anilikos Αυτό αναρωτήθηκα πριν λίγες ημέρες με αφορμή μια συζήτηση που είχα περί φοιτητικής ζωής. Της μεταβατικής περιόδου δηλαδή ανάμεσα σε εφηβική και ενήλικη αντιμετώπιση του κόσμου τριγύρω.
Αλήθεια, δεν σκέφτηκα ποτέ εν έτει 2021, τι θα γινόταν μέσα μου αν ήμουν φοιτητής σήμερα. Ποια όνειρα θα θεωρούσα εφικτά και ποια όχι. Σε ποια βράχια εργασιακής πραγματικότητας θα έπρεπε να ριχτώ ώστε να αντιμετωπίσω τα θεριά που σχολές από το Σικάγο ετοιμάζουν για εμένα. Και δεν θα επιμείνω στο “φοιτητής”, καθώς η πραγματικότητα εκεί έξω έχει πολλούς “ψυκτικούς” από το Περιστέρι που νωρίς και ίσως έγκαιρα βρίσκουν εργασία και παράγουν προσπαθώντας να χτίσουν μια απλή, γεμάτη και χαρούμενη ζωή.
Ζούμε στην εποχή που επιπλέον, νέες προσωπικές ελευθερίες δεν παρέχονται. Μάλιστα αφαιρούνται. Μαζί με δικαιώματα.
Κι αναρωτιέμαι πότε ακμάσαμε ως ελεύθερη πολιτεία. Πότε ήρθε και πέρασε εκείνη η στιγμή που η πολιτεία – προσωποποιημένη στους εφαρμοζόμενους νόμους της – προστάτεψε σε κορυφαίο βαθμό τον πολίτη της από αδικίες, ανομίες, λάθη και πάθη. Και πότε ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση.
Γιατί τα τελευταία χρόνια, κάτι μου λέει πως δειλά δειλά, το αφήγημα της ατομικής ευθύνης που ίσως σε μια προτεσταντική κοινωνία θα είχε κάποια βάση, κατά τον Βέμπερ, να αποτελεί απλώς ένα άλλοθι για αποτίναξη ευθυνών συλλήβδην.
Βρισκόμενος μπροστά στο δίλημμα, νέος αλλά άπειρος ή ώριμος και με εμπειρία, θα προτιμήσω το δεύτερο. Δίχως να θέλω να ακουστώ σαν τον γέροντα με την ρεπούμπλικα και το μπαστούνι, αναγκάζομαι να διαπιστώσω πως η ατομική ευθύνη σε μια κοινωνία ανώριμη να την επεξεργαστεί, να την καταβολίσει και να την χρησιμοποιήσει προς όφελός της, δεν υφίσταται.
Δικαιώματα στη δημόσια και δωρεάν παιδεία τσαλακώνονται. Ήδη φέτος τριάντα χιλιάδες λιγότεροι εισακτέοι αναμένονται στα Πανεπιστήμια, μετά τις αλλαγές για τις εισαγωγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η δε ελεύθερη διακίνηση ιδεών απειλείται στα ίδια τα εκπαιδευτικά ιδρύματα με την αστυνομική παρουσία εντός αυτών. Ναι, όσο σοκαριστικό και αν ακούγεται, υπάρχουν και σε άλλα κράτη πανεπιστήμια, δίχως αστυνομία και υπάρχουν ηπιότεροι τρόποι διαφύλαξης της τάξης.
Θα αντάλλασσα μια ανάμνηση ώστε να ξαναζήσω μια στιγμή στο παρελθόν;
Όχι. Χρέος μου είναι να μπορέσω να εμφυσήσω τις μνήμες μιας πιο ελεύθερης κοινωνίας σε κάποιον νεότερο. Έζησα τα δικαιώματα, τα γεύτηκα. Τα χρησιμοποίησα για να προχωρήσω. Να ολοκληρωθώ και να γίνω χρήσιμος στο κοινωνικό σύνολο. Εντάξει, μερικοί το έκαναν για να πλουτίσουν. Με ή χωρίς απευθείας “τοποθετήσεις”. Πάλι από το δικαίωμα στην παιδεία απορρέει κι αυτό. Μιας άλλης, λιγότερο κοινωνικής και περισσότερο εγωκεντρικής. Η ατομική ευθύνη, δεν είναι ένα έκθετο αποκύημα μιας νεόδμητης πολιτικής προσέγγισης.
Η ατομική ευθύνη υπήρχε ανέκαθεν. Όπως ανέκαθεν υπήρχαν στην κοινωνία καταστάσεις που αποτελούσαν ταμπού και παρέμεναν ανώνυμες. Κι όσο παραμένει ανώνυμο κάτι, τόσο περισσότερη ομίχλη μαζεύεται πάνω του ρέποντας προς την παρανόησή του. Ατομική ευθύνη και κοινωνικό σύνολο είναι δεσμευμένα μαζί. Αν δεν φορολογηθείς, δεν θα έχεις απολαβές υγείας (…). Αν δεν παράγεις, δεν θα συνταξιοδοτηθείς (…). Αν δεν δουλέψεις 10ωρο δεν θα λάβεις μισθό εξάρτησης (…).
Τελικά ίσως βρήκα ποια ανάμνηση θέλω να ανταλλάξω.
Το σήμερα. Το αύριο.
Για το χθες.