ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Μια νέα έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα από τη UNICEF, «Ξεριζωμένα: Η αυξανόμενη κρίση για τα παιδιά των προσφύγων και μεταναστών», παρουσιάζει στοιχεία που σκιαγραφούν μια αφυπνιστική εικόνα της ζωής και της κατάστασης στην οποία βρίσκονται εκατομμύρια παιδιά και οικογένειες που πλήττονται από βίαιες συγκρούσεις και άλλες κρίσεις, που κάνει να φαίνεται ασφαλέστερο να διακινδυνεύσουν τα πάντα σε ένα επικίνδυνο ταξίδι από το να παραμείνουν στα σπίτια τους.
Σε όλο τον κόσμο, σχεδόν 50 εκατομμύρια παιδιά έχουν ξεριζωθεί και εκατομμύρια περισσότερα μεταναστεύουν με την ελπίδα να βρουν μια καλύτερη, ασφαλέστερη ζωή. Συχνά τραυματισμένα από τις συγκρούσεις και τη βία που διαφεύγουν, αντιμετωπίζουν επιπλέον κινδύνους στο δρόμο, συμπεριλαμβανομένου του πνιγμού περνώντας τη θάλασσα, υποσιτισμού και αφυδάτωσης, εμπορίας, απαγωγής, βιασμού, ακόμη και φόνου. Στις χώρες δια μέσου των οποίων ταξιδεύουν και στους προορισμούς τους, συχνά αντιμετωπίζουν την ξενοφοβία και τις διακρίσεις.Η οργάνωση προτείνει ενέργειες προστασίας των παιδιών, όπως τον τερματισμό της κράτησής τους και την παραμονή τους στη μάθηση, δίνοντας, παράλληλα, στα παιδιά πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και σε άλλες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας.
Η έκθεση «Ξεριζωμένα» δείχνει ότι:
Τα παιδιά αποτελούν ένα δυσανάλογο και αυξανόμενο ποσοστό των ατόμων που έχουν αναζητήσει καταφύγιο έξω από τις χώρες που γεννήθηκαν: αποτελούν περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά περίπου το ήμισυ του συνόλου των προσφύγων. Το 2015 περίπου το 45% όλων των παιδιών προσφύγων υπό την προστασία της Ύπατης Αρμοστείας (UNHCR) προέρχονταν από τη Συρία και το Αφγανιστάν.
28 εκατομμύρια παιδιά έχουν εκδιωχθεί από τα σπίτια τους από τις συγκρούσεις και τη βία εντός και εκτός συνόρων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται 10 εκατομμύρια παιδιά πρόσφυγες – 1 εκατομμύριο αιτούντα άσυλο των οποίων το καθεστώς ως πρόσφυγες δεν έχει ακόμη καθοριστεί – και κατ’ εκτίμηση 17 εκατομμύρια παιδιά εκτοπισμένα στο εσωτερικό των χωρών τους – παιδιά σε απελπιστική ανάγκη για ανθρωπιστική βοήθεια και πρόσβαση σε κρίσιμες υπηρεσίες.
Όλο και περισσότερα παιδιά διασχίζουν τα σύνορα μόνα τους. Το 2015, πάνω από 100.000 ασυνόδευτοι ανήλικοι υπέβαλαν αίτηση για άσυλο σε 78 χώρες – τριπλάσιος αριθμός σε σχέση με το 2014. Τα ασυνόδευτα παιδιά είναι μεταξύ εκείνων που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο από εκμετάλλευση και κακοποίηση, συμπεριλαμβανομένης της διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων.
Περίπου 20 εκατομμύρια άλλα παιδιά διεθνείς μετανάστες έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένων της ακραίας φτώχειας ή της βίας των συμμοριών. Πολλά διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο κακοποίησης και κράτησης, επειδή δεν έχουν καθόλου χαρτιά, έχουν αβέβαιο νομικό καθεστώς και δεν υπάρχει συστηματική παρακολούθηση και έλεγχος της ευημερίας τους.
Σύμφωνα με την έκθεση, η Τουρκία φιλοξενεί το μεγαλύτερο συνολικό αριθμό των πρόσφατων προσφύγων, και πολύ πιθανόν το μεγαλύτερο αριθμό των παιδιών προσφύγων στον κόσμο. Σε σχέση με τον πληθυσμό του, ο Λίβανος φιλοξενεί το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων σε συντριπτική αναλογία: Περίπου 1 στους 5 ανθρώπους στο Λίβανο είναι πρόσφυγας. Συγκριτικά, υπάρχει περίπου 1 πρόσφυγας για κάθε 530 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο και 1 για κάθε 1.200 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όταν εξετάζουμε χώρες φιλοξενίας προσφύγων με βάση το επίπεδο του εισοδήματος ωστόσο, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Αιθιοπία και το Πακιστάν φιλοξενούν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση προσφύγων.
Η έκθεση υποστηρίζει ότι όταν υπάρχουν ασφαλείς και νόμιμες διαδρομές, η μετανάστευση μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες τόσο για τα παιδιά που μεταναστεύουν όσο και για τις κοινότητες που θα ενταχθούν. Η ανάλυση των επιπτώσεων της μετανάστευσης σε χώρες υψηλού εισοδήματος έδειξε ότι οι μετανάστες συνέβαλαν περισσότερο σε φόρους και κοινωνικές εισφορές σε σχέση με όσα έχουν λάβει – συμπλήρωσαν θέσεις τόσο υψηλής όσο και χαμηλής ειδίκευσης στην αγορά εργασίας – και συνέβαλαν στην οικονομική ανάπτυξη και την καινοτομία στις χώρες υποδοχής.
Όμως κυρίως, τα παιδιά που έχουν εγκαταλείψει ή έχουν εκτοπιστεί διά της βίας από τα σπίτια τους, συχνά χάνουν τα πιθανά οφέλη της μετανάστευσης, όπως η εκπαίδευση – ένα σημαντικό παράγοντα για πολλά παιδιά και οικογένειες που επιλέγουν να μεταναστεύσουν. Ένα παιδί πρόσφυγας είναι πέντε φορές πιο πιθανό να είναι εκτός σχολείου από ένα παιδί μη-πρόσφυγα. Όταν τελικά είναι σε θέση να πηγαίνουν στο σχολείο, είναι το μέρος στο οποίο τα παιδιά των μεταναστών και των προσφύγων είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν διακρίσεις – συμπεριλαμβανομένων της άδικης μεταχείρισης και του εκφοβισμού.
Έξω από την τάξη, νομικοί φραγμοί εμποδίζουν τα παιδιά προσφύγων και μεταναστών από τη λήψη υπηρεσιών σε ισότιμη βάση με τα παιδιά που γεννήθηκαν σε μια χώρα. Στις χειρότερες περιπτώσεις, η ξενοφοβία μπορεί να κλιμακωθεί σε απευθείας επιθέσεις. Μόνο στη Γερμανία, οι αρχές κατέγραψαν 850 επιθέσεις εναντίον κέντρων φιλοξενίας προσφύγων το 2015.
«Ποιο θα είναι το τίμημα για όλους μας, αν δεν καταφέρουμε να παρέχουμε σε αυτούς τους νέους ανθρώπους ευκαιρίες για εκπαίδευση και για μια πιο φυσιολογική παιδική ηλικία; Πώς θα είναι σε θέση να συμβάλουν θετικά στις κοινωνίες τους; Αν δεν μπορούν, όχι μόνο θα αμαυρωθεί το μέλλον τους, αλλά και οι κοινωνίες τους θα γίνουν υποδεέστερες επίσης,» αναφέρει σε ανακοίνωση της οργάνωσης ο ‘Αντονι Λέικ (Anthony Lake), εκτελεστικός διευθυντής της UNICEF.
Η έκθεση επισημαίνει έξι συγκεκριμένες ενέργειες που θα προστατεύσουν και θα βοηθήσουν εκτοπισμένα παιδιά προσφύγων και μεταναστών:
Προστασία των παιδιών προσφύγων και μεταναστών, ιδιαίτερα για τα ασυνόδευτα παιδιά, από την εκμετάλλευση και τη βία.
Τερματισμός της κράτησης των παιδιών που επιζητούν το καθεστώς του πρόσφυγα ή μεταναστεύουν εισάγοντας μια σειρά από πρακτικές εναλλακτικές λύσεις.
Να παραμένουν οι οικογένειες μαζί καθώς είναι ο καλύτερος τρόπος για την προστασία των παιδιών και παρέχει στα παιδιά νομικό καθεστώς.
Να παραμένουν όλα τα παιδιά προσφύγων και μεταναστών στη μάθηση δίνοντάς τους πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και σε άλλες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας.
Πίεση για δράση όσον αφορά τα βαθύτερα αίτια των μετακινήσεων ευρείας κλίμακας προσφύγων και μεταναστών.
Προώθηση μέτρων για την καταπολέμηση της ξενοφοβίας, των διακρίσεων και της περιθωριοποίησης.
Στοιχεία σχετικά με την Ελλάδα που αναφέρονται στην έκθεση
Στην Ελλάδα το 38% (60.000 από σύνολο 160.000) των αφίξεων προσφύγων ήταν παιδιά ενώ στην Ιταλία ήταν μόνο 16% (15.000 από σύνολο 94.000). Πρώτη χώρα προέλευσης για την Ελλάδα η Συρία (48%) ενώ για την Ιταλία η Νιγηρία (20%).
Μέχρι σήμερα, οι υπεσχημένες βιώσιμες λύσεις έχουν φθάσει σε πολύ λίγα παιδιά σε αναμονή για επανεγκατάσταση. Μέχρι τα μέσα Ιουλίου 2016, περίπου 3.000 άνθρωποι είχαν μετεγκατασταθεί από την Ιταλία και την Ελλάδα, από τους 160.000 που συμφωνήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2015, ενώ λιγότεροι από 800 άνθρωποι επανεγκαταστάθηκαν από την Τουρκία στην ΕΕ κατά τη διάρκεια των πρώτων 90 ημερών της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Για τα παιδιά προσφύγων και μεταναστών, οι καθυστερήσεις αυτές σημαίνουν παρατεταμένη παραμονή σε κλειστά κέντρα και περιορισμένη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες.
Στην Ελλάδα, την Ισπανία και τη Γαλλία, μεταξύ 45% και 55% των παιδιών των μεταναστών ζουν στη φτώχεια, σε διπλάσιο ποσοστό απ’ ότι τα παιδιά από γονείς μη-μετανάστες. Αυτό το πρόβλημα, δυστυχώς, δεν είναι ένα καινούργιο που συνδέεται με τις πρόσφατες κρίσεις. Λόγω της ύφεσης από το 2008, τα παιδιά σε οικογένειες μεταναστών έμειναν πίσω.