ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Με μια αλληλουχία δηλώσεων και παρεμβάσεων, το τελευταίο διάστημα, ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοσέπ Μπορέλ, είτε λόγω απειρίας, είτε βάσει κάποιας στρατηγικής, δείχνει να επιμένει για τον ρόλο-κλειδί της Ρωσίας και της Τουρκίας στις γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ειδικότερα τη Λιβύη, και τη Μέσο Ανατολή.
Οι δηλώσεις Μπορέλ δεν διέλαθαν της προσοχής έμπειρων Ελλήνων διπλωματών αλλά και των Ελλήνων ευρωβουλευτών που συμμετείχαν, προ ημερών, σε σχετική ενημέρωση για τις εξελίξεις στην περιοχή μας. Ωστόσο, αυτό που θα μπορούσε να εκληφθεί ως απειρία του συγκεκριμένου Ευρωπαίου αξιωματούχου, εάν συνδυαστεί με μια σειρά εξελίξεις, οδηγεί εύλογα στο ερώτημα για την γενικότερη ευρωπαϊκή στάση στα θέματα αυτά.
Το ταξίδι της Άγκελα Μέρκελ στην Άγκυρα, για παράδειγμα, οι αβρότητες που επικοινωνιακά κάλυψαν τις διαφωνίες, όσο και η αναφορά της Γερμανίδας καγκελαρίου για την ανάγκη αναβάθμισης της τελωνειακής σχέσης της Ε.Ε με την Τουρκία (κάτι που, όπως ειπώθηκε, ζητούν μετ’ επιτάσεων οι γερμανικές επιχειρήσεις), είναι πιθανώς ψηφίδες του ίδιου παζλ. Όπως και η καθυστέρηση της Ένωσης να προσδιορίσει, εξειδικεύσει και εφαρμόσει τις κυρώσεις κατά της Τουρκίας που έχει αποφασίσει από το περασμένο καλοκαίρι σχετικά με τις γεωτρήσεις της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ αλλά, πλέον, και την απειλή της να προχωρήσει σε ανάλογες κινήσεις νοτίως της Κρήτης κάνοντας χρήση του -κατά την ίδια την Ε.Ε- “νομικά άκυρου” συμφώνου Ερντογάν- Αλ Σάρατζ.
Είναι χαρακτηριστική η πρώτη αναφορά του Ζοζέπ Μπορέλ ενώπιον των ευρωβουλευτών, όπου επισημαίνει πως “Ρωσία και Τουρκία, που δεν φαινόταν μέχρι πριν έξι μήνες, παίρνουν τώρα ηγετικό ρόλο στην επίλυση των προβλημάτων”!
Η δήλωση Μπορέλ στα αγγλικά:
“We have some complicated relations with some of our other neighbours. Recent activities by Turkey affected the security and the interests of our Member States in the wider region and are of real concern. The central Mediterranean is suffering an extraordinary change from a geopolitical point of view, and some actors like Russia and Turkey, which were not showing up there six months ago, are now taking the lead in trying to solve this problem.”
“So there is another threat of a push of illegal migration through the central Mediterranean, where the Turks and the Russians are taking the lead. Six months ago in the central Mediterranean these two actors were not present, but today they take the lead, and this is a big change in the geopolitical structure in the Mediterranean basin.
Six months ago we Europeans were more or less active but we were alone. Now, we are still more or less active – more active today then six months ago – but in fact the Russians and the Turks are having a strong leverage because they have engaged militarily on the ground. Not directly, not through the regular army, but everybody knows that the flow of arms is increasing, and Libya is a kind of cancer which has been metastasizing to Sahel.”
Και αυτό: “So maybe here the same thing can happen. We Europeans, since we don’t want to participate in a military solution, we barricade ourselves in the belief that there is no military solution. In Syria there has been a military solution brought about by the Turks and the Russians, and this has changed the equilibrium in the eastern part of the Mediterranean.
I cannot prevent such a thing happening, and this is something that should be of very great concern to all of us, because I’m sure nobody will be very happy if in the Libyan coast there is a ring of military bases from the Russian and Turkish navy in front of the Italian coast, controlling both routes of illegal migration towards Europe in the eastern Mediterranean and now maybe in the central Mediterranean. At this time, at this hour – 10 o’clock at night – I think we can speak frankly among all of us and deal seriously with the situation we are facing.”
Η ομιλία Μπορέλ στους ευρωβουλευτές πέραν της τραγικής ομολογίας της αδυναμίας της Ε.Ε να αντιμετωπίσει εγκαίρως το λιβυκό ζήτημα υποδηλώνει, όπως εκτιμούν πολλοί, και την ανοχή της έναντι των λύσεων που προωθούν Ρωσία και Τουρκία στην περιοχή.
Χαρακτηριστική ήταν, άλλωστε, στο άκουσμα αυτής της “ανάλυσης”, η αντίδραση του επικεφαλής της ευρωομάδας της Ν.Δ Βαγγέλη Μεϊμαράκη, όπως έγινε γνωστή και από σχετικό τηλεγράφημα του ΑΠΕ-ΜΠΕ:
“Κυρία Πρόεδρε, άκουσα με πολλή προσοχή την ανάλυση που έκανε ο κύριος Borrell και πρέπει να σας πω ότι καταλαβαίνουμε όλοι ότι εδώ δεν είμαστε αναλυτές, είμαστε πολιτικοί. Και οι πολιτικοί πρέπει να παίρνουμε αποφάσεις. Δεν πρέπει να είμαστε θεατές και να παρακολουθούμε τις εξελίξεις αλλά να παρεμβαίνουμε στις εξελίξεις και να δίνουμε λύσεις, γιατί αυτό θέλουν οι πολίτες που αγωνιούν και ανησυχούν για την ειρήνη στην περιοχή. Από την ανάλυση που μας έκανε, φάνηκε ότι η Ρωσία και η Τουρκία είναι οι κυρίαρχες δυνάμεις στην περιοχή. Γιατί είναι; Γιατί εμείς αφήσαμε ένα κενό, το οποίο ήρθαν και κάλυψαν. Κατά συνέπεια, ο κύριος Borrell πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες για την ειρήνη στην περιοχή, και όλοι εμείς θα στηρίξουμε τις πρωτοβουλίες αυτές. Το κύριο πρόβλημα είναι η Τουρκία. Η συμπεριφορά της Τουρκίας είναι αυτή που δημιουργεί και απαξιώνει τις αρχές και τις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Τουρκία μας δείχνει με την προκλητικότητά της ότι θέλει να ακολουθήσει τη δικιά της πορεία. Αμφισβητεί, λοιπόν, κανείς σήμερα ότι αυτή η συμπεριφορά είναι τόσο προκλητική που μας αναγκάζει και μας προτρέπει να επέμβουμε για να υπάρχει ειρήνη; Εμείς θα στηρίξουμε όλες τις πρωτοβουλίες που θα είναι προς αυτή την κατεύθυνση. Η Ευρώπη πρέπει να δείξει ότι υπάρχει και είναι παρούσα στην περιοχή, για την ειρήνη.”
Και το σημείο από τη δευτερομιλία του Μπορέλ, όπου επί της ουσίας αφήνει να εννοηθεί πως θεωρεί “τετελεσμένο” την συμφωνία Ερντογάν- Άλ Σάρατζ:
“Madam President, I agree with some of the comments you have made. Others are wishful thinking. You have to… You have to what? You have to ask Erdoğan to cancel his agreement with al—Serraj about the … – I can ask. And what?
The problem is that we haven’t been united on Libya. Let’s tell the truth. We Europeans have had different positions with respect to Libya and now maybe we are paying the price for the fact that we haven’t been able to represent a political approach shared by all Member States. It’s true that some regret that Turkey has a role, but Turkey has a role and Russia has a role.”
Το “αφήγημα” Μπορέλ είναι ενδεικτικό της ευρωπαϊκής αμηχανίας έναντι του αυξανόμενου ρόλο Ρωσίας και Τουρκίας. Και καταρρίπτει επιχειρήματα περί “απομόνωσης” της Τουρκίας, κάτι το οποίο διαπιστώνεται καθημερινά παρά τις φραστικές καταδίκες της τουρκικής προκλητικότητας.
Δεν είναι τυχαίο πως ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης απείλησε πρόσφατα με βέτο στις ευρωπαϊκές αποφάσεις που σχετίζονται με την Τουρκία, ενώ και ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε πως η Ελλάδα θα ασκήσει βέτο σε τυχόν πολιτική λύση στη Λιβύη που δεν θα συμπεριλαμβάνει την ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Όμως, εάν κρίνει κανείς από την καθυστέρηση στις όποιες αποφάσεις και από όσα συζητήθηκαν μεταξύ Μέρκελ και Ερντογάν στην Άγκυρα, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται στον ορίζοντα.
Τις τελευταίες ώρες, κυβερνητικές πηγές διοχετεύουν την πληροφορία πως υπάρχει σταδιακή αποκατάσταση των ελληνογερμανικών σχέσεων που διαταρράχθηκαν από τον αποκλεισμό της Ελλάδας από την Διάσκεψη του Βερολίνου. Στα τέλη Φεβρουαρίου και μέσα στον Μάρτιο ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχει τη δυνατότητα να συναντηθεί δύο φορές με την Άγκελα Μέρκελ και να θέσει ξανά αυτά τα ζητήματα. Όμως ο χρόνος περνάει και η Τουρκία εδραιώνει τη θέση της στην περιοχή.
Την ίδια ώρα, μάλιστα, η απόσταση μεταξύ Αθήνας και Μόσχας μεγαλώνει και η έστω προβληματική σχέση των τελευταίων ετών οδηγείται σε ψύχρανση, με τον Βλαντιμίρ Πούτιν να υιοθετεί ολοένα και περισσότερα γεωπολιτικά τον Ταγίπ Ερντογάν. Η δήλωση του Μεβλούτ Τσαβούσογλου ακόμα και για κοινές έρευνες και γεωτρήσεις με τη Ρωσία στην ανατολική Μεσόγειο δημιουργεί περαιτέρω εύλογες απορίες.
Η υπόθεση της Ουκρανικής Εκκλησίας ( συγκεκριμένη η θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Αρχιεπισκοπής Αθηνών) και η έκδοση του Mr Bitcoin στη Γαλλία, παρά το ρωσικό αίτημα, επιδείνωσαν το κλίμα. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν εμφανίζεται να μην υπολογίζει πλέον τις σχέσεις του με την Ελλάδα και να “ποντάρει”, πλέον, εξ ολοκλήρου στον τουρκικό παράγοντα.
Με προβλήματα το “ανοιγμα” της Μέρκελ στον Ερντογάν
“Απόπειρα προσέγγισης σε δύσκολους καιρούς” βλέπει το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (DPA) σε ανταπόκρισή του από την Κωνσταντινούπολη. “Οι διαφορές παραμένουν, παρά την προσέγγιση” επισημαίνει το πρώτο κανάλι της γερμανικής τηλεόρασης (ARD). “Ο Ερντογάν πατάει στην ανικανότητα της Ευρώπης”, προειδοποιεί η εφημερίδα Die Welt του Βερολίνου, ενώ η BILD βλέπει “σύγκρουση για τα δισεκατομμύρια (ευρώ) του προσφυγικού”.
Άμεσες λύσεις δεν διαφαίνονται ακόμη και σε ζητήματα που θεωρεούνται επείγοντα στο Βερολίνο, όπως η κράτηση 59 Γερμανών πολιτών ή ατόμων με διπλή υπηκοότητα (γερμανική και τουρκική) στις τουρκικές φυλακές. Τα γερμανικά ΜΜΕ σημειώνουν ότι Μέρκελ και Ερντογάν συμφώνησαν να συνομιλήσουν, ώστε να βρεθεί μία λύση στο ζήτημα αυτό. Για το προσφυγικό η καγκελάριος φαίνεται να τείνει ευήκοον ους στο αίτημα της Άγκυρας για περαιτέρω χρηματοδότηση με στόχο να αντιμετωπιστεί το νέο κύμα προσφύγων από την περιοχή του Ιντλίμπ και να κατασκευαστούν γρήγορα μόνιμες κατοικίες στη βόρεια Συρία, ώστε οι πρόσφυγες να μην περάσουν όλον τον χειμώνα σε αντίσκηνα. Εκπρόσωπος της γερμανικής οργάνωσης για το άσυλο Pro Asyl επικρίνει τη δεκτική στάση της Άνγκελα Μέρκελ απέναντι στα αιτήματα Ερντογάν, λέγοντας ότι “η παροχή οικονομικής βοήθειας για κατασκευή προσφυγικών οικισμών στην κατεχόμενη από την Τουρκία βόρεια Συρία ουσιαστικά στηρίζει τις συνέπειες μίας εισβολής, που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο”.
Μάας: “Θα διευρύνουμε τον κύκλο των συμμετοχών”
Στο ζήτημα της Λιβύης η ARD σημειώνει τη διαφωνία Μέρκελ-Ερντογάν για ορισμένες πτυχές της υπόθεσης και ιδιαίτερα για τον ρόλο του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ στην ειρηνευτική διαδικασία. Πολύ σύντομη ήταν στη διάρκεια της συνέντευξης τύπου Μέρκελ-Ερντογάν οι αναφορές στην Ελλάδα και στην Κύπρο, με την καγκελάριο να επισημαίνει με νόημα στον Τούρκο πρόεδρο ότι κάποιες αποφάσεις στην ΕΕ λαμβάνονται με ομοφωνία.
Την ίδια στιγμή ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας επισκεπτόταν την Αλγερία και, αργότερα, την Τυνησία, σε μία προσπάθεια να συνεχίσει τη διαδικασία του Βερολίνου για την ειρήνευση στη Λιβύη. Στο Αλγέρι ο επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας δήλωσε ότι θα διευρυνθεί ο κύκλος των συμμετεχόντων στη διαδικασία και ότι θα συμπεριληφθούν “οι γειτονικές χώρες της Λιβύης, που άλλωστε υποφέρουν περισσότερο από τον συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο”. Ο Χάικο Μάας δεν ανέφερε συγκεκριμένες χώρες, αλλά διευκρίνισε ότι η σχετική απόφαση θα ληφθεί τον Φεβρουάριο σε νέα συνάντηση- σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών αυτή τη φορά- των χωρών που συμμετείχαν και στην συνάντηση του Βερολίνου την περασμένη Κυριακή.
Με πληροφορίες από την DW