησκευτικών χώρων που θα ανταποκρίνονταν στο παραδοσιακό ελληνικό τελετουργικό, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια χωρικά διαφοροποιούμενη αρχιτεκτονική ακολουθία.
Φανός ελπίδας και πνευματικής αναγέννησης
Σε επίπεδο εννέα περίπου μέτρα πάνω από αυτό του δρόμου, η εκκλησία θα ορθώνεται λίγο ψηλότερα από το φύλλωμα των βελανιδιών του Μνημείου του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Η περίοπτη αυτή θέση αρμόζει στον ενδεδυμένο με πέτρα ναό, που είναι το μόνο θρησκευτικό κτίσμα στην ανοικοδομημένη περιοχή. Από τη θέση αυτή, θα αποτελεί φανό ελπίδας και πνευματικής αναγέννησης για τους πιστούς, τους κατοίκους της πόλης και τους εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες που περνούν από τον αναπλασμένο χώρο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου.
Το εξωτερικό του ναού απαρτίζεται από τέσσερις μεγάλους και συμπαγείς πεσσούς καλυμμένους από πέτρα, που ορίζουν ένα δομικό τετράγωνο. Εγγεγραμμένοι κυκλικά στο τετράγωνο, είναι κατασκευασμένοι στο εξωτερικό από λεπτή πέτρα και φύλλα γυαλιού που φωτίζονται από μέσα. Τη νύχτα, όλη η πρόσοψη φέγγει αντιστικτικά προς τη συμπαγή μάζα των πεσσών. Παρότι δίνει την εντύπωση της μονοκόμματης ύλης, η επιφάνεια του τυμπάνου και του τρούλου χωρίζεται σε σαράντα ελάσματα, σε ανάμνηση των σαράντα παραθύρων του τρούλου της Αγίας Σοφίας. Σαράντα ευδιάκριτοι φεγγίτες ενσωματώνονται αρμονικά στην τρισδιάστατη αυτή σύνθεση.
Οι δύο μη τελετουργικοί χώροι που φιλοξενούνται στο μέρος του κτίσματος δυτικά του τρούλου είναι οι αίθουσες Πένθους και Κοινότητας.
Δύο μικρά γραφεία στο ίδιο επίπεδο έχουν παράθυρα με θέα στο Μνημείο και το Πάρκο Ελευθερίας. Η Αίθουσα Συγκεντρώσεων είναι ένας μεγάλος χώρος, ανοιχτός στην τοπική κοινότητα για συσκέψεις και άλλες εκδηλώσεις, που φωτίζεται μέσω των φύλλων πέτρας και γυαλιού της δυτικής πρόσοψης. Οι αίθουσες αυτές, ο σχεδιασμός των οποίων προέκυψε από τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Αρχιεπισκοπή και τη Λιμενική Αρχή, συμβάλλουν ουσιαστικά στο χαρακτήρα και την κοινωνική λειτουργία του οικοδομήματος. Τονίζουν την ανοιχτή και θετική σχέση του ναού με το χώρο του Μνημείου του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου και την κοινότητα του κάτω Μανχάταν.