Newsroom Team Το περίφημο συνέδριο για τη γονιμότητα είναι μία καλή ευκαιρία όχι μόνο να θυμηθούμε τα οράματα του Χίτλερ από το 1938 αλλά και την πιο σκοτεινή πλευρά της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής: τη μαύρη αγορά ωαρίων.
Η αδυναμία πολλών γυναικών να τεκνοποιήσουν και η ανάγκη τους να την αντιμετωπίσουν μέσα από τις δυνατότητες που τους δίνει η επιστήμη και η τεχνολογία, έχει δημιουργήσει μία παράπλευρη της νόμιμης, “αγορά” του τομέα της υγείας όπου υπόγεια κυκλώματα κερδοσκοπούν με ωάρια τα οποία και συλλέγουν από γυναίκες σε παραγωγική ηλικία οι οποίες και τα πωλούν για βιοποριστικούς λόγους.
Κι όλα αυτά γίνονται για να αντιμετωπισθεί το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας; Οχι βέβαια! Στόχος της βιομηχανίας της γονιμότητας δεν είναι καν οι Ελληνίδες. Η «επιχείρηση γονιμότητας» εκτείνεται από την Ασία και τη Λατινική Αμερική ως την Ευρώπη και την Αμερική έχοντας ως “παραγωγικό δυναμικό” γυναίκες από τις Βαλκανικές χώρες, τη Ρωσία και τη Λατινική Αμερική και ως “καταναλωτές”-“πελάτες” υποψήφιες μητέρες, συνήθως μετεμμηνοπαυσικές, από τα πλουσιότερα και υψηλότερα κοινωνικά στρώματα της Ευρώπης και της Αμερικής.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το θέμα είδε το φως της δημοσιότητας, στην Ελλάδα, για πρώτη φορά το Νοέμβριο του 2009 από την “αδικοχαμένη” εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ η οποία είχε αποκαλύψει κύκλωμα σωματεμπορίας με αφορμή την περίπτωση 23χρονης Βουλγάρας την οποία έπεισαν να έρθει στην Ελλάδα για να εργαστεί, στη συνέχεια την απήγαγα και τη μετέφεραν οδικώς στην Αθήνα και αφού της αφαίρεσαν τα ταξιδιωτικά της έγγραφα την «πούλησαν» σε 26χρονο Βούλγαρο έναντι 1.800 ευρώ. Εκείνος, μαζί με μια άλλη 20χρονη, ασκώντας σωματική και ψυχολογική βία την ανάγκασαν να εκδίδεται σε ξενοδοχεία και στο δρόμο, παρακρατώντας όλα τα χρήματά της, και στη συνέχεια τη μετέφεραν σε κλινική-μονάδα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής των βορείων προαστίων. Εκεί, την υποχρέωσαν να υπογράψει έγγραφα στα ελληνικά (χωρίς η ίδια να γνωρίζει τη γλώσσα) και επί 12 ημέρες της έκαναν ενέσεις, ενώ στο μεσοδιάστημα την είχαν υποβάλει ακόμη τρεις φορές σε εξετάσεις.
Δέκα χρόνια μετά, το 2019, η ΕΛ.ΑΣ. εξάρθρωσε πολυμελή εγκληματική οργάνωση τα μέλη της οποίας μεσολαβούσαν σε παραδόσεις παιδιών σε υιοθεσία, διενεργούσαν εμπόριο ωαρίων και στρατολογούσαν παρένθετες μητέρες.
Τα μέλη της οργάνωσης από το 2016 έως και το 2019, οργάνωναν και χρηματοδοτούσαν τη μεταφορά αλλοδαπών γυναικών από τη Βουλγαρία στη Θεσσαλονίκη, ορισμένες εκ των οποίων τις υπέβαλλαν σε ειδική θεραπεία σε ιδιωτικές κλινικές Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, προκειμένου να εξάγουν τα ωάριά τους έναντι χρηματικών ποσών. Στη συνέχεια οι βιολογικές μητέρες παρέδιδαν τα νεογέννητα βρέφη προς υιοθεσία, έναντι διαφόρων χρηματικών ποσών. Επιπλέον, ορισμένες από τις γυναίκες που μετέφεραν από τη Βουλγαρία τις χρησιμοποιούσαν ως παρένθετες μητέρες, έναντι χρημάτων.
Στην υπόθεση των υιοθεσιών εμπλέκονταν συνολικά 66 άτομα, μεταξύ των οποίων ένας δικηγόρος, μία μαιευτήρας – γυναικολόγος, καθώς και υπάλληλοι ιδιωτικών κλινικών Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι γυναίκες που εκμεταλλεύτηκαν τα μέλη της οργάνωσης βρίσκονταν σε ευάλωτη οικονομική και κοινωνική κατάσταση. Ακόμη, όπως προέκυψε από την αστυνομική έρευνα, τόσο οι δότριες, όσο και οι ιδιωτικές κλινικές κατέβαλλαν χρήματα σε γυναίκες, οι οποίες είχαν τον ρόλο της «μεσολαβήτριας».
Οι υποψήφιες ανάδοχες οικογένειες, κατέβαλαν χρηματικά ποσά που κυμαίνονταν από 25.000 έως 28.000 ευρώ, προκειμένου να υιοθετήσουν κάποιο παιδί. Στα ποσά αυτά, περιλαμβάνονταν η αμοιβή της βιολογικής μητέρας, η αμοιβή του δικηγόρου, τα έξοδα νοσηλείας και τοκετού, καθώς και η αμοιβή των «μεσολαβητριών».
Από την εγκληματική της δραστηριότητα υπολογίζεται ότι η οργάνωση αποκόμισε παράνομα έσοδα, τα οποία υπερβαίνουν τις 500.000 ευρώ.
Προκειμένου να νομιμοποιήσουν τα παράνομα έσοδα, διακινούσαν τα χρηματικά ποσά μέσω χρηματοπιστωτικών οργανισμών, πραγματοποιούσαν αγορές πολυτελών οχημάτων, χρυσαφικών, οικιών και οικοπέδων, και χρηματοδοτούσαν την εισαγωγή ρούχων από το εξωτερικό.
Σε έρευνες που έγιναν στις οικίες, σε επαγγελματικούς χώρους, καθώς και στις ιδιωτικές κλινικές, βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, και κατασχέθηκαν:
- Χρηματικό ποσό 13.300 ευρώ,
- 3 Ι.Χ.Ε. αυτοκίνητα,
- Πλήθος κινητών τηλεφώνων και ηλεκτρονικών συσκευών,
- Πλήθος εγγράφων υιοθεσιών και παρένθετων μητροτήτων, ληξιαρχικές πράξεις γέννησης, βιβλιάρια τραπεζών και τραπεζικών συναλλαγών, καθώς και άλλα έγγραφα σχετιζόμενα με την υπόθεση.
Στην επιχείρηση αυτή, που αναπτύχθηκε σε διάφορες περιοχές της Θεσσαλονίκης, συμμετείχαν περίπου 80 αστυνομικοί της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης και συνέδραμαν κλιμάκια της EUROPOL και της Υποδιεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών Βορείου Ελλάδος.
Επρόκειτο για ένα από τα μεγαλύτερα και πιο καλά οργανωμένα κυκλώματα που δραστηριοποιούνταν στις παράνομες υιοθεσίες παιδιών και στο εμπόριο ωαρίων που έχει απασχολήσει τις Αστυνομικές Αρχές.
Συγκεκριμένα, εξιχνιάστηκαν 22 περιπτώσεις με παράνομες παραδόσεις παιδιών σε υιοθεσία καθώς και 24 περιπτώσεις με γυναίκες από τις οποίες εξάγονταν τα ωάριά τους έναντι χρηματικής αμοιβής. Στη συντονισμένη αστυνομική επιχείρηση, που πραγματοποιήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2019 σε περιοχές της Θεσσαλονίκης, συνελήφθησαν συνολικά 12 μέλη της εγκληματικής ομάδας, ηλικίας από 20 έως 53 ετών. Επιπλέον, ταυτοποιήθηκαν τα στοιχεία 10 ακόμη μελών της οργάνωσης, ενώ 2 κατηγορούμενες ήταν ήδη κρατούμενες για παρόμοια αδικήματα.
Αγοραπωλησίες ωαρίων με εχεμύθεια και σε συμφέρουσες τιμές…
Ενα ιδιαίτερα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ για τη βιομηχανία της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είχε κάνει το 2017 η Εφημερίδα των Συντακτών και οι δημοσιογράφοι Ντίνα Δασκαλοπούλου και Αφροδίτη Τζιαντζή.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ ιατρική τουριστική βιομηχανία αναπτύσσεται με ρυθμούς 20%-30% κάθε χρόνο.
“Αιχμή του δόρατος θεωρείται η τεκνοποιία, αφού η παγκόσμια αγορά της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής υπολογίζεται σε 8,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως και πρόκειται ως το 2022 να αυξηθεί στα 12,5 δισεκατομμύρια δολάρια.
Ιδιωτικές Μονάδες Εξωσωματικής, αλλά και ξενοδόχοι, τουριστικοί πράκτορες και εμπορικά επιμελητήρια ανταγωνίζονται για να πάρουν μερίδιο μιας τεράστιας αγοράς, αφού, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, υπογόνιμοι είναι 80.000.000 άνθρωποι και 16%-26% του γυναικείου πληθυσμού στις αναπτυγμένες χώρες προσπαθούν να αποκτήσουν παιδιά με ιατρική παρέμβαση.
Υψηλού επιπέδου επιστημονικό προσωπικό, υψηλά ποσοστά επιτυχίας (όπως ισχυρίζονται οι Μονάδες) και σίγουρα φτηνές τιμές είναι οι τρεις παράγοντες που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, φέρνουν κάθε χρόνο 2.000-3.000 ζευγάρια από την Ευρώπη, τις αραβικές χώρες, την Τουρκία, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία στη χώρα μας.
Από τις γυναίκες που έρχονται στην Ελλάδα κυνηγώντας το όνειρό τους να γίνουν μητέρες, κάποιες -συνήθως πάνω από τα 40- αναζητούν κάτι ακόμα πιο σπάνιο: ένα ωάριο. Προβλήματα εμμηνόπαυσης αλλά και κάποιες ασθένειες προκαλούν βλάβη στα δικά τους ωάρια κι έτσι, αν θέλουν οπωσδήποτε να κυοφορήσουν και να γεννήσουν ένα παιδί -αντί να υιοθετήσουν- χρειάζονται «δανεικά».
Ωστόσο, τα ωάρια είναι σπάνιο είδος: κάθε μήνα το σώμα μιας γυναίκας δίνει μόνο ένα, ενώ ένας άνδρας απελευθερώνει πάνω από 80 εκατομμύρια σπερματοζωάρια σε μία εκσπερμάτιση. Τα ακριβοθώρητα ωάρια «παράγονται» δύσκολα με τεχνητό τρόπο: απαιτούνται μια σειρά από ιατρικές εξετάσεις, ορμόνες και μια επέμβαση.
Το άλλο εμπόδιο που έχει ενδεχομένως να αντιμετωπίσει μια γυναίκα που ψάχνει για ωάρια είναι σε ορισμένες περιπτώσεις η νομοθεσία στη χώρα της, που μπορεί να θέτει πάρα πολλούς περιορισμούς ή ακόμα και να απαγορεύει τη δωρεά.
Κι όλα αυτά υπό τη δαμόκλειο σπάθη του χρόνου και του νόμου, αφού οι άντρες μπορούν να αποκτήσουν παιδιά με εξωσωματική μέχρι τα 90 τους, αλλά οι γυναίκες αυστηρά μέχρι τα 50.
(Ολο το ρεπορτάζ ΕΔΩ)
Ωάρια On-line
Μια απλή έρευνα στο Διαδίκτυο αρκεί για να διαπιστώσει κανείς πως η χώρα μας διακρίνεται στη «δωρεά» ωαρίων.
Λόγω της αυξημένης ζήτησης υπάρχουν και εξειδικευμένες ιστοσελίδες, στις οποίες οι ενδιαφερόμενοι ενημερώνονται για τα κέντρα που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες
Παράλληλα, παρέχεται δυνατότητα να συγκρίνουν τιμές (οι προσφορές αρχίζουν από 4.200 ευρώ και σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνούν τις 5.000 ευρώ), αλλά και να διαβάσουν τις εμπειρίες γυναικών που επισκέφθηκαν τη χώρα μας για να κάνουν το όνειρό τους – δηλαδή, τη δημιουργία οικογένειας – πραγματικότητα.
«Ο γιατρός ήταν επαγγελματίας», γράφει η Τζουλιέτ από την Τζαμάικα. «Εξαιρετική εξυπηρέτηση. Γρήγορη ανταπόκριση», υπερθεματίζει η Ελεν από την Αυστραλία.
Στην ιστοσελίδα eggdonationfriends.com, ελληνικές Μονάδες Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής φιγουράρουν στη λίστα με «τις κορυφαίες κλινικές παγκοσμίως για δωρεά ωαρίων», ενώ η Ελλάδα αναφέρεται ως «ο δεύτερος φθηνότερος προορισμός στην Ευρώπη μετά την Πολωνία».
Οι κλινικές προσφέρουν πακέτα προσφοράς που ξεκινούν από τις 5.000 ευρώ, εκπτωτικά κουπόνια 450-500 ευρώ αν κλείσεις το ραντεβού σου μέσω της ιστοσελίδας και δίνουν τις βασικές προδιαγραφές των υπηρεσιών τους.
Ενδεικτικά, ιδιωτική κλινική στο κέντρο της Αθήνας διαφημίζει πακέτο εξωσωματικής με «5.000 ευρώ για 8 ωάρια» και εγγυάται 57% πιθανότητες επιτυχίας. Αλλη κλινική προσφέρει «στις δύο εξωσωματικές η τρίτη δώρο – με 10.000 ευρώ».
Η κάθε κλινική δίνει τα δικά της ποσοστά επιτυχίας στην κύηση (μέσος όρος 64%). Διαφοροποιήσεις υπάρχουν στα στοιχεία που δίνει η κάθε κλινική για τις δωρήτριες ωαρίων, με κάποιες κλινικές να παρέχουν πληροφορίες για «τις αθλητικές κλίσεις και τα αγαπημένα σπορ» της δωρήτριας ή του δωρητή, τις «μουσικές δεξιότητες» και το οικογενειακό ιστορικό.
Νομοθετικό κενό και καθυστερήσεις
Στην Ελλάδα, παρότι υπάρχει νόμος για το θέμα των εξωσωματικών γονιμοποιήσεων, δεν έχουν εκδοθεί εδώ και χρόνια οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις που να οριοθετούν ακριβώς τα κριτήρια κάτω από τα οποία θα πρέπει να λειτουργούν τα εργαστήρια διατήρησης ωαρίων, οι τράπεζες σπέρματος και τα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ταυτόχρονα δεν υπάρχει κανένας ελεγκτικός μηχανισμός του υπουργείου Υγείας που να ελέγχει τον τρόπο λειτουργίας αυτών των κέντρων, ενώ δεν υπάρχει κανένας φορέας πιστοποίησης για τα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης αφού η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής απλώς ιδρύθηκε το 2005.
Ο νόμος θέτει στο επίκεντρο το παιδί και τα δυνητικά αδέλφια του, βάζοντας ως όριο τα 10 παιδιά από την ίδια δωρήτρια. Ομως δεν θέτει όριο για το πόσες φορές θα υποβληθεί η δωρήτρια στη διαδικασία ορμονοθεραπείας και αφαίρεσης ωαρίων.
Πώς προστατεύει ο νόμος την υγεία της δωρήτριας; Ποιος ελέγχει τις δωρεές; Ποιος καταγράφει αν και πόσα μωρά γεννήθηκαν; Ποιος βεβαιώνει ότι η γυναίκα που δωρίζει με το αζημίωτο δεν βάζει σε κίνδυνο την υγεία της;
Η νομοθεσία προέβλεψε ένα όργανο-ρυθμιστή για τα νομοθετικά πράγματα και ελεγκτικό μηχανισμό ταυτόχρονα: την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ).
Η Αρχή εντέλλεται να ελέγχει τη δουλειά που κάνουν οι κλινικές, να περιφρουρεί την έννομη τάξη, να διενεργεί έκτακτους ελέγχους αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν καταγγελίας και να επιβάλλει διοικητικές κυρώσεις κατόπιν διενέργειας έρευνας. Λειτουργεί δηλαδή ως επιθεωρητής υγείας. Συστάθηκε το 2005. Λειτούργησε για δυο-τρία χρόνια, είχε προβλήματα λειτουργίας και τα μέλη της παραιτήθηκαν.
Η ΕΑΙΥΑ επανήλθε με άλλη σύνθεση το 2014. Σε αυτήν συμμετέχουν γιατροί, γενετιστές, εμβρυολόγοι, νομικοί, ψυχολόγοι και θεολόγοι.
Στην πράξη τα Κέντρα Εξωσωματικής επί μια 7ετία δεν είχαν καν άδειες. Τον Δεκέμβριο του 2015 και τον Φεβρουάριο του 2016 Προεδρικά Διατάγματα όρισαν τις προϋποθέσεις για τις άδειες. Οι κλινικές κατέθεσαν τα χαρτιά για άδειες λειτουργίας τον Αύγουστο του 2016 και οι αδειοδοτήσεις ξεκίνησαν το φθινόπωρο του 2016.
Από το 2005 ισχύει νόμος που ορίζει ότι η Εθνική Αρχή οφείλει να τηρεί αρχείο δοτών με τα στοιχεία ταυτότητας κάθε τρίτου δότη γεννητικού υλικού και γονιμοποιημένων ωαρίων πριν από την πρώτη χρήση-δωρεά και ότι οι κλινικές πρέπει να απευθύνονται σε αυτό το εθνικό Αρχείο «προκειμένου να ελεγχθεί ενδεχόμενη υπέρβαση του αριθμού των γαμετών που προσφέρονται προς διάθεση». Ωστόσο, το αρχείο αυτό δεν φτιάχτηκε ποτέ.
Γιατί έχει καθυστερήσει τόσο πολύ η σύσταση του Εθνικού Αρχείου Δοτών; Η Εφημερίδα των Συντακτών είχε υποβάλει το 2017, ερώτημα στον τότε πρόεδρο της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Αριστείδη Αντσακλή, καθηγητή Γυναικολογίας-Μαιευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντή της Α΄ Μαιευτικής – Γυναικολογικής Κλινικής Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα»:
«Ο νόμος του 2005 καθόριζε ότι με Προεδρικό Διάταγμα θα λύνονταν ζητήματα όπως η δημιουργία Αρχείου Δοτών και η αδειοδότηση των μονάδων. Το Π.Δ. από το 2005 εκδόθηκε το 2016. Η ΕΑΙΥΑ κατέβαλε σοβαρές προσπάθειες για να εκδοθεί το Προεδρικό Διάταγμα 10/2016, που λύνει όλα αυτά τα βασικά ζητήματα. Οταν αναλάβαμε την ΕΑΙΥΑ το 2014, η Αρχή εξέδωσε ένα ΦΕΚ το οποίο όριζε ότι οι δότριες είναι δωρήτριες, όχι πωλήτριες. Παίρνουν μια αποζημίωση για τον χρόνο που χάνουν. Πρόκειται για δωρεά, όχι πώληση ωαρίων. Βάσει νόμου πρέπει να υπάρχει Αρχείο Δοτών ανδρών ή γυναικών.
Το Αρχείο Δοτών θα οργανωθεί και θα γίνει μέσα στο 2017. Μέχρι τώρα δεν έγινε γιατί υπήρχε μεγάλη ανάγκη να αδειοδοτηθούν πρώτα οι μονάδες. Από τις 44 μονάδες που λειτουργούν σήμερα στην Ελλάδα, καμία δεν είχε άδεια βάσει του νόμου. Οι τελευταίες άδειες εκδόθηκαν μόλις πρόσφατα. Πλέον οι μονάδες όλες λειτουργούν βάσει Προεδρικού Διατάγματος, σύμφωνα με ευρωπαϊκά πρότυπα και υπό τον έλεγχο της Αρχής. Το δεύτερο θέμα που θα διευθετήσουμε άμεσα είναι το Αρχείο Δοτών και Δοτριών.
Εξίσου σημαντικό θέμα είναι η ηλεκτρονική διασύνδεση μονάδων με την Αρχή. Οι μονάδες θα είναι υποχρεωμένες να αναφέρουν τις δότριες και τους δότες στην Αρχή. Είμαστε υποχρεωμένοι ως Αρχή να διαφυλάξουμε τον κόσμο. Το θέμα των δοτών είναι βασικό θέμα που θα λυθεί μέσα στα πλαίσια του νόμου. Η ειλικρινής ενημέρωση του κοινού είναι από τις προτεραιότητες της Εθνικής Αρχής, ώστε να μην υπάρχει παραπλάνηση. Η διαφήμιση των Μονάδων Εξωσωματικής απαγορεύεται βάσει νόμου».
Από τις 44 μονάδες, κυρίως ιδιωτικές, που λειτουργούν στην Ελλάδα οι περισσότερες έχουν υποβάλει αιτήσεις για αδειοδότηση στην ΕΑΙΥΑ. Μέχρι σήμερα έχουν αδειοδοτηθεί οι 27 μονάδες και κάποιες έχουν ενταχθεί σε πρόγραμμα του ΕΣΠΑ.
Η καταγραφή των στοιχείων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχει ουσιαστικά παγώσει, όπως και η επιβολή προστίμων σε κάποιες μονάδες.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι υπάρχουν μονάδες που δεν ανέφεραν πόσα ζευγάρια, τα οποία είχαν εξυπηρετήσει, κατάφεραν να τεκνοποιήσουν, ή δεν ανέφεραν με λεπτομέρεια σημαντικά στοιχεία της δωρεάς ωαρίων, π.χ. πόσες φορές συμμετείχαν οι δότριες στο πρόγραμμα, πόσα ωάρια είχαν δωρίσει και πόσα είχαν χρησιμοποιηθεί ή δεν επιδείκνυαν τα έγγραφα των αρχείων τους ως όφειλαν κατά τον έλεγχό τους.