Newsroom Team Η άσκηση της δημοσιογραφίας, του «κυριότερου εμβολίου κατά της παραπληροφόρησης», παρακωλύεται «εντελώς ή εν μέρει» σε πάνω από 130 χώρες.
Αυτό υπογραμμίζει η μη κυβερνητική οργάνωση Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (Reporters sans frontières, RSF), καθώς η υγειονομική κρίση έχει προστεθεί – είτε για πραγματικούς λόγους, ή ως πρόσχημα – στα σοβαρά εμπόδια σε κάθε προσπάθεια κάλυψης της επικαιρότητας.
Σύμφωνα με την ετήσια παγκόσμια κατάταξη ως προς την ελευθερία του Τύπου που δίνει στη δημοσιότητα η ΜΚΟ σήμερα, στο 73% των 180 χωρών που αξιολογούνται καταγράφονται καταστάσεις «πολύ σοβαρές», «δύσκολες» ή προβληματικές» για την άσκηση του επαγγέλματος.
Αν και οι χώρες που απεικονίζονται με μαύρο, κόκκινο ή πορτοκαλί στον παγκόσμιο χάρτη παρέμειναν λίγο ως πολύ οι ίδιες σε σχέση με πέρυσι, μόλις σε 12 χώρες από τις 180, ή στο 7%, έναντι 8% το 2020, η κατάσταση χαρακτηρίζεται «καλή». Αυτή η «λευκή ζώνη» δεν ήταν «ποτέ» τόσο «μειωμένη» σε έκταση από το 2013 και μετά, υπογραμμίζει η RSF.
Εξάλλου η πανδημία του νέου κορονοϊού έδωσε «ευκαιρία» σε κράτη οι ηγεσίες των οποίων επιδίωκαν να «περιορίσουν την ελευθερία του Τύπου» να προχωρήσουν στην υλοποίηση των σχεδίων τους, υπογράμμισε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Κριστόφ Ντελουάρ, ο γενικός γραμματέας της ΜΚΟ.
Επιδείνωσε την καταστολή σε χώρες όπου η δημοσιογραφία ήδη βρισκόταν αντιμέτωπη με φίμωση, όπως η Σαουδική Αραβία (170ή στην κατάταξη) ή η Συρία (173η, +1), σύμφωνα με την RSF.
Η πανδημία προκάλεσε «τεράστιο» αποκλεισμό της «πρόσβασης», τόσο στο πεδίο, όσο και στις πηγές για τους δημοσιογράφους, που «εν μέρει ήταν θεμιτός», καθώς ο λόγος είναι τα «μέτρα υγειονομικής προστασίας», όμως σε άλλες περιπτώσεις αθέμιτος. Και στις δύο περιπτώσεις, «το ερώτημα είναι ένα: θα αποκατασταθεί η πρόσβαση;», διερωτάται ο κ. Ντελουάρ.
Η κατάσταση είναι ακόμη πιο ανησυχητική διότι η δημοσιογραφία είναι ο βασικός κυματοθραύστης της «ταχύτατα εξαπλούμενης παραπληροφόρησης που ξεπερνά τα σύνορα», διαδίδεται «μέσα από τις διαδικτυακές πλατφόρμες και τους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης», ενίοτε τροφοδοτούμενη από κυβερνήσεις.
Διατάγματα «εναντίον των fake news»
Ο Ζαΐχ Μπολσονάρου, ο πρόεδρος της Βραζιλίας (111η, –4) και ο Νικολάς Μαδούρο, ο πρόεδρος της Βενεζουέλας (148η, –1) «διαφήμισαν θεραπείες η αποτελεσματικότητα των οποίων ουδέποτε αποδείχθηκε από τον ιατρικό κόσμο», στηλιτεύει η ΜΚΟ.
Στο Ιράν (174η, –1), οι αρχές «πολλαπλασίασαν τις καταδίκες δημοσιογράφων» ώστε να υποβαθμίζεται «ο αριθμός των θανάτων που οφείλονται» στην COVID-19. Η Αίγυπτος (166η) «απαγόρευσε τη δημοσίευση αριθμών για την πανδημία διαφορετικών από αυτούς που δημοσιοποιεί το υπουργείο Υγείας».
Στη Μαλαισία, η οποία καταγράφει τη θεαματικότερη πτώση στην κατάταξη (119η, –18), πρόσφατα υιοθετήθηκε «διάταγμα εναντίον των ψευδών ειδήσεων», που εκχωρεί στην κυβέρνηση «το δικαίωμα να επιβάλλει τη δική της εκδοχή της αλήθειας».
Και στην Ουγγαρία (92η, –3) όπου το καθεστώς του Βίκτορ Όρμπαν έχει ενστερνιστεί «ακομπλεξάριστα», με χαρακτηριστική άνεση, την καταστολή της ελευθερίας του Τύπου, η ενημέρωση για τον νέο κορονοϊό «εμποδίζεται» ιδίως εξαιτίας της νομοθεσίας για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, σε ισχύ από τον Μάρτιο του 2020, που ποινικοποιεί τη «διασπορά ψευδών ειδήσεων».
Στον πάτο της κατάταξης συνεχίζουν να βρίσκονται η Κίνα (177η), το Τουρκμενιστάν (178ο, +1), η Βόρεια Κορέα (179η, +1) και η Ερυθραία (180ή, –2).
Στην κορυφή του πίνακα, η Νορβηγία διατηρεί την πρώτη θέση, για πέμπτη συναπτή χρονιά, μπροστά από τη Φινλανδία και τη Σουηδία, που απέσπασε την τρίτη θέση από τη Δανία (4η, –1).
Η Βραζιλία στο κόκκινο
Αξιοσημείωτη είναι η έξοδος της Γερμανίας (13η, –2) από τη λευκή ζώνη, καθώς δεκάδες δημοσιογράφοι δέχθηκαν επιθέσεις «από διαδηλωτές προσκείμενους σε εξτρεμιστικά και συνωμοσιολογικά κινήματα στη διάρκεια συγκεντρώσεων εναντίον των περιοριστικών μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας».
Η Ευρώπη παραμένει η πιο ασφαλής περιφέρεια, όμως οι επιθέσεις και οι καταχρηστικές συλλήψεις πολλαπλασιάστηκαν, ειδικά στη Γαλλία (34η) στη διάρκεια των διαδηλώσεων εναντίον του σχεδίου νόμου για την επιλεγόμενη «καθολική ασφάλεια», στην Ιταλία (41η), στην Πολωνία (64η, –2), στην Ελλάδα (70ή, –5), στη Σερβία (93η) και στη Βουλγαρία (112η, –1).
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η κατάσταση παραμένει «μάλλον καλή» στις ΗΠΑ (44ες, +1), «αν και η τελευταία χρονιά της θητείας του Ντόναλντ Τραμπ σημαδεύτηκε από αριθμό ρεκόρ επιθέσεων (σχεδόν 400) και συλλήψεων (130) σε βάρος δημοσιογράφων».
Στην κόκκινη ζώνη συμπεριλαμβάνεται πλέον η Βραζιλία, όπου «οι ύβρεις, ο στιγματισμός και η ενορχήστρωση δημόσιων ταπεινώσεων δημοσιογράφων» έχουν μετατραπεί σε «σήμα κατατεθέν του προέδρου» της χώρας, του ακροδεξιού Ζαΐχ Μπολσονάρου.
Σε αυτή συνεχίζει να εντάσσεται πάντα η Ρωσία (150ή, –1) όπου οι αρχές αποπειρώνται να «περιορίσουν την κάλυψη» των «διαδηλώσεων που συνδέονται με τον αντιπολιτευόμενο Αλεξέι Ναβάλνι».
Εξάλλου, αν και παραμένει η ήπειρος που χαρακτηρίζεται «η πιο βίαιη» για τους δημοσιογράφους, η Αφρική κατέγραψε ορισμένες περιπτώσεις βελτίωσης της κατάστασης ή νηνεμίας, ιδίως στο Μπουρούντι (147ο, +13), στη Σιέρα Λεόνε (75η, +10) και στο Μαλί (99ο, +9), κατά την RSF.
Ελλάδα: «Επικίνδυνο κοκτέιλ για την ελευθερία του Τύπου»
Στην 70η θέση της παγκόσμιας κατάταξης ως προς την ελευθερία του Τύπου υποχώρησε η Ελλάδα το 2021, σύμφωνα με τον σχετικό δείκτη που παρακολουθούν οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα. Η χώρα μας έχασε 5 θέσεις σε σχέση με το 2020 (στην 65η θέση ήταν και το 2019, έχοντας κάνει άλμα 9 θέσεων αμέσως μετά την έξοδο από τα μνημόνια -το 2018 ήταν στην 74η θέση, το 2017 στην 88η θέση, το 2016 στην 89η, το 2015 στην 91η, το 2014 στην 99η, το 2013 στην 84η).
Στο κείμενο για το σύνολο της έκθεσης του 2020, οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα τονίζουν ότι παρότι η Ευρώπη και η Αμερική συνεχίζουν να προσφέρουν τις μεγαλύτερες ελευθερίες στον Τύπο, στις ΗΠΑ καταγράφηκε η μεγαλύτερη καθίζηση σε θέματα παραβάσιων και στην Ευρώπη μία επίσης «ευμεγέθης» στον δείκτη της κακομεταχείρισης δημοσιογράφων, με τις πράξεις βίας εναντίον τους να υπερδιπλασιάζονται σε ΕΕ και Βαλκάνια. Οι επιθέσεις σε δημοσιογράφους αυξήθηκαν μεταξύ άλλων και στην Ελλάδα, όπου όπως τονίζεται ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα ήταν η κάλυψη του προσφυγικού-μεταναστευτικού.
Στην χώρα μας, οι Αρχές συνέλαβαν δημοσιογράφους, συχνά με την χρήση βίας, για να αποτρέψουν επικοινωνία με πρόσφυγες και μετανάστες, σημειώνουν οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα. «Οι ερευνητικοί δημοσιογράφοι δεν είναι οι μόνοι στόχοι της βίας· ρεπόρτερ που κάλυπταν διαδηλώσεις επίσης έγιναν στόχος», τονίζεται, ενώ «ειδικά στην Ελλάδα ρεπόρτερ έπεσαν θύματα αστυνομικής βίας και αδικαιολόγητων συλλήψεων που περιόρισαν την κάλυψη των αστυνομικών μέτρων κατά την διάρκεια διαδηλώσεων».
«Επικίνδυνο κοκτέιλ για την ελευθερία του Τύπου» τιτλοφορείται η σελίδα των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα για την Ελλάδα, που την πρώτη πλήρη χρονιά διακυβέρνησης Μητσοτάκη έχασε άμεσα 5 ακόμα θέσεις και υποχώρησε στην 70η παγκοσμίως για το 2021. Δεδομένου ότι το 2021 έχει ήδη σημειωθεί η δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ από εκτελεστές, οι προοπτικές βελτίωσης της θέσης της Ελλάδας στην παγκόσμια αξιολόγηση των ελευθεριών του Τύπου δεν αναμένεται να είναι υπαρκτές ούτε για την τρέχουσα χρονιά…
«Η Ελευθερία του Τύπου υπέφερε στην Ελλάδα το 2020. Η συντηρητική κυβέρνηση Μητσοτάκη προσέφερε γενναίες ενισχύσεις για διαφήμιση στα ΜΜΕ, αλλά αναζήτησε, άμεσα ή έμμεσα, να ελέγξει στενά την ροή πληροφοριών, τόσο για την διαχείριση της πανδημίας όσο και για την προσφυγική κρίση. Η ερευνητική δημοσιογραφία και τα επικριτικά προς την κυβέρνηση ΜΜΕ είτε αποκλείστηκαν είτε τους δόθηκε δυσανάλογα μικρό μερίδιο της διαφήμισης από τα 20 εκατ. ευρώ της αμφιλεγόμενης δημόσιας καμπάνιας για τον κορωνοϊό.
Η πρόσβαση δημοσιογράφων σε νοσοκομεία απαιτούσε κυβερνητική άδεια, ενώ το υπουργείο Υγείας απαγόρευσε τις δηλώσεις στο υγειονομικό προσωπικό. Τον Φεβρουάριο του 2021 τα κρατικά κανάλια διατάχθηκαν να μην μεταδίδουν βίντεο από τα social media που κατέγραφαν τον πρωθυπουργό να παραβιάζει το lockdown (σ.τ.σ. υπήρξαν μέχρι και έγγραφες οδηγίες εντός ΕΡΤ προς τους δημοσιογράφους).
Η Αστυνομία κατέφυγε στην βία και σε αδικαιολόγητες απαγορεύσεις για να εμποδίσει την κάλυψη της προσφυγικής κρίσης στα νησιά.
Στη Λέσβο, οι δημοσιογράφοι εμποδίστηκαν να καλύψουν τις συνέπειες της πυρκαγιάς στην Μόρια, ενώ ομάδα ανεξάρτητων Γερμανών δημοσιογράφων συνελήφθη προσωρινά ενώ προσπαθούσαν να καταγράψουν άφιξη προσφύγων.
Στη Σάμο, γερμανικό τηλεοπτικό συνεργείο κρατήθηκε χωρίς κατηγορία και έγινε στόχος αστυνομικής κακομεταχείρισης.
Η κρατική τηλεόραση που ελέγχεται άμεσα από τον πρωθυπουργό ενώ το ανώτατο δικαστήριο έχει κρίνει αυτό αντισυνταγματικό, λογόκρινε ρεπορτάζ από τα νέα στρατόπεδα προσφύγων.
Στην Αθήνα, η Αστυνομία εμπόδισε φωτορεπόρτερ που κάλυπταν κινητοποιήσεις μνήμης στα τέλη του 2020 (σ.τ.σ. για τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο) και προσήγαγαν ρεπόρτερ για υποθετική παράβαση των μέτρων κατά της πανδημίας.
Υπάρχει ανησυχία για τα νέα μέτρα αστυνόμευσης διαδηλώσεων, καθώς περιλαμβάνουν «επιτρεπόμενους χώρους» για τα ΜΜΕ.
Τέλος, οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα αναφέρουν και ότι το 2021 η ελληνική δημοσιογραφική κοινότητα επλήξη από την δολοφονία του αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ.
Πηγή: ΑΠΕ_ΜΠΕ