Newsroom Team Στις 12.03.2021 στη Βουλή των Ελλήνων, σε επίκαιρη ερώτηση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης κ. Τσίπρα, o πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης υποστήριξε ότι υπάρχει άμεση, «τεκμηριωμένη» σχέση μεταξύ συγκεντρώσεων-πορειών και υπερμετάδοσης του ιού SARS-COV-2.
Του Μιχάλη Μαρκοδημητράκη για το apodomisetora.gr
Σε αποστροφή του λόγου του ο κ. Μητσοτάκης χρησιμοποίησε ως πηγή για τον ισχυρισμό του επιστημονική έρευνα του Πανεπιστημίου του Humboldt. Επιλέγουμε να συμπεριλάβουμε ολόκληρη την αναφορά του πρωθυπουργού, καθώς θεωρούμε ότι πρέπει να ληφθεί υπόψιν όλο το πλαίσιο που εκφέρεται. Οι αναγνώστες-θεατές έχουν τη δυνατότητα να δουν πώς ο πρωθυπουργός κάνει τη σύνδεση συναθροίσεων και διαδηλώσεων
Ολόκληρο το επίμαχο απόσπασμα του κ. Μητσοτάκη μπορείτε να το βρείτε παρακάτω, ενώ για την ομιλία μπορείτε να ανατρέξετε εδώ (πηγή 1) (πηγή 2, 16:50)
Τι γίνεται, λοιπόν, εδώ; Τι γίνεται στην Ελλάδα; Θυμηθείτε λίγο τι έγινε τον τελευταίο μήνα: 9/2 είχαμε 1.496 κρούσματα, 17 θανάτους, 284 διασωληνωμένους. Στις 9/3 3.215 κρούσματα, 46 θανάτους, 484 συνανθρώπους μας διασωληνωμένους. Αυτές τις δύο στιγμές δεν τις ενώνει απλά ο διπλασιασμός του κινδύνου, τις ενώνει και η συμπεριφορά ενός συγκεκριμένου πολιτικού αρχηγού, ενός αρχηγού που είπε ανερυθρίαστα ότι δέχεται το ρίσκο των επικίνδυνων συναθροίσεων στις διαδηλώσεις.
Σε αυτή τη συγκυρία, σε αυτή τη συγκυρία τη δύσκολη επιμένετε και σήμερα να διοργανώνετε συγκεντρώσεις και να διοργανώνετε πορείες. Πότε το κάνετε αυτό; Το κάνετε στην κορύφωση της πανδημίας. «Spreading the disease, protest in time of pandemics». Δεν νομίζω ότι χρειάζεστε, κ. Τσίπρα, δεν νομίζω ότι χρειαζόμαστε καμία επιστημονική έρευνα, όπως αυτή του Πανεπιστημίου Humboldt, για να τεκμηριώσουμε ότι σε αυτή τη συγκυρία οι μαζικές συνάξεις με μεγάλη ένταση, συχνά χωρίς μάσκες, είναι γεγονός υπερμεταδότης για τον κοροναϊό.
Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με αυτή την παραδοχή; Εάν συμφωνείτε, τότε θα πρέπει να ισχυριστείτε ότι το αγαθό της διαμαρτυρίας, το οποίο εμείς το προστατεύσαμε και δεν απαγορεύσαμε τις συγκεντρώσεις -οι συγκεντρώσεις εξακολουθούν να υπόκεινται στους περιορισμούς του γενικού νόμου περί διαδηλώσεων- το αγαθό της διαμαρτυρίας είναι υπέρτερο του αγαθού της ανθρώπινης ζωής. Και ότι συνειδητά αναλαμβάνετε, αυτό μας λέτε όταν σήμερα ως πολιτικό κόμμα έρχεστε και ενθαρρύνετε και κινητοποιείτε, γιατί δεν φαντάζομαι να το αμφισβητείτε ότι είστε πίσω από τις συγκεντρώσεις οι οποίες γίνονται, όταν έρχεστε και το κάνετε αυτό αναλαμβάνετε το ρίσκο να αυξηθούν εκθετικά τα κρούσματα και να ασκήσετε επιπλέον πίεση στο σύστημα υγείας.
Προφανώς και οι διαδηλώσεις δεν είναι ο μόνος λόγος που έχουμε αύξηση των κρουσμάτων. Αλλά αναρωτιέμαι αν πραγματικά αυτό σήμερα από τον αρχηγό της αντιπολίτευσης μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη στάση.
Τι ισχύει
O πρωθυπουργός έκανε αναφορά σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε από δύο ερευνητές, τους Martin Lange (ZEW Mannheim) και Ole Monscheuer (Humbolt University of Berlin). Η έρευνα είναι discussion paper, δηλαδή μορφή προδημοσίευσης που δεν έχει περάσει κρίση (peer review).
Σε αυτό το σημείο πρέπει να γίνει μια σημείωση για τους αναγνώστες. Η αναφορά σε προδημοσιεύσεις ενέχει δεοντολογικούς και επιστημονικούς κινδύνους, καθώς μια έρευνα μπορεί να αλλάξει, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, μέσα από τη διαδικασία κρίσης, ή και να απορριφθεί. Δεδομένου ότι η διαδικασία κρίσης μπορεί να πάρει σε κάποιες περιπτώσεις σεβαστό χρονικό διάστημα, πρόσφατες έρευνες δεν έχουν προλάβει να εγκριθούν από επιστημονικά περιοδικά: προδημοσιεύονται όμως ώστε όλοι οι ερευνητές να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα.
Εφόσον η προδημοσίευση χρησιμοποιήθηκε ως απόδειξη από τον πρωθυπουργό, μεταξύ των πηγών που χρησιμοποιούμε ως σημεία αναφοράς επιλέγουμε να συμπεριλάβουμε και εμείς προδημοσιεύσεις στο παρόν κείμενο.
«Συχνά χωρίς μάσκες»
Πριν συζητήσουμε τη μελέτη, θεωρούμε σκόπιμο να ξεκινήσουμε από το τέλος του ισχυρισμού, ότι οι πορείες που αναφέρονται αφορούν άτομα που συμμετέχουν «συχνά χωρίς μάσκες.» Ενδεικτικά παραθέτουμε παραδείγματα από 4 πορείες, σε τέσσερις διαφορετικές ημερομηνίες μέσα στο χρονικό πλαίσιο που έθεσε ο πρωθυπουργός, για τις οποίες έχει κατηγορηθεί η αντιπολίτευση (συμπεριλαμβανομένου και εξωκοινοβουλευτικών φορέων) ότι συμμετέχει/ενθαρρύνει.
Πηγές για πορείες που φοράνε μάσκες:
- η συγκέντρωση Πρωτοβουλίας Δικηγόρων και Νομικών στις 5.3.2021 (πηγή 3)
- Πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο 25.02.2021 (πηγή 4)
- Συλλαλητήριο για Δ.Κ. 01.03.2021 (πηγή 5)
- Μέρα δράσης για τα δημοκρατικά δικαιώματα και ενάντια στον αυταρχισμό 11.03.2021 (πηγή 6)
Στις φωτογραφίες που συνοδεύουν τα ρεπορτάζ κάνουμε δύο διαπιστώσεις:
- οι ενδεδειγμένες αποστάσεις δεν τηρούνται πάντα
- η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων φοράει μάσκες
Η μελέτη
Η μελέτη των Lange και Monscheuer καταρχάς παρουσιάστηκε στο «ZEW – Leibniz Centre for European Economic Research.» (πηγή 7) Σύμφωνα με την περίληψη της μελέτης:
This study analyzes the impact of COVID-19 deniers on the spread of COVID-19 in Germany. In a first step, we establish a link between regional proxies of COVID-19 deniers and infection rates. We then estimate the causal impact of large anti-lockdown protests on the spread of COVID-19 using an event study framework.
Σε ακριβή μετάφραση η μελέτη αφορά:
- την επίδραση των αρνητών του COVID-19 στη διάδοση του ιού.
- την αιτιώδη σχέση μεταξύ των αρνητών και των διαδηλώσεων κατά του lockdown σε σχέση με τη διάδοση του COVID-19.
Διαβάζοντας τα ερευνητικά ερωτήματα στο κυρίως μέρος της μελέτης, διαπιστώνουμε ότι η μελέτη αφορά μόνο τους αρνητές του ιού, και τις διαδηλώσεις που μόνο αυτοί οργανώνουν.
Το απόσπασμα:
How does this group contribute to the spread of COVID-19? Do COVID-19 deniers behave differently than the majority of the population? And do large protests of this group affect the transmission of the disease; In this study, we show that the spread of COVID-19 can be substantially increased by individuals who downplay the disease’s public health threat and reject both recommended and mandatory behaviors aimed at curtailing its transmission. (p.1)
Σε ακριβή μετάφραση τα ερευνητικά ερωτήματα:
- Πώς αυτή η ομάδα (των αρνητών) συμβάλλει στη διάδοση του COVID-19?
- Συμπεριφέρονται διαφορετικά οι αρνητές από την πλειονότητα του πληθυσμού;
- Συμβάλλουν οι μεγάλες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας αυτού του γκρουπ στη μετάδοση του ιού;
Η έρευνα δείχνει ότι « η διάδοση της COVID-19 αυξάνεται σημαντικά από άτομα που υποβαθμίζουν την απειλή της ασθένειας στη δημόσια υγεία και απορρίπτουν τόσο τις προτεινόμενες, όσο και υποχρεωτικές συμπεριφορές που στοχεύουν στην ανάσχεση της ασθένειας.»
Οι ερευνητές αντλούν δεδομένα για σύγκριση μεταξύ:
- Των περιπτώσεων COVID-19 και θανάτων από το Robert Koch Institute κατά το έτος 2020, (p.8)
- του πώς ψήφισαν «λαϊκίστικα» κόμματα» (αναφερόμενοι στο ακροδεξιό AfD) (p.9)
- αρνητές εμβολίων (p.9)
- τη γενική συμπεριφορά όσων υποτιμούν τον ιό,
- λαμβάνοντας υπόψιν το πώς μια «συμμαχία εταιρειών λεωφορείων» με όνομα Honk for Hope, που μετέφερε αρνητές του κορωνοϊού συνέβαλλε στην αύξηση των κρουσμάτων σε περιοχές που είχε στάσεις λεωφορείων και παραλάμβανε-αποβίβαζε επιβάτες. (p.10)
- ενός καθαρά ορισμένου γεγονότος (διαδήλωση) και δύο πιθανά. (p.14)
Η έρευνα επίσης δείχνει «σημαντική αύξηση σε νέα περιστατικά COVID-19» στις περιοχές που έμεναν διαδηλωτές που επέστρεφαν από τις διαδηλώσεις καθώς και σε περιοχές με στάσεις λεωφορείων της εν λόγω «συμμαχίας εταιρειών.» (p.2)
Η συμβολή της έρευνας στο δημόσιο διάλογο, σύμφωνα με τους συγγραφείς, είναι η εξής:
- παρέχει πληροφορίες για τη συζήτηση σχετικά με τον κίνδυνο που προκαλούν στη δημόσια υγεία οι αρνητές του κορωνοϊού και καταγράφει την απροθυμία τους να συμμετέχουν σε μέτρα ανάσχεσης του.
- Η μελέτη συμβάντων (event study) που παρουσιάζουν αποκαλύπτει τις μεγάλες αρνητικές συνέπειες για τη δημόσια υγεία όταν αρνητές του COVID-19 συγκεντρώνονται σε μαζικές διαδηλώσεις.
- Πώς μια ακραία μειοψηφία μπορεί να είναι σημαντική πηγή ρίσκου σε ολόκληρο τον πληθυσμό. (22-p.23)
Όπως μπορεί να γίνει αντιληπτό, η μελέτη των Lange και Monscheuer δε συνδέεται με τις διαδηλώσεις που επικαλείται ο κ. Μητσοτάκης, και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που έχουν, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των παρευρισκόμενων χρησιμοποιούν μάσκες και δεν είναι αρνητές της επικινδυνότητας της COVID-19, ούτε έχουν παρόμοια αιτήματα και συμπεριφορές με τις ανάλογες πορείες στη Γερμανία.
Η απάντηση του co–author
Το Αποδόμησε Τώρα επικοινώνησε μεσώ ηλεκτρονικής αλληλογραφίας (e-mail) me τον co-author της έρευνας και ερευνητή Martin Lange στις 12/03/2021. Μάλιστα μας έκανε εντύπωση ότι, όπως μας ενημέρωσε, κανένα Μέσο από την Ελλάδα δεν είχε επικοινωνήσει μαζί του ως τότε.
Παραθέτουμε αυτολεξεί (verbatim) την απάντηση του σχετικά με την έρευνα που συνέγραψε:
“In our study, to which you are referring, we indeed show that two anti-lockdown protests increased infections with the coronavirus in Germany. Our study, however, is (like almost all studies on this topic) specific in the sense that its results cannot be extrapolated to different situations and circumstances. Nonetheless, if you also tke into account the findings of other studies on this topic, it may seem that those kinds of large gatherings, where participants do not follow the usual hygiene rules, can indeed become superspreader events.”
«Στην έρευνά μας, στην οποία αναφέρεστε, όντως δείχνουμε ότι δύο διαμαρτυρίες/διαδηλώσεις αύξησαν τις μολύνσεις κορωνοϊού στη Γερμανία. Η μελέτη μας όμως, (όπως σχεδόν όλες οι μελέτες πάνω στο θέμα) είναι εξειδικευμένη με την έννοια ότι τα αποτελέσματά της δεν μπορούν να εφαρμοστούν κατ’ αναλογία σε διαφορετικές περιπτώσεις και καταστάσεις. Παρ ’όλα αυτά, αν λάβετε επίσης υποψιν ευρήματα άλλων μελετών στο ίδιο θέμα, ίσως φαίνεται ότι αυτού του είδους οι μεγάλες συγκεντρώσεις, όπου οι συμμετέχοντες δεν ακολουθούν τους συνήθεις υγειονομικούς κανόνες, μπορούν όντως να γίνουν συμβάντα υπερμετάδοσης.»
Έρευνες που δείχνουν τις σημαντικές διαφορές σχετικά με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά όσων διαδηλώνουν μπορείτε να βρείτε παρακάτω:
- Bernheim, B. Douglas and Buchmann, Nina and Freitas-Groff, Zach and Otero, Sebastián, The Effects of Large Group Meetings on the Spread of COVID-19: The Case of Trump Rallies (October 30, 2020). http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3722299
- Προδημοσίευση έρευνας όπου η ερευνητική ομάδα καταλήγει ότι οι κοινότητες που είχαν υψηλά ποσοστά συμμετοχών στις συγκεντρώσεις του απερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ D.Trump, μην τηρώντας οδηγίες και μέτρα όπως χρήση μάσκας και απαραίτητες αποστάσεις «το πλήρωσαν ακριβά σε ασθένεια και θάνατο.» (p.13)
- Dhaval M. Dave, Drew McNichols, Joseph J. Sabia. Political Violence, Risk Aversion, and Non-Localized Disease Spread: Evidence From the U.S. Capitol Riot, National Bureau Of Economic Research, (February 2021). http://www.nber.org/papers/w28410,
- Προδημοσίευση έρευνας τύπου working paper, όπου μελετάται η απουσία αύξησης κρουσμάτων στην περιοχή της Washington, DC μετά τα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου 2021, ενώ παράλληλα υπήρξε αύξηση σε περιοχές από όπου προήλθαν διαδηλωτές. (p.27)
- Dhaval M. Dave, Andrew I. Friedson, Kyutaro Matsuzawa, Joseph J. Sabia, Samuel Safford. Black Lives Matter Protests And Risk Avoidance: The Case Of Civil Unrest During A Pandemic. National Bureau Of Economic Research, (January 2021) http://www.nber.org/papers/w27408
- Προδημοσίευση έρευνας τύπου working paper, όπου μελετάται η επίδραση των διαδηλώσεων του κινήματος Black Lives Matter στην μετάδοση της COVID-19. Οι ερευνητές καταλήγουν ότι οι διαδηλώσεις παραγκώνισαν δραστηριότητες στις ΗΠΑ με μεγαλύτερο κίνδυνο μετάδοσης της COVID-19, ενώ οι συμμετέχοντες στις διαδηλώσεις μετέβαλλαν τη συμπεριφορά τους τόσο κατά τις διαδηλώσεις όσο και μετά ώστε να μειώσουν τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού. Επίσης ως αποτέλεσμα των διαδηλώσεων, συνολικά το social distancing στις περιοχές που είχαν διαδηλώσεις αυξήθηκε. Οι ερευνητές παρουσιάζουν στοιχεία που υποστηρίζουν ότι τα κρούσματα COVID-19 είχαν «μικρή επιρροή» στον πληθυσμό των κοινοτήτων, αν και είναι «πιθανό» να αύξησαν τη διάδοση μεταξύ των συμμετεχόντων. (32)
- Dave D, McNichols D, Sabia JJ. The contagion externality of a superspreading event: The Sturgis Motorcycle Rally and COVID-19. South Econ J. 2021;87:769–807. (2 Dec. 2020) https://doi.org/10.1002/soej.12475
- Peer-reviewedέρευνα που αφορά γεγονότα υπερμετάδοσης. Η μελέτη περίπτωσης έγινε σε συγκέντρωση-μοτοπορεία από τις 7-16 Αυγούστου 2020, με 500.000 συμμετέχοντες: οι συμμετέχοντες δε φορούσαν μάσκες και δεν έλαβαν άλλα μέτρα προστασίας από την COVID-19. Οι ερευνητές κατέληξαν σε τρία συμπεράσματα: αύξηση της κίνησης σε μπαρ και εστιατόρια κατά 90% κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων, ,μείωση συμπεριφορών σχετικά με παραμονή στο σπίτι. Τα δύο αυτά σε συνδυασμό με απουσία τήρησης μέτρων και μη χρήση μάσκας οδήγησε σε αύξηση των κρουσμάτων σε τοπικό επίπεδο, αλλά και στις περιοχές από τις οποίες ταξίδεψαν άνθρωποι προς την εκδήλωση.
- Gregory Neyman, William Dalsey, Black Lives Matter protests and COVID-19 cases: relationship in two databases, Journal of Public Health, 2020;, fdaa212, https://doi.org/10.1093/pubmed/fdaa212
- Η peer-reviewed δημοσίευση συγκρίνει δύο βάσεις δεδομένων που αφορούν τις διαδηλώσεις για το Black Lives Matter και τα στατιστικά τοποθεσιών-κρουσμάτων COVID-19. Ο συγγραφέας καταλήγει ότι «εφόσον περίπου 40% των κομητειών, όπου μια διαμαρτυρία BLM έλαβε χώρα, είχε μικρότερη αύξηση σε περιπτώσεις COVID-19 κατά την τρίτη βδομάδα σε σύγκριση με τις κατά αντιπαραβολή κομητείες, είναι ξεκάθαρο ότι μία διαμαρτυρία BLM δεν μπορεί να εξηγήσει την αύξηση κρουσμάτων COVID-19.» (πηγή)
Μεταξύ των ερευνών υπάρχει και μία που συσχετίζει τις διαμαρτυρίες με αύξηση των κρουσμάτων.
- Randall Valentine, Dawn Valentine, Jimmie L Valentine, Relationship of George Floyd protests to increases in COVID-19 cases using event study methodology, Journal of Public Health, Volume 42, Issue 4, December 2020, Pages 696–697, https://doi.org/10.1093/pubmed/fdaa127
- Η peer-reviewed έρευνα επικεντρώνεται σε 8 πόλεις που αναφέρθηκαν διαδηλώσεις δεκάδων χιλιάδων κατοίκων ότι υπάρχει αύξηση κρουσμάτων: οι πόλεις αυτές όμως δεν είχαν περιοριστικά μέτρα για ένα μήνα το λιγότερο. Οι συγγράφεις καταλήγουν ότι σε 6 από τις οκτώ πόλεις ο ρυθμός αύξησης μολύνσεων ήταν θετικός και σημαντικός.
Συμπέρασμα
Λαμβάνοντας υπόψιν τη διαθέσιμη βιβλιογραφία, το πλήρες κείμενο της αναφερόμενης από τον πρωθυπουργό έρευνας, αλλά και τις διευκρινίσεις του co-author της έρευνας κατόπιν επικοινωνίας μας μαζί του, καταλήγουμε ότι ο ισχυρισμός του πρωθυπουργού για τις μαζικές συνάξεις συνολικά και τον κίνδυνο υπερμετάδοσης είναι παραπλανητικός. Δεν υπάρχουν στοιχεία για κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή, καθώς όλες οι μελέτες αφορούν συγκεκριμένες περιπτώσεις με συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστά.
Παρά το ότι ο κ. Μητσοτάκης αναφέρεται στην περίπτωση οι συνάξεις αυτές να είναι χωρίς μάσκα, και άρα όπως δείχνει η έρευνα, αλλά και άλλες έρευνες του πεδίου που προαναφέρθηκαν, αυτό μπορεί να συμβάλει στη μετάδοση του ιού, οι διαμαρτυρίες για τις οποίες γίνεται η αντιπαράθεση δε διοργανώνονται από αρνητές μάσκας. Σε φωτογραφίες και βίντεο που κυκλοφορούν οι διαδηλωτές στη συντριπτική τους πλειοψηφία φορούν μάσκες.
*Παρακάτω μπορείτε να βρείτε μια λίστα με τις περισσότερες γνωστές έρευνες αυτή τη στιγμή δημοσιευμένες στο διαδίκτυο σχετικά με τη συσχέτιση διαμαρτυριών και διαδηλώσεων με κρούσματα COVID-19. Οι δημοσιεύσεις έχουν οργανωθεί χρονολογικά από την πιο παλιά στην πιο πρόσφατη.
- Mass Gatherings Contributed to Early COVID-19 Spread: Evidence from US Sports by Alexander AHAMMER, Martin HALLA, Mario LACKNER, Christian Doppler Laboratory, https://www.econstor.eu/bitstream/10419/222442/1/1724162950.pdf
- Working papers
- June 2020
- Randall Valentine, Dawn Valentine, Jimmie L Valentine, Relationship of George Floyd protests to increases in COVID-19 cases using event study methodology, Journal of Public Health, Volume 42, Issue 4, December 2020, Pages 696–697, https://doi.org/10.1093/pubmed/fdaa127
- Peer-reviewed
- 05 Aug. 2020
- Controlling the coronavirus narrative, Nita Bharti, sciencemag.org, https://science.sciencemag.org/content/369/6505/780.2, American Association for the Advancement of Science
- Letter
- 14 Aug. 2020
- Gregory Neyman, William Dalsey, Black Lives Matter protests and COVID-19 cases: relationship in two databases, Journal of Public Health, 2020;, fdaa212, https://doi.org/10.1093/pubmed/fdaa212
- Peer-reviewed
- 20 Nov. 2020
- Dave D, McNichols D, Sabia JJ. The contagion externality of a superspreading event: The Sturgis Motorcycle Rally and COVID-19. South Economy Journal. 2021;87:769–807. https://doi.org/10.1002/soej.12475
- Single blind-review
- 2 Dec. 2020
- Bernheim, B. Douglas and buchmann, Nina and Freitas-Groff, Zach and Otero, Sebastián, The Effects of Large Group Meetings on the Spread of COVID-19: The Case of Trump Rallies (October 30, 2020). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3722299 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3722299
- Working paper
- 18 Dec. 2020
- BLACK LIVES MATTER PROTESTS AND RISK AVOIDANCE: THE CASE OF CIVIL UNREST DURING A PANDEMIC, Dhaval M. Dave, Andrew I. Friedson, Kyutaro Matsuzawa, Joseph J. Sabia, Samuel Safford, NATIONAL BUREAU OF ECONOMIC RESEARCH, http://www.nber.org/papers/w27408
- Working paper
- January 2021
- POLITICAL VIOLENCE, RISK AVERSION, AND NON-LOCALIZED DISEASE SPREAD: EVIDENCE FROM THE U.S. CAPITOL RIOT, Dhaval M. Dave, Drew McNichols, Joseph J. Sabia, http://www.nber.org/papers/w28410, NATIONAL BUREAU OF ECONOMIC RESEARCH
- Working paper
- February 2021
- Lange, Martin and Monscheuer, Ole, Spreading the Disease: Protest in Times of Pandemics (2021). ZEW – Centre for European Economic Research Discussion Paper No. 21-009, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3787921 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3787921
- Discussion paper
- 18 Feb. 2021
Πηγή: apodomisetora.gr