panos_drivas Στις 16 Απριλίου οι Τούρκοι καλούνται στις κάλπες, για το δημοψήφισμα, το αποτέλεσμα του οποίου μπορεί να κρίνει σε μεγάλο βαθμό την πορεία της χώρας, αλλά να έχει αντίκτυπο και στο εξωτερικό.
Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει «ποντάρει» πολλά στη συνταγματική αναθεώρηση και θα ισχυροποιήσει ακόμη περισσότερο τη θέση του αν βγει κερδισμένος από το δημοψήφισμα. Τι ψηφίζουν όμως οι Τούρκοι, ποια είναι τα επιχειρήματα των δύο πλευρών και γιατί έχει σημασία το αποτέλεσμα που θα βγει από τις κάλπες; Ο Guardian ετοίμασε έναν οδηγό που δίνει απαντήσεις σε όλα αυτά.
Ποιο είναι το θέμα και γιατί έχει σημασία
Οι Τούρκοι θα πάνε στις κάλπες στις 16 Απριλίου για να ψηφίσουν για τη συνταγματική αναθεώρηση που θα μετατρέψει τη χώρα από κοινοβουλευτική δημοκρατία σε προεδρικό σύστημα.
Οι ψηφοφόροι καλούνται να αποφασίσουν για το πακέτο, που περιλαμβάνει 18 τροπολογίες, επειδή δεν εξασφάλισε την υποστήριξη των 2/3 των βουλευτών. Σε αυτή την περίπτωση, οι μεταρρυθμίσεις πέρασαν από την Μεγάλη Εθνοσυνέλευση στις 16 Ιανουαρίου με απλή πλειοψηφία και στη συνέχεια εγκρίθηκαν από τον Ταγίπ Ερντογάν.
Το δημοψήφισμα μπορεί να φέρει την πιο σημαντική πολιτική αλλαγή από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, το 1923. Ο Ερντογάν «κυνήγησε» το θέμα με τέτοια αποφασιστικότητα, που έστειλε υπουργούς στην Ευρώπη, για να πείσουν τους Τούρκους που ζουν εκεί, ενώ επιτέθηκε στην ολλανδική κυβέρνηση, την οποία αποκάλεσε «απομεινάρια των Ναζί», όταν ακύρωσε τέτοιες εκδηλώσεις.
Υπό το νέο σύστημα, ο Ερντογάν θα μπορεί να διεκδικήσει δύο ακόμη θητείες, κάτι που σημαίνει ότι αν κερδίσει τις εκλογές του 2019 και του 2024, θα μπορούσε να είναι ηγέτης της χώρας έως το 2029. Επίσης θα μπορούσε να επιστρέψει στην ηγεσία του κόμματος AKP, του οποίου είναι συνιδρυτής και έχει τη συντριπτική πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.
Η θέση του προέδρου ήταν σε μεγάλο βαθμό εθιμοτυπική, αλλά έχει επιρροή στη χάραξη πολιτικής. Με την προσωπικότητά του και την αφοσίωση που απολαμβάνει ακόμη στο εκλογικό σώμα του AKP και τους βουλευτές του, ο Ερντογάν έκανε τη θέση πολύ πιο ισχυρή. Αν το δημοψήφισμα εξελιχθεί όπως θέλει, θα γίνει ακόμη ισχυρότερη.
Για τι ακριβώς θα ψηφίσουν οι Τούρκοι
Οι 18 τροποποιήσεις κατά κύριο λόγο αφορούν τις αρμοδιότητες της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας. Περιλαμβάνουν:
Κατάργηση του αξιώματος του πρωθυπουργού. Ο πρόεδρος θα διορίζει το υπουργικό συμβούλιο και θα έχει μία σειρά αντιπροέδρους. Το κοινοβούλιο δεν θα επιβλέπει πλέον τους υπουργούς, καθώς δεν θα έχουν πλέον την εξουσία για πρόταση μομφής.
Ο πρόεδρος δεν θα χρειάζεται πλέον να είναι ουδέτερος, αλλά θα μπορεί να διατηρεί τους δεσμούς με το κόμμα του. Τώρα, ο πρόεδρος πρέπει να διακόψει τους δεσμούς με το κόμμα του μόλις εκλεγεί.
Θα αυξηθεί ο αριθμός των μελών του κοινοβουλίου, από 550 σε 600 και το κατώτατο όριο ηλικίας τους θα πέσει στα 18 έτη.
Το κοινοβούλιο θα μπορεί να παραπέμψει τον πρόεδρο στη δικαιοσύνη. Τώρα, μπορεί να μόνο να διωχθεί από το νομοθετικό σώμα αν διαπράξει προδοσία.
Κατάργηση των στρατιωτικών δικαστηρίων.
Ο πρόεδρος θα μπορεί να ορίσει τους 4 από τους 13 δικαστές του ανώτατου δικαστικού συμβουλίου της χώρας.
Δεν είναι η Τουρκία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης;
Ναι. Το δημοψήφισμα διενεργείται σε εξαιρετικά δύσκολο περιβάλλον, ιδιαίτερα για εκείνους που αντιτίθενται στις αλλαγές.
Η χώρα είναι σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από το περασμένο καλοκαίρι, μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην οποία σκοτώθηκαν 248 άνθρωποι και τραυματίστηκαν περισσότεροι από 1.400. Στην Τουρκία είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι το ενορχήστρωσαν οι οπαδοί του Φετουλάχ Γκιουλέν, του ιεροκήρυκα που ζει στις ΗΠΑ με το παγκόσμιο κίνημα γνωστό ως Cemaat ή Hizmet. Ο Γκιουλέν αρνείται τις κατηγορίες.
Οι εκκαθαρίσεις στις δημόσιες υπηρεσίες, την αστυνομία, τον στρατό, το δικαστικό σώμα, τα πανεπιστήμια και τα ΜΜΕ οδήγησαν στην απόλυση ή τη σύλληψη δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίοι κατηγορούνται για διασυνδέσεις με τους Γκιουλενιστές. Οι αντίπαλοι του Ερντογάν δηλώνουν ότι οι διώξεις έχουν προχωρήσει πολύ πέρα από τους πραξικοπηματίες και έχουν μετατραπεί σε ένα κυνήγι μαγισσών ενάντια σε όποια πολιτική αντίθεση.
Εως τώρα, 152 δημοσιογράφοι έχουν φυλακιστεί στην Τουρκία, σύμφωνα με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και μία ευρεία καταστολή του κόμματος HDP είχε ως αποτέλεσμα να συλληφθούν μία ντουζίνα βουλευτές, ανάμεσά τους και οι δύο επικεφαλής.
Η Τουρκία έχει βιώσει πολλές τρομοκρατικές επιθέσεις από το Ισλαμικό Κράτος, η πιο πρόσφατη στο κλαμπ Reina την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, κατά την οποία σκοτώθηκαν 39 άτομα. Οι επιθέσεις του PKK συνεχίστηκαν μετά την κατάρρευση των ειρηνευτικών συνομιλιών τον Ιούνιο του 2015.
Γιατί κάποιοι θα ψηφίσουν «ναι»
Η πλειοψηφία που ενέκρινε τις συνταγματικές αλλαγές στο κοινοβούλιο αποτελούνταν από το AKP σε συνεργασία με τους εθνικιστές.
Οσοι είναι υπέρ των αλλαγών υποστηρίζουν ότι θα οδηγήσουν σε μία ισχυρή Τουρκία, στην οποία η εκτελεστική εξουσία θα μπορεί να ασκήσει εξουσία για να προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη και να καταπολεμήσει την τρομοκρατία. Ανάμεσα στα επιχειρήματά τους είναι το χάος των κυβερνήσεων συνεργασίας, τη δεκαετία του ’90, και οι διαφωνίες τους που οδήγησαν την Τουρκία στην ύφεση και τον καταστροφικό πληθωρισμό.
Πιστεύουν επίσης ότι μία ισχυρή εκτελεστική εξουσία, την οποία συγκρίνουν με το σύστημα στη Γαλλία, τις ΗΠΑ ή το Μεξικό, θα μπορεί να χειριστεί καλύτερα την απειλή της τρομοκρατίας σε στιγμές αβεβαιότητας, ιδιαίτερα έπειτα από την απόπειρα πραξικοπήματος, το κύμα βίας στις περιοχές των Κούρδων και τη συνεχιζόμενη καμπάνια ενάντια στον ISIS και το δίκτυο του Γκιουλέν. Τους ανακουφίζει η σταθερότητα της συνεχιζόμενης διακυβέρνησης του AKP.
Οι υποστηρικτές λένε επίσης ότι η αλλαγή είναι απαραίτητη για τη μετάβαση από ένα απαρχαιωμένο σύνταγμα που συντάχθηκε υπό στρατιωτικό καθεστώς- το οποίο λένε ότι δημιούργησε μία δικέφαλη εκτελεστική εξουσία με συγκρουόμενες αξίες και αρχές που θα μπορούσαν να παραλύσουν τη λήψη αποφάσεων από την κυβέρνηση. Επίσης, λένε ότι υπάρχουν επαρκείς έλεγχοι και ισορροπίες στο προτεινόμενο σύστημα, όπως η δυνατότητα αποπομπής του προέδρου για ένα ευρύτερο σύνολο εγκλημάτων και της προκήρυξης πρόωρων προεδρικών εκλογών, για να αποφευχθεί η υπερβολική συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια ενός ατόμου.
Ο Μοχάμετ Εμίν Ακμπάσογλου, βουλευτής του AKP και μέλος της συνταγματικής επιτροπής, δήλωσε: «Θα υπάρχει περισσότερη σταθερότητα. Η Τουρκία δεν θα χάνει πλέον χρόνο. Οι αβεβαιότητες και τα πράγματα που μπορούν να προκαλέσουν αστάθεια θα φύγουν και ο κρατικός μηχανισμός θα μειώσει το βάρος του, απορρίπτοντας τα ελάχιστα λειτουργικά μέρη του».
Πέρα από τις πολιτικές περιπλοκές, ο Ερντογάν μπορεί να βασιστεί και στην προσωπική απήχηση στους υποστηρικτές που τον βλέπουν ως έναν προσγειωμένο ηγέτη ο οποίος μπορεί να ορθώσει ανάστημα στη Δύση. Επίσης τον βλέπουν ως μία δύναμη για την ενίσχυση των φτωχών και καταπιεσμένων και πολλοί σέβονται τη θρησκευτική ευσεβεία του και τις ισλαμικές αξίες του.
Γιατί άλλοι θα ψηφίσουν «όχι»
Τα δύο βασικά κόμματα της αντιπολίτευσης, το CHP και το HDP, που περιλαμβάνουν κατά κύριο λόγο Κούρδους βουλευτές όπως και έναν συνασπισμό αριστερών και μειονοτικών ομάδων, καταψήφισε το νομοσχέδιο.
Εκείνοι που είναι αντίθετοι με τις αλλαγές πιστεύουν ότι το προεδρικό σύστημα θα οδηγήσει σε ένα καθεστώς του ενός ανθρώπου, με επικεφαλής τον Ερντογάν, για τον οποίο λένε ότι έχει γίνει όλο και πιο αυταρχικός τα τελευταία χρόνια. Ως παράδειγμα αναφέρουν την ευρεία καταστολή της κυβέρνησης κάθε αντιφρονούντα, όπως και την προφανή ευαισθησία του προέδρου σε προσωπικές προσβολές, ως ενδεικτικά της αδιαλλαξίας του στην κριτική.
Επίσης εκτιμούν ότι οι αλλαγές θα εξουσιοδοτήσουν τον πρόεδρο να συνεχίσει τις εκκαθαρίσεις του σε δημόσιο, αστυνομία, στρατό, δικαιοσύνη και πανεπιστήμια, όπως και τις συστηματικές συλλήψεις και παρενοχλήσεις των ανθρώπων του HDP.
Ο Μπουλέντ Τεζκάν, βουλευτής του CHP και μέλος της συνταγματικής επιτροπής, δήλωσε ότι το προτεινόμενο πακέτο σημαίνει ότι «το δημοκρατικό καθεστώς στην Τουρκία θα αντικατασταθεί από τη διακυβέρνηση του ενός. Δίνει όλες τις εξουσίες, ανάμεσά τους την εκτελεστική και δικαστική στον πρόεδρο και οι τρεις κλάδοι της κυβέρνησης θα συνδέονται με ένα άτομο».
Επίσης, οι αντίθετοι με τις αλλαγές τονίζουν ότι το δημοψήφισμα γίνεται υπό εχθρικές συνθήκες, με τους αντιπάλους να έχουν σιωπήσει μέσω των συλλήψεων πολιτικών, ακαδημαϊκών και δημοσιογράφους, ανάμεσά τους ο χαρισματικός ηγέτης του HDP Σελαχατίν Ντεμιρτάς και οι δημοσιογράφοι της αντιπολιτευόμενης εφημερίδας Cumhuriyet.
Παράλληλα, οι αντίθετοι με τις αλλαγές απορρίπτουν τον ισχυρισμό ότι θα υπάρχουν επαρκείς έλεγχοι και ισορροπίες στο προτεινόμενο σύστημα. Δεν θα είναι αρκετά για να συγκρατήσουν την εξουσία του προέδρου, αντιλέγουν, αφαιρώντας από το κοινοβούλιο την ικανότητα να επιβλέπει την εκτελεστική εξουσία, δίνοντάς του τη δυνατότητα να διορίζει πολλούς δικαστές και επιτρέποντας στον Ερντογάν να παραμείνει μέλος του AKP, σε μία κίνηση που θα του επιτρέπει να «κρατά» όλες τις πλευρές της πολιτικής ζωής.
Ποιος θα κερδίσει
Είναι αμφίρροπη «κούρσα» και κανείς δεν γνωρίζει τι θα συμβεί. Οι δημοσκοπήσεις διαφέρουν αρκετά, ένα σημάδι ότι το εκλογικό σώμα είναι διχασμένο. Το αποτέλεσμα μπορεί να κριθεί από το 10% των ψηφοφόρων που δηλώνουν ότι είναι ακόμη αναποφάσιστοι.
ΠΗΓΗ: iefimerida.gr