Newsroom Team Η Φανή Τσικούρα δεν έχει δει ποτέ τα χρώματα, αφού έχασε την όρασή της λίγο μετά τη γέννησή της. Παρόλα αυτά, το αγαπημένο της χρώμα είναι το κόκκινο, που -μέσα από περιγραφές τρίτων αρχικά και στη συνέχεια από προσωπικές εμπειρίες- έφτασε να συμβολίζει για εκείνη τη χαρά και τη θέρμη.
Πριν από λίγους μήνες, η Φανή μπόρεσε να ακούσει τον ήχο του αγαπημένου της χρώματος και να ψηλαφήσει την -τυπωμένη σε εκτυπωτή 3D- κυματομορφή του, στο πλαίσιο του πρωτοποριακού προγράμματος «Mind’s Eye | Ψηλαφώντας την Τέχνη», για την πρόσβαση στην εμπειρία της τέχνης ατόμων με ολική ή μερική οπτική αναπηρία. Το πρόγραμμα «τρέχει» από τον περασμένο Ιούνιο σε μόνιμη βάση στο MOMus- Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στη Θεσσαλονίκη.
Μεταξύ πολλών άλλων εφαρμογών, στο πλαίσιο του «Mind’s Eye», το μήκος κύματος καθενός από τα επτά χρώματα της ίριδας εκτυπώθηκε τρισδιάστατα, ώστε να μπορεί κάποιος να τα αγγίξει. Επιπλέον, κάθε μήκος κύματος μετατράπηκε ψηφιακά σε ήχο, ώστε άνθρωποι που δεν βλέπουν, να μπορούν να γνωρίσουν καλύτερα τα χρώματα και με την ακοή!
Οι πόρτες του μουσείου είναι σήμερα κλειστές λόγω πανδημίας, αλλά το πρόσωπο της Φανής -η οποία είναι απόφοιτος Παιδαγωγικού ΑΠΘ και μέλος της ομάδας συντελεστών του προγράμματος- φωτίζεται από ένα χαμόγελο, όταν θυμάται τον χαμηλότονο ήχο του κόκκινου χρώματος. «Η εμπειρία γενικά του να ακούς το φάσμα των χρωμάτων είναι μοναδική», περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Ψηλαφώντας τη συλλογή Ιόλα του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης
Στο πλαίσιο του προγράμματος, οι άνθρωποι με οπτική αναπηρία μπορούν να απολαύσουν συνολικά 10 έργα τέχνης (από τη μόνιμη συλλογή του μουσείου) των Ακριθάκη, Οπενχάϊμ, Γουόρχολ, Μπράουνερ, Ρεϊνό, Ραΐς, Καρέλλα και Τάκι (https://mindseye.gr/collection/). Κι αυτό χάρη στις εφαρμογές, τα βοηθήματα και τα μουσειοπαιδαγωγικά αντικείμενα του «Mind’s Eye», το οποίο σχεδιάστηκε από την ιστορικό τέχνης Στέλα Αναστασάκη και υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ)/ Παράρτημα Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του προγράμματος START.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Αναστασάκη, τα 10 έργα είναι προσβάσιμα με την αφή και την ακοή. Για παράδειγμα, στο ασεμπλάζ «Αεροπλάνο» του Ακριθάκη, ο επισκέπτης, εκτός του ότι μπορεί να ψηλαφήσει μια απτική αναπαραγωγή του έργου και τις σχετικές με αυτό πληροφορίες, έχει τη δυνατότητα να ακούσει ηχητική περιγραφή και να «βυθιστεί» σε ένα ηχητικό περιβάλλον, στο οποίο συνυπάρχουν οι ήχοι ενός αεροσκάφους και της κυμματισμένης θάλασσας.
Κατά την κ. Αναστασάκη, ο όλος σχεδιασμός ελέγχθηκε ως προς τον βαθμό προσβασιμότητάς του από συνεργάτες του ΚΕΑΤ όπως η Φανή Τσικούρα, ο Θανάσης Σιδέρης και ο Γιώργος Καρβελάς (εκπαιδευτής Μπράιγ, με τη συμβουλευτική υποστήριξη του οποίου -και σε συνεργασία με τον διδάκτορα του ΑΠΘ, Γιώργο Τριανταφυλλάκο- δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του «Mind’s Eye» η πρώτη, ίσως, ψηφιακή γραμματοσειρά ελληνικής Braille, κατά την κ. Αναστασάκη).
Δεκάδες επισκέπτες πριν από το λοκντάουν
«Μέχρι να κλείσει το μουσείο λόγω λοκντάουν, το είχαν επισκεφτεί δεκάδες άτομα με οπτική αναπηρία, κάποια από αυτά πάνω από μια φορά. Μια κοπέλα που άγγιξε τα απτικά βοηθήματα των “Σινιάλων” του Τάκι, το επισκέφτηκε ξανά και ξανά και γύρισε στο ΚΕΑΤ και έφτιαχνε τα δικά της “σινιάλα”! Από τον Ιούνιο του 2020 ώς την έναρξη του δεύτερου λοκντάουν, νομίζω πως συνολικά 100-120 άτομα επισκέφτηκαν την εφαρμογή», εκτιμά η Στέλα Αναστασάκη, η οποία συνέλαβε την ιδέα για το Mind’s Eye, όταν εργαζόμενη ως μουσειοπαιδαγωγός στο τότε Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και ερχόμενη σε καθημερινή επαφή με το κοινό, αναρωτήθηκε πώς η τέχνη μπορεί να γίνει προσβάσιμη σε όλους.
«Μεγαλώνοντας στην επαρχία, όπου δεν είχα εύκολη πρόσβαση σε μουσεία και γκαλερί -πρώτη φορά ήρθα σε επαφή με την τέχνη στα 20 μου- πάντα αναρωτιόμουν πώς η τέχνη μπορεί να γίνει προσβάσιμη σε όλους, πιο δημοκρατική», σημειώνει και συμπληρώνει ότι έχει ήδη εκδηλωθεί ενδιαφέρον για την υιοθέτηση του προγράμματος και από άλλα μουσεία της Ελλάδας, αλλά η πανδημία …μπήκε στη μέση.
Το φως μέσα από το μηδέν
Ο 33χρονος Θανάσης Σιδέρης, επιχειρηματίας, φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και εκ των συντελεστών του προγράμματος (https://mindseye.gr/the-team/), έχασε την όρασή του στα 25 του χρόνια, «κατά τη διάρκεια εργατικού ατυχήματος».
Στη συζήτηση μαζί του, ο ενθουσιασμός για τα αποτελέσματα του «Mind’s Eye» είναι έκδηλος: «Πριν από λίγους μήνες, ένας άνθρωπος με οπτική αναπηρία άνοιγε την πόρτα του MOMus και δεν μπορούσε να πάει πουθενά χωρίς συνοδό, να καθίσει μόνος ή μόνη στην ησυχία του μουσείου και να αναπτύξει μια ατομική σχέση με την τέχνη. Χρειαζόταν είτε να συνοδεύεται από κάποιον είτε να απευθυνθεί στους ανθρώπους του μουσείου, που δεν γνώριζαν τεχνικές συνοδείας. Σήμερα υπάρχει φως! Ξεκινήσαμε από το μηδέν και δημιουργήσαμε ένα μουσείο 100% προσβάσιμο!».
Χάρη στον οδηγό όδευσης που δημιουργήθηκε, λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ένας άνθρωπος με λευκό μπαστούνι, μπορεί με ασφάλεια να κινηθεί μόνος του στο μουσείο. Επιπλέον, οι απτικοί χάρτες, τα QR codes στα εκθέματα, οι πληροφορίες στη γραφή Braille κι οι ακουστικές περιγραφές, δίνουν στον επισκέπτη σφαιρική πληροφορία, ενώ και το προσωπικό εκπαιδεύτηκε σε τεχνικές συνοδείας. «Είναι πολύ όμορφο ένας άνθρωπος με οπτική αναπηρία να μπορεί να απολαμβάνει την τέχνη αποκλειστικά με τις δικές του δυνάμεις», καταλήγει.
Μαγικό ταξίδι
Για την 34χρονη Φανή Τσικούρα είναι εξαιρετικό η πρόσβαση στην τέχνη να είναι εφικτή για όλους. «Πήρα πάρα πολλά από αυτό το ταξίδι του “Mind’s Eye”, κάτι μαγικό ξεκίνησε από το μηδέν. Είχα επιπλέον τη χαρά να γνωρίσω τα πρωτότυπα έργα ψηλαφώντας τα, ώστε να είναι βέβαιο ότι ο τρόπος με τον οποίο θα φτιαχτούν τα αντίγραφά τους κάνει όντως προσβάσιμη την τέχνη στους ανθρώπους με οπτική αναπηρία. Ήταν ένα ταξίδι μαγικό», λέει.
Το «Mind’s Eye» θα παρουσιαστεί σε online εκδήλωση για την τεχνολογία και την τέχνη, στο πλαίσιο της διεθνούς πρωτοβουλίας «ICT Meets the Arts», στις 24-25 Φεβρουαρίου. Η πρωτοβουλία εντάσσεται στο έργο RegionArts του Interreg Europe, ενώ το ψηφιακό συνέδριο διοργανώνει το Κέντρο Επιχειρηματικής και Πολιτιστικής Ανάπτυξης (ΚΕΠΑ).
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ