ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Στις 25 Σεπτεμβρίου, στον 15ο όροφο του κτιρίου του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης πραγματοποίησε την πρώτη του συνάντηση, ως πρωθυπουργός, με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Επί 50 λεπτά οι δύο ηγέτες συζήτησαν σχετικά με ολόκληρο το φάσμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με το προσφυγικό πολύ υψηλά στην ατζέντα, μέσα σε “θερμό και ειλικρινές κλίμα”, όπως μετέδιδε εκείνο το βράδυ ο απεσταλμένος της ΕΡΤ. Στο non paper του Μεγάρου Μαξίμου που ακολούθησε η συνάντηση αυτή χαρακτηριζόταν “καλύτερη του αναμενομένου”!
Ελάχιστο χρόνο μετά από αυτή τη συνάντηση, η Τουρκία ξεκίνησε ένα μπαράζ πρωτοφανών προκλήσεων. Η “καλύτερη του αναμενομένου” συνάντηση της Νέας Υόρκης μετατράπηκε σε ένα μπαράζ τουρκικών διεκδικήσεων και αναβάθμισης της τουρκικής προκλητικότητας. Τι είδε ο Ταγίπ Ερντογάν στον Κυριάκο Μητσοτάκη, εκείνο το απόγευμα στη Νέα Υόρκη, που δεν το είδε ο Έλληνας πρωθυπουργός στον Τούρκο πρόεδρο; Γιατί κατελήφθη εξ απήνης η ελληνική διπλωματία και έφυγε από την αμερικανική μεγαλούπολη με την εντύπωση πως ο Ερντογάν είχε υιοθετήσει κάποιο ελληνοτουρκικό “μορατόριουμ”, ώστε η νέα κυβέρνηση να μπορούσε να ασχοληθεί πιο άνετα με το μείζον ζήτημα του προσφυγικού;
Αυτό πιθανώς δεν θα το μάθουμε ποτέ. Γνωρίζουμε, όμως, τι ακολούθησε.
Το Φατίχ και το Γιαβούζ εισήλθαν στην κυπριακή ΑΟΖ και έκτοτε παραμένουν (για δεύτερη εισβολή έκανε λόγο ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης), οι δε Τούρκοι αξιωματούχοι άρχισαν να εκτοξεύουν απειλές για “χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που θα προωθηθούν στα ελληνικά νησιά”. Ακολούθησαν δηλώσεις του Ερντογάν σε προσβλητικό ύφος για τον Έλληνα πρωθυπουργό και προκλητικές κατηγορίες του Μεβλούτ Τσαβούσογλου για “push backs” των ελληνικών αρχών σε μετανάστες!
Έκτοτε, η τουρκική προκλητικότητα κλιμακώνεται σταθερά και οι τουρκικές διεκδικήσεις έχουν αναβαθμιστεί με πιο πρόσφατη αυτή του MOU της Τουρκίας με την Λιβύη και την ευθεία αμφισβήτηση ακόμα και της ελληνικής ΑΟΖ νοτίως της Κρήτης, όπου έχουν ήδη ξεκινήσει έρευνες η Exxon Mobil και η Total σε συνεργασία με τα ΕΛΛ.ΠΕ.
Ήταν απρόβλεπτες αυτές οι τουρκικές κινήσεις; Οι ειδικοί λένε πως όχι.
Πως, τότε, η “καλύτερη του αναμενομένου” συνάντηση Μητσοτάκη- Ερντογάν στη Νέα Υόρκη εξελίχθηκε μέσα σε μερικές εβδομάδες στην έκφραση της πιο σκληρής τουρκικής προκλητικότητας και στην παραβίαση κάθε αρχής διεθνούς δικαίου; Τόσο “αδιάβαστη” αποδεικνύεται η ελληνική διπλωματία και τόσο “ανέτοιμο” αναδεικνύεται το επιτελείο του υπουργείο Εξωτερικών και του Μεγάρου Μαξίμου;
Ο Τραμπ…κείται μακράν!
Η κυβέρνηση χειροκρότησε τις δηλώσεις του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάϊκ Πομπέο κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα και η κυβερνητική ενημέρωση περιέγραψε ως μείζονα επιτυχία την στήριξη των ΗΠΑ και του Ντόναλντ Τραμπ προσωπικά. Τώρα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης (ορθώς) επιδιώκει την καταδίκη της τουρκικής προκλητικότητας από το ΝΑΤΟ!
Πριν μερικές ημέρες ο έμπειρος σχετικά με τα ελληνοτουρκικά Νίκολας Μπερνς δήλωσε (από το Delphi Forum) στην Ουάσιγκτον, πως σε περίπτωση ελληνοτουρκικής σύγκρουσης “ο Τραμπ δεν πρόκειται να πάρει το μέρος της Ελλάδας” και άλλοι αμερικανοί διπλωμάτες επιβεβαίωσαν τα λεχθέντα. Που πήγε η …στήριξη του Τραμπ; Ποιοι έπεσαν από τα σύννεφα θεωρώντας, πιθανώς, πως ένα καζίνο στο Ελληνικό μπορεί να εξισορροπήσει σκληρά γεωπολιτικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή;
Το Στέϊτ Ντιπάρμεντ δεν έχει αρθρώσει μέχρι τώρα κάποια δήλωση καταδίκης για την θεατρική κίνηση Τουρκίας- Λιβύης και οι πληροφορίες από καλά ενημερωμένες διπλωματικές πηγές κάνουν λόγο για κοινά συμφέροντα ΗΠΑ- Τουρκίας σχετικά με την αντιπαράθεση των δύο εμπόλεμων πλευρών στην Τρίπολη και την Βεγγάζη. Το ίδιο έχει συμβεί -μέχρις ώρας- και με το Ισραήλ.
Ο Νίκος Δένδιας, σε συνέντευξή του στην καλή συνάδελφο Αλεξία Τασούλη για το δελτίο ειδήσεων του Open, είπε πως είχε υπόψη του τον σχεδιασμό της Άγκυρας με την κυβέρνηση Σαράζ και κατά τη συνάντηση που είχε με τον Λίβυο ομόλογό του, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, έθεσε έμμεσα το ζήτημα.
Εφόσον έτσι έχουν τα πράγματα είναι απορίας άξιο το γεγονός πως το ελληνικό ΥΠΕΞ δείχνει αιφνιδιασμένο τις τελευταίες ημέρες και αντιδρά στο πλαίσιο ενός “συναγερμού”. Αποδεικνύεται πως δεν υπήρξε καμία προληπτική δράση και κανένας σχεδιασμός “αντιμέτρων”, τα οποία μόλις τώρα μπαίνουν στο τραπέζι. Ο υπουργός Εξωτερικών θα έπρεπε να είχε συναντηθεί εδώ και καιρό με τον Αιγύπτιο ομόλογό του και να υπήρχε έτοιμο το σχέδιο επιτάχυνσης της οριοθέτησης των ΑΟΖ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου αλλά και οι παρεμβάσεις στους διεθνείς οργανισμούς. Όπως και εκείνο το σχέδιο Κοτζιά για την αιγιαλείτιδα που παραμένει στα συρτάρια του υπουργείου Εξωτερικών, με ευθύνη και της προηγούμενης και, τώρα πια, και της σημερινής κυβέρνησης. Η Τουρκία αντιλαμβάνεται πλήρως τους ελληνικούς δισταγμούς και πράττει αναλόγως.
Είναι προφανές πως η στρατηγική Ερντογάν αλλάζει άρδην. Γίνεται πολύ πιο επιθετική και ξεδιπλώνει έναν σχεδιασμό που αποσκοπεί στο να δημιουργήσει νέες εστίες διεκδικήσεων (νοτίως της Κρήτης και σε ολόκληρη την Ν.Α Μεσόγειο) και να κατοχυρώσει αυτό που εκείνη θεωρεί “γκρίζες ζώνες”. Το πράττει μεθοδικά και προκλητικά από τα Ίμια και εντεύθεν.
Σε αυτή τη νέα στρατηγική της Άγκυρας, η κυβέρνηση εμφανίζεται να απαντά με παλιά διπλωματικά “εργαλεία”. Η στρατηγική των “τριμερών” που εγκαινίασε η κυβέρνηση Σαμαρά και ανήγαγε δεξιοτεχνικά σε γεωπολιτική “πλατφόρμα” η κυβέρνηση Τσίπρα μοιάζει στις μέρες μας να αγκομαχά και η ελληνική διπλωματία παρακολουθεί αμήχανη τις εξελίξεις.
Αυτό το κλίμα σχετικά με τις ελληνικές ανακολουθίες φαίνεται πως υπάρχει και στη Λευκωσία: είναι χαρακτηριστικό, αν και δεν έγινε γνωστό ευρέως, πως η κυβέρνηση Αναστασιάδη αιφνιδιάστηκε και δυσαρεστήθηκε από την αλλαγή στάσης της ελληνικής πλευράς στην υπόθεση κατασκευής της υποθαλάσσιας σύνδεσης και υπουργοί έγιναν δέκτες αυτής της δυσφορίας στις τελευταίες διμερείς και πολυμερείς συναντήσεις. Ανάλογη δυσφορία εκδηλώθηκε και από την πλευρά του Ισραήλ.
Όλα αυτά συνδέονται με την εξέλιξη του Κυπριακού και φθάνουν στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ακόμα και στο Αιγαίο.
Πομφόλυγες …συνδιαχείρισης
Ο Νίκος Δένδιας μίλησε προ μηνών για μία άλλου τύπου προσέγγιση σχετικά με τα κοιτάσματα της κυπριακής ΑΟΖ και δημιούργησε την εντύπωση πως άφησε υπόνοιες περί συνδιαχείρισης.
Πιθανότατα κακώς αλλά οι εντυπώσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στις διεθνείς σχέσεις. Το κλίμα αυτό εντάθηκε έτι περαιτέρω από τις δηλώσεις (ΑΠΕ) του αναπληρωτή Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Θάνου Ντόκου που πρότεινε να εστιάσει η Ελλάδα στην “θετική ατζέντα” με την Τουρκία και ενίσχυσε τις αμφιβολίες πως το διεκδικούμενο από την Άγκυρα περί συνδιαχείρισης στην Κύπρο και το Αιγαίο είναι κάτι που η κυβέρνηση πρέπει να το συζητήσει.
Αρκετοί είδαν την παρέμβαση Ντόκου ως συνέχεια του άρθρου του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη (Καθημερινή), λίγο πριν τις εκλογές, ο οποίος επιχειρούσε να νουθετήσει τη νέα κυβέρνηση –ήταν βέβαιο πως θα ήταν μια κυβέρνηση Μητσοτάκη– πως πρέπει να ετοιμαστεί για “μη ευχάριστες” αλλά αναγκαίες λύσεις στα ελληνοτουρκικά.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ιδιαίτερα καχύποπτος για να αναρωτηθεί μήπως υπάρχει, όντως, στροφή της στρατηγικής της χώρας σε μια σειρά ζητήματα που είτε αποτελούσαν “ταμπού”, είτε διαμορφώθηκαν ως βασικά στοιχεία της εξωτερικής μας πολιτική τα τελευταία χρόνια.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ίσως δημιούργησε την εντύπωση μιας πιο ελαστικής πολιτικής έναντι της Τουρκίας και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έρχεται τώρα να το εκμεταλλευτεί. Δεν επέμεινε για πολύ καιρό, παραδείγματον χάρη, στην εξειδίκευση και επιβολή κυρώσεων από την Ε.Ε στην Τουρκία, παρά τις σχετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου. Φοβούμενος, πιθανώς, τις πιέσεις που μπορεί να ασκήσει η Τουρκία στην Ελλάδα με το προσφυγικό-μεταναστευτικό, χαλάρωσε την πίεση προς την Τουρκία και απείχε από την διεκδίκηση μιας πιο ενεργής ευρωπαϊκής αντίδρασης.
Δυστυχώς, αυτή την ώρα, και το προσφυγικό φαίνεται πως βαίνει ανεξέλεγκτο με την Τουρκία να εκβιάζει και τις μεταναστευτικές ροές να αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, και ο εξ Ανατολών γείτονας διευρύνει τις προκλητικές διεκδικήσεις του στην Κύπρο και το Αιγαίο. Διπλή απογοήτευση, διπλή γεωπολιτική υποχώρηση.
Ο πρωθυπουργός αντιλαμβάνεται μάλλον με επώδυνο τρόπο πως τελειώνουν τα “καύσιμα” της γεωπολιτικής αναβάθμισης της χώρας τα προηγούμενα χρόνια (Σαμαράς και Τσίπρας) και δεν εμφανίζεται έτοιμος να ξαναγεμίσει την δεξαμενή. Το χειρότερο είναι πως η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν φαίνεται να έχει το ειδικό πολιτικό βάρος της προηγούμενης του Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ ώστε να δημιουργήσει γεγονότα και να εντείνει την πίεση προς την Τουρκία, οι δε ΗΠΑ του Τραμπ -ένα χρόνο πριν τις εκλογές- αναθερμαίνουν τις σχέσεις τους με τον Ερντογάν και απέχουν προκλητικά από όσα συμβαίνουν στην περιοχή μας, αφήνοντας πεδίο κινήσεων στον Τούρκο πρόεδρο.
Χωρίς να προσβάλλει την Αθήνα και να υποτιμά τον γεωπολιτικό ρόλο της Ελλάδας, η Ουάσιγκτον εγκαταλλείπει ταχύτατα την πολιτική των “‘ισων αποστάσεων” με υψηλούς τόνους κατά του Ερντογάν και προσχωρεί στην λογική της ενίσχυσης της συμμαχίας με την Άγκυρα ακόμα και εάν εκεί βρίσκεται ένας απρόβλεπτος “παίκτης”.
Εν μέσω όλων αυτών, στις 7 Ιανουαρίου ο πρωθυπουργός ενδέχεται να βρεθεί στο Οβάλ Γραφείο με μια ανοικτή ατζέντα στην οποία ο Ντόναλντ Τραμπ θα ιεραρχεί ως σημαντικότερα τα θέματα του ελληνικού 5G και της ενισχυμένης παρουσίας των Κινέζων παρά τις τουρκικές αγριότητες. Γι αυτό απαιτείται εξαιρετικά καλή προετοιμασία και, πριν απ΄ αυτό, αντίληψη πως η ελληνική στρατηγική δεν μπορεί να χρησιμοποιεί μεθοδολογικά στοιχεία προ δεκαετίας. Οϋτε και στερεότυπα για μια κυβέρνηση της κανονικότητας, της ανάπτυξης και των επενδύσεων που οι ΗΠΑ και η Ευρώπη την σέβονται και την υπολείπτονται.
Και θα ήταν προς όφελός του να αναζητήσει άμεσα εσωτερικές πολιτικές συμμαχίες και συναίνεση.
Η κυβερνητική έπαρση είναι κακός σύμβουλος, αντιθέτως η σύγκλιση του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής θα διευκολύνει τον πρωθυπουργό στις κινήσεις του στο εξωτερικό.
Η σύγκλιση, δε, του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών (που ζητά η Φώφη Γεννηματά) για το σύνολο της ατζέντας προσφυγικό- Τουρκία και η εξουσιοδότηση του πρωθυπουργού να αυξήσει την ένταση προς τους Ευρωπαίους τον ίδιο τον Κυριάκο Μητσοτάκη θα διευκολύνει…
Υ.Γ Στο πλαίσιο όλων αυτών θέλει μεγάλη προσοχή η συνάντηση του πρωθυπουργού με τον Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο. Η Τουρκία θα επιδιώξει, πιθανώς, να εκτονώσει και να αποπροσανατολίσει τις ελληνικές ανησυχίες…