ΝΙΚΟΛ ΛΕΙΒΑΔΑΡΗ Κατά τον Κωστή Χατζηδάκη εργασιακή μεταρρύθμιση είναι η απλήρωτη υπερεργασία με αντάλλαγμα ρεπό για να πας να… μαζέψεις ελιές. Κατά τον Κώστα Κυρανάκη μεταρρύθμιση είναι και η απλήρωτη υπερωρία για να έχεις ελεύθερο χρόνο να πας στον γιατρό εάν αρρωστήσεις.
Κατά τον Τζον Μέιναρντ Κέινς μεταρρύθμιση ήταν η εβδομάδα των δεκαπέντε ωρών εργασίας. Και κατά τον Γκι Αζνάρ, τον γάλλο κοινωνιολόγο και θεωρητικό του πράσινου σοσιαλισμού, μεταρρύθμιση ήταν η «λιγότερη δουλειά, δουλειά για όλους» – κάτι σαν οριζόντια ημιαπασχόληση χωρίς μείωση αποδοχών. Δεν ήταν βολική ουτοπία, ήταν η πρόταση μιας βαθιά επιστημονικής ανάλυσης που έδειχνε ότι η μειωμένη εργασία, χωρίς μείωση αποδοχών, αυξάνει κατακόρυφα τους δείκτες παραγωγικότητας και ευημερίας. Πρότεινε μάλιστα, ως εναλλακτική και «έξυπνη» λύση ακόμη και την χρηματοδότηση της μειωμένης εργασίας από την ίδια την κοινωνία – «κοινωνική επιταγή» την ονόμαζε, με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής παραγωγικότητας χωρίς να επιβαρύνεται το κόστος παραγωγής.
Η απόσταση ανάμεσα στον Κέινς και τον Κυρανάκη είναι γύρω στα 80 χρόνια. Και, προφανώς, και κάποια έτη φωτός ως προς την αντίληψη της παγκόσμιας, καπιταλιστικής πραγματικότητας ειδικά σε περιόδους κρίσεων.
Αυτή η πραγματικότητα, σε σημερινή προβολή, λέει ότι στην Ελλάδα των τριών Μνημονίων και της κρίσης της πανδημίας οι εργαζόμενοι δουλεύουν ήδη τις περισσότερες ώρες ετησίως σε όλης την Ευρώπη: Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, δουλεύουν 2.035 ώρες τον χρόνο με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ έναντι, για παράδειγμα, 1.363 ωρών στην Γερμανία.
Λέει ακόμη– τα στοιχεία του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ το λένε -, ότι 700.000 άνθρωποι αμείβονται με λιγότερα από 400 ευρώ μικτά τον μήνα.
Η ίδια πραγματικότητα λέει και κάποιες κατά τι διαφορετικές αλήθειες για την Ευρώπη, από εκείνες που υπέδειξε χθες ο υπουργός Εργασίας Κωστής Χατζηδάκης. Υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση απλώς «εκσυγχρονίζει» και «εξευρωπαϊζει» το εργασιακό πλαίσιο και δεν κάνει τίποτα περισσότερο – και τίποτα χειρότερο – από το να εφαρμόζει «ρυθμίσεις που υπάρχουν ήδη στην Ισπανία και την Πορτογαλία όπου κυβερνούν οι σοσιαλιστές μαζί με την αριστερά!».
Στην Ισπανία, λοιπόν,- που, παρεμπιπτόντως , κι εκείνη βγάζει ελιές – οι σοσιαλιστές του Σάντσεθ και οι αριστεροί των Podemos δεν πειραματίζονται με το να κάνουν το 8ωρο απλήρωτο λάστιχο, αλλά με το να δοκιμάσουν το τετραήμερο εργασίας χωρίς μείωση αποδοχών.
Ηταν η ιδέα που έβαλε στο τραπέζι ο Ινίχο Ερεχόν, επικεφαλής του μικρού αριστερού κόμματος Mais Pais. Ο ίδιος το έθεσε μάλλον απλά στον Guardian: «Η Ισπανία», είπε, «είναι μια από τις χώρες της Ευρώπης, όπου οι άνθρωποι εργάζονται τις περισσότερες ώρες. Η χώρα μας ωστόσο δεν είναι ιδιαίτερα παραγωγική. Γιατί δεν προσπαθούμε να ξοδεύουμε λιγότερο χρόνο στο γραφείο και να έχουμε περισσότερο χρόνο για εμάς;».
Η κυβέρνηση Σάντσεθ το άκουσε, το ενέκρινε, και από το φθινόπωρο θα δοκιμάσει πιλοτικά το τετραήμερο εργασίας, με πλήρεις αμοιβές, σε 200 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις με 6.000 εργαζόμενους. Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: Η κυβέρνηση της Μαδρίτης θα χρηματοδοτήσει το όλο εγχείρημα με 50 εκατομμύρια ευρώ και, προκειμένου να το επεκτείνει, πιέζει τις Βρυξέλλες για να το εντάξει στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Στην Γερμανία – όπου επίσης παρεμπιπτόντως, μέχρι κι ο Σόιμπλε ανακάλυψε εσχάτως τον Κέινς -, με τις σχεδόν λιγότερες ώρες εργασίας σε όλη την Ευρώπη καταγράφεται η υψηλότερη παραγωγικότητα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Και πριν από περίπου έναν μήνα το πανίσχυρο συνδικάτο μετάλλου, η IG Metall, έκλεισε, εξ ονόματος 3,9 εκατομμυρίων εργαζομένων συμφωνία με τους εργοδότες για αυξήσεις μισθών 2,3% από τον Ιούλιο, με παράλληλη δυνατότητα τετραήμερης εργασίας χωρίς σχεδόν καμία μείωση αμοιβών. Για την ακρίβεια, η εβδομαδιαία εργασία θα μπορεί να πάει στις 32 ώρες από τις 35, και θα αμείβεται ως 34ωρο.
Η Σουηδία εφάρμοσε ήδη, για μια διετία, πιλοτικά το μοντέλο της 6ωρης εργασίας (πάντα με αμετάβλητες αποδοχές) με κατακόρυφη αύξηση της παραγωγικότητας, στην Φινλανδία η κυβέρνηση της Σάνα Μαρίν σχεδιάζει αντίστοιχο μοντέλο και, εκτός Ευρώπης, η Microsoft πειραματίστηκε με την εβδομάδα τεσσάρων εργάσιμων ημερών στην Ιαπωνία και διαπίστωσε ότι οι εργαζόμενοι όχι μόνο ένιωθαν πιο χαρούμενοι – γεγονός που, ενδεχομένως, ελάχιστα απασχολεί τους εργοδότες – αλλά αύξησαν και την παραγωγικότητα τους κατά 40%.
Όλα αυτά μπορεί να συνιστούν όντως εργασιακή μεταρρύθμιση, χωρίς να συνιστούν απαραιτήτως και όψιμο θρίαμβο του σοσιαλισμού. Εάν ίσχυε το τελευταίο, άλλωστε, ο πρώτος σοσιαλιστής του αιώνα θα ήταν ο Χένρι Φορντ – ο ιδρυτής της ομώνυμης αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας. Ο οποίος το 1926 καθιέρωσε τις δύο ημέρες αργίας την εβδομάδα με ένα απλό, και απολύτως επιχειρηματικό, σκεπτικό: Θεωρούσε πως εάν οι εργαζόμενοι είχαν περισσότερο ελεύθερο χρόνο θα αγόραζαν και πιο πολλά – δικά του – αυτοκίνητα.
Ενδεχομένως εδώ να βρίσκεται και η διαφορά του έξυπνου καπιταλιστή από τον δογματικό αντιμεταρρυθμιστή. Κι ο Κέινς, άλλωστε, εκ του αποτελέσματος, δεν πέρασε στην ιστορία ως σοσιαλιστής, αλλά ως ο μεγάλος αναθεωρητής του καπιταλισμού…