Newsroom Team Και μια μέρα η συζήτηση για την «Πράσινη μετάβαση» μπήκε στη ζωή μας. Έτσι απλά. Θεωρήθηκε ως φυσική συνέπεια σχετικών ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών για την ανάκαμψη μετά το τσουνάμι της πανδημίας του οποίου τις συνέπειες στην κοινωνία και την οικονομία ακόμα δεν γνωρίζουμε.
του Νίκου Χαραλαμπίδη
Ήρθε σαν φυσική συνέχεια του GreenNewDeal που έβαλε επιτακτικά την ανάγκη «απανθρακοποίησης» της οικονομίας ως απαραίτητο μέτρο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Ψιλά γράμματα θα μου πείτε! Θεωρητικές συζητήσεις πολιτικών περί ανέμων και υδάτων, τη στιγμή που μας έχει πνίξει η αβεβαιότητα μετά από μια δεκαετία οικονομικής (και κοινωνικής) κρίσης και – σαν κερασάκι στην τούρτα – κλειστή κοινωνία, μαγαζιά και οικονομία λόγω πανδημίας και επάλληλαlockdown.
Δεν είναι έτσι όμως. Η ιδέα δεν έπεσε από τον ουρανό. Οι αλλαγές που δρομολογούνται μας αφορούν και μας επηρεάζουν. Δεν μπορούν να γίνουν χωρίς εμάς, ενώ κάθε καθυστέρηση κάνει τις απαραίτητες αλλαγές πιο δύσκολες και ακριβές.
Μετά από τρεις περίπου δεκαετίες συζητήσεων, κατακτήσαμε το αυτονόητο: ο τρόπος που παράγουμε και καταναλώνουμε (ενέργεια και αγαθά) αποτελεί απειλή για την υγεία, για το φυσικό περιβάλλον και για την κοινωνία. Σήμερα, οι ίδιοι που μέχρι πρόσφατα ήταν αρνητές της κλιματικής αλλαγής, πλέον πρωτοστατούν σε δηλώσεις υπέρ της αναγκης στροφής στην πράσινη ενέργεια, την πράσινη ανάπτυξη, την απανθρακοποίηση.
Αλήθεια, ποιος θα το περίμενε πριν απο 10 χρόνια ότι σήμερα, κυβερνήσεις, εταιρείες, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, κόμματα θα διαγκωνίζονταν ποιός θα πρωτοστατησει στην αναγκαία μετάβαση σε ένα βιώσιμο μέλλον;
Αυτό το άλμα δεν συνέβη εν μια νυκτί. Σε αυτό συνέβαλε η επιστήμη η οποία με τον πιο επίσημο τρόπο (μέσα από διακρατικούς διεπιστημονικούς οργανισμούς όπως το Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή, αλλά και εθνικά ινστιτούτα και μεμονωμένους ερευνητές) κατέδειξε με σαφήνεια την εξέλιξη και την αναμενόμενη πορεία του φαινομένου, τις αναμενόμενες επιπτώσεις του στην κοινωνία, την οικονομία, την υγεία αλλά και σε μια μεγάλη σειρά ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η επιστήμη έβαλε τον πήχη εκεί που πρέπει να είναι: πρέπει να κάνουμε ότι είναι δυνατόν ώστε να συγκρατήσουμε την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη (σε σχέση με τα προβιομηχανικα επιπεδα) στον 1,5οC (και σίγουρα όχι πάνω από τους 2oC).
Σε αυτό το άλμα συνέβαλαν συγκεκριμένα κομμάτια της κοινωνίας. Αναφέρομαι σε πιο πρόσφατες πρωτοβουλίες όπως αυτή της Γκρέτα και των μαθητικών κινητοποιήσεων για το κλίμα (FridaysforFuture), αλλά και άλλες που κρατούν καλά εδώ και 25 χρόνια όπως αυτές της Greenpeace, που μέσα από την πολυετή δράση τους ανέδειξαν το πρόβλημα, τις λύσεις, απαίτησαν τα απαραίτητα μέτρα πολιτικής σύμφωνα με τις επιταγές της επιστήμης και συνέχισαν να πιέζουν μέχρι αυτά να γίνουν διεθνείς συμφωνίες και εθνικές νομοθεσίες.
Σε αυτό το άλμα συνέβαλε η τεχνολογία και η επιχειρηματικότητα καθώς, στο διάστημα αυτό, μειώθηκε κατακόρυφα το κόστος ορισμένων τεχνολογιών (όπως τα φωτοβολταϊκά), σημειώθηκε σημαντική πρόοδος σε τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας αλλά και στην ηλεκτροκίνηση (οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες του Elon Musk σε αυτό τον τομέα έφεραν τεράστιες αλλαγές και άλλαξαν τη διεθνή αγορά).
Καταλυτικό ρόλο για να κατανοήσουμε λάθη μας και τις συνέπειές τους, έπαιξε η πανδημία! Ναι, όσο και αν ακούγεται παράξενο, η πανδημία ανέδειξε τις καταστροφικές συνέπειες της ανεξέλεγκτης εισβολής μας σε παρθένες περιοχές και των επακόλουθων αλλοιώσεων στην βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένης της μετακίνησης ζώων, εντόμων κοκ. Ήδη είχαμε τις ενδείξεις αλλά προτιμούσαμε να τις αγνοούμε: οι σημαντικότερες επιδημίες της τελευταίας δεκαετίας είχαν ως πηγή τους συχνά γνωστές ζωονόσους που κατέληξαν στον ανθρώπινο οργανισμό (συχνά από το πιάτο μας). Τώρα πλέον έγινε σαφές ότι, ως κοινωνία, δεν αντέχουμε να το ξαναπάθουμε.
Σήμερα, η σύνδεση της υγείας μας, με αυτή του πλανήτη είναι σαφής. Δυστυχώς, η σύνδεση αυτή έγινε με δραματικό τρόπο μια και φτάσαμε να αντιμετωπίζουμε παράλληλα την κλιματική κρίση, την κατάρρευση της βιοποικιλότητας και τις οικονομικές – κοινωνικές συνέπειες της πανδημίας μαζί! Και δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Τυχόν καθυστερήσεις και αστοχίες στην απαραίτητη συνεργασία επιστήμης, πολιτικής, κοινωνίας και επιχειρήσεων, έχουν τραγικές συνέπειες αφού είτε οδηγούν σε λάθος επιλογές είτε σε αποφάσεις που δεν εφαρμόζονται. Όπως μας εδειξε η πανδημία, η ενεργός εμπλοκη της κοινωνίας, ευθύς εξ αρχής, είναι απαραίτητη, ενώ τυχόν αποξένωσή της από τη λήψη αποφάσεων οδηγεί σε αναποτελεσματικά μέτρα.
Η απαραίτητη Πράσινη μετάβαση που θα πρέπει να πραγματοποιηθεί στην κοινωνία μας, πρέπει να αγκαλιάσει αλλά και να αγκαλιαστεί από την κοινωνία. Το στοιχείο της έγκαιρης συμμετοχής και της κοινωνικής δικαιοσύνης θα κρίνει την επιτυχία του όλου εγχειρήματος, θεωρώντας ότι οι πολιτικές επιλογές θα ακολουθήσουν τις επιταγές της επιστήμης.
Η απανθρακοποίηση της οικονομίας πρέπει να συμβαδίσει με τη μείωση των ανισοτήτων, με τη δέσμευση ότι κανείς δεν πρέπει να “μείνει πίσω”. Ήδη υπάρχουν θετικές πρωτοβουλίες και καλά παραδείγματα σε αυτή την κατεύθυνση όπως πχ ο κλιματικός νόμος (πρωτοβουλία περιβαλλοντικών οργανώσεων που συνοδεύθηκε από ανοιχτή πρόσκληση προς την κοινωνία για σχόλια και εμπλουτισμό του και εν τέλει φαίνεται να υιοθετείται επι της αρχής από κυβέρνηση και αντιπολίτευση), οι ενεργειακές κοινότητες και το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον πολιτών να παράγουν την ενέργεια που καταναλώνουν.
Ναι, υπάρχουν και κακά παραδείγματα (ως προς τη συμμετοχή της κοινωνίας) όπως το Εθνικό Σχέδιο για την Ανάκαμψη το οποίο έχασε την ευκαιρία ευρείας διαβούλευσης και συμμετοχής. Κρατάμε τα καλά, αφήνουμε πίσω τα κακά και προχωράμε.
Με σύνθημα “κανείς να μη μείνει πίσω” προχωράμε και αναλαμβάνουμε ο καθένας τις ευθύνες του ενόψει της παγκόσμιας πρόκλησης που λέγεται Πράσινη και Δίκαιη Μετάβαση. Ο χρόνος για αλληλοκατηγορίες και ισχυρισμούς περί «καμένης γης» έχει περάσει ανεπιστρεπτί.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, της κατάρρευσης βιοποικιλότητας και της κοινωνικής ανισότητας πρέπει να προχωρήσουν χέρι χέρι. Μια πράσινη αδικία δεν είναι βιώσιμη, όπως δεν είναι και μια κοινωνική δικαιοσύνη που δε στηρίζεται στην προστασία του περιβάλλοντος.
Ο χρόνος για κοινή δράση είναι τώρα. Μόλις καταλαγιάσει ο αχός από τις φιέστες για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος να μην ξεχάσουμε τι πρέπει να κάνουμε. Έχουμε δουλειά μπροστα μας για να κάνουμε την κρίση ευκαιρία.
*Γενικός Διευθυντής, ελληνικό γραφείο Greenpeace