ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Επιστολή προς την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και την Επίτροπο αρμόδια για θέματα πολιτισμού Μαρίγια Γκάμπριελ έστειλαν οι ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ με πρωτοβουλία του Στέλιου Κούλογλου, σχετικά με την απόφαση της κυβέρνησης να αποσπάσει τις αρχαιότητες από τον σταθμό Βενιζέλου στο μετρό Θεσσαλονίκης, προκειμένου να δοθεί δουλειά σε «φίλους» εργολάβους.
Ενόψει της αυριανής γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) που θα κρίνει την τύχη των αρχαιοτήτων, οι ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ζητούν από την Πρόεδρο της Επιτροπής και την αρμόδια επίτροπο να ασκήσουν την επιρροή τους προκειμένου να αποτραπεί ένα αρχαιολογικό έγκλημα. Την επιστολή συνυπογράφουν ο Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, Δημήτρης Παπαδημούλης και οι Ευρωβουλευτές Κώστας Αρβανίτης, Αλέξης Γεωργούλης, Πέτρος Κόκκαλης και Έλενα Κουντουρά.
Σφοδρές αντιδράσεις και κινητοποιήσεις για την απόσπαση των αρχαιοτήτων στο μετρό Θεσσαλονίκης
Παρακάτω ολόκληρο το κείμενο της επιστολής:
ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΜΟΔΙΑ ΕΠΙΤΡΟΠΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Στο πλαίσιο της κατασκευής του υπόγειου μητροπολιτικού σιδηροδρόμου της Θεσσαλονίκης αποκαλύφθηκε ένα εντυπωσιακό μνημειακό σύνολο στη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Ελευθερίου Βενιζέλου. Σε έκταση 1500 τ.μ. και σε ολοκληρωμένη κατάσταση ανασκάφηκε και διατηρείται η διαχρονία της πόλης από την Ύστερη Αρχαιότητα έως τις απαρχές της κυρίως Μεσοβυζαντινής εποχής, δηλαδή από τον 4ο αιώνα μ.Χ. έως και τον 9οαιώνα μ.Χ. Αποκαλύφθηκε ένας μαρμαρόστρωτος κεντρικός δρόμος μήκους 85 μέτρων, μία μνημειακή διασταύρωση του κεντρικού οδικού άξονα της πόλης του μεγάλου Decumanus, της μέσης Λεωφόρου της πόλης, με τον μεγάλο cardo, δηλαδή τον κάθετο οδικό άξονα, σε συνδυασμό με τις αστικές χρήσεις τους, δηλαδή καταστήματα, εργαστήρια, πλατείες και όλες τις υποδομές τους: τα πεζοδρόμια, τις υπόστυλες στοές, τα υδροδοτικά και αποχετευτικά συστήματα. Αποκαλύφθηκε επίσης η μνημειακή διασταύρωσή τους με τον εντυπωσιακό πυλώνα (το λεγόμενο τετράπυλο), ο οποίος βρίσκεται σε διάλογο με το γαλεριανό τόξο στο ανατολικό τμήμα της πόλης. Πρόκειται για δύο δρόμους που συμπίπτουν με τις σύγχρονες μεγάλες οδούς Εγνατία και Βενιζέλου και με τις σύγχρονες εμπορικές χρήσεις τους. Μέσα από τα ευρήματα δίνεται η ανασύσταση του αστικού χώρου της βυζαντινής πόλης, αναδεικνύεται η ρυμοτομία της Θεσσαλονίκης καθώς αποτελεί το πλέον ευανάγνωστο και αυτούσιο κομμάτι του ιστορικού κέντρου της, δηλαδή μία ολόκληρη γειτονιά, σε ένα παλίμψηστο αιώνων από τον 6ο έως τον 10ο αιώνα μ. Χ.
Για πρώτη φορά στα αρχαιολογικά πράγματα της Θεσσαλονίκης πέφτει το κέντρο βάρους της έρευνας στο αστικό τοπίο, σε αυτό που αποκαλούμε κοσμική Θεσσαλονίκη, πέρα από τα γνωστά εκκλησιαστικά και μοναστηριακά μνημεία και τις οχυρώσεις. Κι έρχεται να δώσει πολλές απαντήσεις στην οργάνωση της πόλης και να βοηθήσει στη λειτουργική ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων που ενσωματώνονται στην καθημερινότητα της πόλης, όπου υπάρχουν ήδη 15 μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς UNESCO και φιλοδοξεί να αποκτήσει τώρα και το 16ο.. Η Θεσσαλονίκη με αυτό το εξαιρετικό εύρημα έρχεται να δείξει αυτό ακριβώς που λείπει από την Κωνσταντινούπολη, δηλαδή την αστική δομή της πρωτοβυζαντινής και μεσοβυζαντινής πόλης.
Το εύρημα δεν μπορεί να μετακινηθεί γιατί δεν είναι ένα περιγεγραμμένο κτίσμα αλλά ένα σύνολο που συνεχίζεται προς πάσα κατεύθυνση οριζοντίως και καθέτως με στρωματογραφία και διαχρονία, οι οποίες λειτουργούν και παίρνουν αξία μόνον με την κατά χώραν διατήρηση. Αγκαλιάζει και αγκαλιάζεται από την πόλη, την αλλοτινή και την σημερινή ως αναπόσπαστο κομμάτι της, πρόκειται για ολόκληρο τοπίο που με βάση την ελληνική νομοθεσία και τις διεθνείς συμβάσεις προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι «αμετακίνητο» και γι’ αυτό το λόγο είναι αναγκαίο να εξαντληθούν όλα τα περιθώρια για να αναδειχθεί κατά χώραν. Ένα τοπίο δεν μετακινείται και δεν καθίσταται «μουσειακό έκθεμα»: η απόσπαση και επανατοποθέτηση ολόκληρου τμήματος πόλης αποτελεί λύση μη αντιστρεπτή που αντιβαίνει στις βασικές αρχές της συντήρησης και της αναστήλωσης, στον Αρχαιολογικό Νόμο 3028/2002 (άρθρο 42) και στις Διεθνείς Συμβάσεις (Χάρτα της Βενετίας, Σύμβαση της Μάλτας).
Το μνημειακό σύνολο θα λειτουργήσει ανταποδοτικά στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας και της θεαματικής περιβαλλοντικής βελτίωσης του χώρου. Το οικονομικό όφελος για την πόλη στο τέλος του έργου και η μέγιστη προστιθέμενη αξία που θα δώσει θα είναι πολλαπλάσια με την υφιστάμενη λύση, η οποία συμβαδίζει απόλυτα με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης που για τις πόλεις μας θα είναι μονόδρομος για την πορεία προς το μέλλον.
Τα ευρήματα των ανασκαφών του ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ σε ολόκληρη την χρονική διαδρομή των εργασιών από το 2006 έως σήμερα προσφέρουν στη Θεσσαλονίκη όλο το υλικό για την εφαρμογή της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της. Μαζί με τα ιστάμενα μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς που είναι ενσωματωμένα στην καθημερινότητά της πόλης, μπορεί να λειτουργήσει ένα σύνολο ως «η πόλη μέσα στην πόλη» και όχι ως «η πόλη κάτω από την πόλη», καθώς παρέχει πλήρη ενσωμάτωση, των υποκείμενων στα υπερκείμενα, με την έννοια μιας ολοκληρωμένης διαδρομής με χωρική, χρονική συνέχεια και αλληλεπίδραση, με την πολιτισμική ιδιαιτερότητα της ελληνιστικής, ρωμαϊκής, βυζαντινής, μεταβυζαντινής και σύγχρονης Θεσσαλονίκης των 2335 χρόνων της.
Η αδιαμφισβήτητη εξαιρετική σημασία για την Αρχαιολογία και την Ιστορία, όχι μόνον της Θεσσαλονίκης αλλά και διεθνώς, του μνημειακού συνόλου που αποκαλύφθηκε ξεσήκωσε την επιστημονική κοινότητα και την κοινή γνώμη, όταν το 2013 είχε βγει απόφαση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο(ΚΑΣ) «για την απόσπαση του συνόλου και τη μεταφορά του». Η εκτέλεση της απόφασης ανεστάλη με προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας(ΣτΕ) του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ακολούθησαν άλλη μία απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου του 2014, σύμφωνα με την οποία οριακά πλειοψήφησε η απόφαση για «απόσπαση του συνόλου και επανατοποθέτησή του μετά το πέρας του έργου». Η απόφαση προσεβλήθη και πάλι από τον Δήμο Θεσσαλονίκης στο ΣτΕ. Το 2015 με την αλλαγή της κυβέρνησης επικράτησε η πολιτική και επιστημονική βούληση να διατηρηθεί «κατά χώραν» (in situ) το αρχαιολογικό εύρημα και μέσα από τη συνεχή συνεργασία αρχαιολόγων και μηχανικών βρέθηκε λύση, η οποία συνδυάζει και τις αρχαίων κατά χώραν και του μετρό, μέσα από μελέτη που εγκρίθηκε το 2017. Η μελέτη εφαρμοζόταν έως το καλοκαίρι του 2019, αλλά στις αρχές Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε δια στόματος του Πρωθυπουργού η απόφαση για απόσπαση των αρχαιοτήτων προκειμένου να τελειώσει ο Σταθμός Βενιζέλου. Την προσεχή Τετάρτη 18/12 πρόκειται το ΚΑΣ να γνωμοδοτήσει για το θέμα, μετά την αιφνιδιαστική αναγγελία της νέας κυβέρνησης.
Δεδομένου ότι
-η χρηματοδότηση από την ΕΕ ανέρχεται στο 75% σε σύνολο προϋπολογισμού 950 εκ ευρώ.
-η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση συμφώνησε για την λύση «και μέτρο και αρχαία».
-Κάθε είδους τοπικοί και διεθνείς επιστημονικοί φορείς έχουν ταχθεί κατηγορηματικά κατά της μεταφοράς, όπως προκύπτει από το συνημμένο έγγραφο.
– η απόσπαση των αρχαιοτήτων θα οδηγήσει σε παράταση των εργασιών και επ’ αόριστον αναβολή της έναρξης λειτουργίας του μετρό και θα εκτοξεύσει τον προϋπολογισμό του έργου, σε όφελος ίσως ορισμένων εργολάβων, αλλά σε βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς και των κατοίκων της πόλης
– η ανασύσταση μιας ολόκληρης γειτονιάς είναι αδύνατη και καταστροφική για ένα τέτοιο μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Ζητάμε να χρησιμοποιήσετε την επιρροή σας για να αποτραπεί ένα πολιτισμικό έγκλημα.
Οι υπογράφοντες ευρωβουλευτές:
Κώστας Αρβανίτης
Αλέξης Γεωργούλης
Πέτρος Κόκκαλης
Στέλιος Κούλογλου
Έλενα Κουντουρα
Δημήτρης Παπαδημούλης