Newsroom Team Επειδή η ανοησία και ο υφέρπων μισογυνισμός μιας μερίδας της κοινωνίας αρνείται εμμονικά να κατανοήσει τα “αυτονόητα”, κι επειδή το “βαθύ” και τοξικό κόμμάτι των social media, μαζί με ένα μέρος των συστημικών μέσων ενημέρωσης, εξακολουθούν να αμφισβητούν τα στοιχειώδη και θεσμικά πίσω από την φρικτή γυναικοκτονία των Γλυκών Νερών, το “AN” παραθέτει μια σειρά αποφάσεις και ψηφίσματα ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών σχετικά με τον συγκεκριμένο όρο.
“Ο όρος «γυναικοκτονία» στηρίζεται στον νομικό ορισμό της βίας κατά των γυναικών ο οποίος καθιερώνεται με το άρθρο 1 της σύμβασης του Belém do Pará « για τους σκοπούς της παρούσας σύμβασης ως βία κατά των γυναικών νοείται κάθε δράση ή συμπεριφορά που με κριτήριο το φύλο επιφέρει θάνατο, ζημία ή σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη στη γυναίκα, τόσο σε δημόσιο όσο και σε ιδιωτικό επίπεδο» και ότι η τιμωρία και εξάλειψή της αποτελούν υποχρέωση και πρέπει να εντάσσονται στις προτεραιότητες κάθε κράτους δικαίου”-
Έκθεση σχετικά με τις δολοφονίες γυναικών (γυναικοκτονίες) στην Κεντρική Αμερική και το Μεξικό και τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην καταπολέμηση αυτού του φαινομένου (2007/2025 (INI))-Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων-Εισηγητής: Raul Romeva i Rueda
28/9/2018: «Η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών βρίσκεται στην κορυφή της ημερήσιας διάταξής μας. Με την πρωτοβουλία «Spotlight» διαθέτουμε έναν παγκόσμιο συνασπισμό γύρω από αυτόν τον στόχο και κινητοποιούμε όλες τις προσπάθειες και τις δράσεις στην εκπαίδευση, την ευαισθητοποίηση, την πρόληψη και την απονομή δικαιοσύνης», δήλωσε η Ύπατη Εκπρόσωπος και Αντιπρόεδρος Φεντερίκα Μογκερίνι. «Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια θα ζουν πλέον χωρίς τον φόβο, στη Λατινική Αμερική, στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο».
«Γνωρίζουμε ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος των γυναικοκτονιών με τρόπο συνολικό από καθεμία από αυτές τις διαφορετικές οπτικές έχει ουσιαστική σημασία για επιτυχή και διαρκή αποτελέσματα», δήλωσε η Αναπληρώτρια Γενική Γραμματέας του ΟΗΕ Amina J. Mohammed. «Καμιά γυναίκα δεν πρέπει να πεθαίνει επειδή είναι γυναίκα.»
«Η δολοφονία μιας γυναίκας επειδή είναι γυναίκα αποτελεί το ειδεχθέστερο έγκλημα που μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους», δήλωσε ο Ευρωπαίος Επίτροπος Νέβεν Μίμιτσα, αρμόδιος για τη Διεθνή Συνεργασία και Ανάπτυξη. «Θα συνεργαστούμε με τις κυβερνήσεις και με άλλους εταίρους για να αντιμετωπίσουμε τις βαθύτερες αιτίες των γυναικοκτονιών, οι οποίες έχουν συχνά τις ρίζες τους σε πατριαρχικές νοοτροπίες, στον μισογυνισμό, τον σεξισμό και την αντικειμενοποίηση των γυναικών».
«Η έμφυλη βία πλήττει κάθε χώρα, αλλά και γυναίκες και κορίτσια σε όλο τον κόσμο», δήλωσε η εκτελεστική διευθύντρια της Μονάδας του ΟΗΕ για τις Γυναίκες UN Women, Phumzile Mlambo-Ngcuka. «Με την πρωτοβουλία «Spotlight», η ΕΕ και ο ΟΗΕ συνεργάζονται ώστε να προωθήσουν την ευρεία και στοχοπροσηλωμένη συνεργασία, μεταξύ των οργανώσεων των Ηνωμένων Εθνών, των εταίρων της κοινωνίας των πολιτών και των κυβερνήσεων, ώστε να τερματιστεί οριστικά η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών».
Ιστορικό
Η πρωτοβουλία «Spotlight» αποτελεί παγκόσμια, πολυετή εταιρική σχέση μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών για την εξάλειψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Αυτή η πρωτοβουλία, η οποία ξεκίνησε με δέσμευση για κεφάλαιο εκκίνησης ύψους 500 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί πρωτοφανή παγκόσμια προσπάθεια να πραγματοποιηθούν επενδύσεις στην ισότητα των φύλων και τη χειραφέτηση των γυναικών ως προϋπόθεση και κινητήρια δύναμη για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης.
Στο πλαίσιο του θεματολογίου για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030, που εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2015, κυβερνήσεις απ’ όλο τον κόσμο δεσμεύτηκαν να αντιμετωπίσουν όλες τις ανισότητες και μορφές διακρίσεων. Δέσμευση του θεματολογίου για το 2030 είναι το «να μην μείνει κανείς πίσω», δέσμευση για το ότι κανένας στόχος δεν θα θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί αν δεν έχει επιτευχθεί για όλα τα τμήματα της κοινωνίας, για όλους, παντού, συμπεριλαμβανομένων αυτών που υστερούν περισσότερο. Δυστυχώς, σε αυτούς που υστερούν περισσότερο περιλαμβάνονται επίσης εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια που ακόμη υποφέρουν σιωπηρά κάθε μέρα από διάφορες μορφές βίας και κακοποίησης.
Βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών
Η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών αποτελεί μία από τις πλέον γενικευμένες συνέπειες της ανισότητας. Έχει τις ρίζες της στην ανισότητα των σχέσεων μεταξύ των φύλων και των σχέσεων εξουσίας, και αποτελεί ευρέως διαδεδομένη μορφή διακρίσεων, η οποία εκδηλώνεται με διάφορες μορφές σε ολόκληρο τον δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια πέφτουν θύματα βίας, μεταξύ άλλων, γυναικοκτονιών, σεξουαλικής βίας, βίας από τον σύντροφο, εμπορίας ανθρώπων και επιβλαβών πρακτικών, σε δυσανάλογο βαθμό. Η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών αποτελεί παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων η οποία παρατηρείται σε ανησυχητικά επίπεδα σε όλες τις χώρες και γενιές.
Για τις γυναίκες και τα κορίτσια που αντιμετωπίζουν πολλαπλές και διασταυρούμενες μορφές διακρίσεων, οι κίνδυνοι να υποστούν βία είναι ακόμη μεγαλύτεροι, ενώ τα συστήματα απόκρισης και στήριξης συχνά δεν είναι διαθέσιμα, αποδεκτά, προσβάσιμα ή ποιοτικά. Για παράδειγμα, οι γυναίκες και τα κορίτσια ορισμένων ηλικιών (στην εφηβεία και σε μεγαλύτερες ηλικίες) ενδέχεται να μην λαμβάνονται υπόψη στα στατιστικά στοιχεία και κατά τον σχεδιασμό της νομοθεσίας, των πολιτικών και των προγραμμάτων. Οι μετανάστριες, οι πρόσφυγες και τα εσωτερικά εκτοπισθέντα άτομα ενδέχεται να μην αναγνωρίζονται επίσημα από το κράτος. Οι αυτόχθονες γυναίκες και οι γυναίκες από εθνοτικές, φυλετικές και σεξουαλικές μειονότητες αντιμετωπίζουν συχνά ορισμένα από τα υψηλότερα επίπεδα διακρίσεων σε όλες τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές διαστάσεις. Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρίες και όσες κατοικούν σε αγροτικές περιοχές, μεταξύ άλλων, αντιμετωπίζουν επίσης επικαλυπτόμενες ανισότητες και καταστάσεις πολλαπλών μειονεκτημάτων, γεγονός που εξηγεί το πώς και το γιατί ορισμένες ομάδες βρίσκονται συστηματικά σε δεύτερη μοίρα.
Υπάρχει ο όρος «γυναικοκτονία»;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η βία κατά των γυναικών περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα πράξεων – από λεκτικές παρενοχλήσεις και άλλες μορφές συναισθηματικής κακοποίησης, μέχρι την καθημερινή σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση. Στην άκρη αυτού του φάσματος βρίσκεται η γυναικοκτονία. Ενώ η κατανόησή μας για τον όρο είναι περιορισμένη, γνωρίζουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικοκτονιών είναι σε βάρος γυναικών που βρίσκονται σε βίαιες σχέσεις και διαπράττονται από τον νυν ή έναν πρώην σύντροφό τους.
Ο ορισμός, λοιπόν, που παρουσιάζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για τη γυναικτοκτονία, είναι ότι πρόκειται για “ανθρωποκτονία γυναικών” από πρόθεση επειδή είναι γυναίκες.
Παράλληλα, αναφέρει ότι υπάρχουν ευρύτεροι ορισμοί που περιλαμβάνουν οποιαδήποτε δολοφονία γυναικών ή κοριτσιών, εξετάζει όμως τις ανθρωποκτονίες από πρόθεση, σημειώνοντας ότι η γυναικοκτονία συνήθως διαπράττεται από άνδρες, αλλά κάποιες φορές συνεργούν και γυναίκες, συνήθως μέλη της ίδιας οικογένειας. Στις περισσότερες περιπτώσεις γυναικοκτονία διαπράττει σύντροφος ή πρώην σύντροφος που συνήθως είχε και μακρόχρονη κακοποιητική συμπεριφορά, απειλούσε, κακοποιούσε ή/και εκφόβιζε τη γυναίκα, η οποία πολύ συχνά βρίσκεται σε θέση φυσικής ή/και οικονομικής αδυναμίας σε σχέση με αυτόν.
Τι απαντά η Φωτεινή Κούβελα, πρώην Γενική Γραμματέα Ισότητας των Φύλων σε όσους θεωρούν ότι διαχωρίζει τις γυναίκες η υιοθέτηση του όρου «γυναικοκτονία».
Όπως εξηγεί, «Ο όρος γυναικοκτονία είναι ένας όρος πολύ συγκεκριμένος. Δεν αναιρεί, ούτε αντιτίθεται στον όρο ανθρωποκτονία. Στο βαθμό, λοιπόν, που προσλαμβάνεται ως νεολογισμός, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι νεολογισμοί δεν γεννιούνται από σύμπτωση. Προκύπτουν ως επιτακτική ανάγκη, βρίσκονται σε άρρηκτη σύνδεση με τον κοινωνικό παλμό, τον οποίο αφουγκράζονται, ορθώνονται για να δώσουν σχήμα, όνομα και ουσία σε κάτι που αποκτά αρτιότερη δομή και χαρακτηριστικά, ανασυνθέτοντας εν πολλοίς τις προϋπάρχουσες έννοιες».
Συνεχίζει λέγοντας: «Σε τελευταία ανάλυση, η εμμονή με τις ορθές χρήσεις των όρων και την επικράτηση νέων έναντι άλλων άπτονται του πεδίου της γλωσσολογικής ανάλυσης. Το αναφέρω, επειδή στο μικροεπίπεδο ανάλυσης των όρων ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος να αποπροσανατολιζόμαστε από την ουσία, που εν προκειμένω αφορά σε αποτρόπαια εγκλήματα εις βάρος γυναικών, τα οποία υποκινούνται από ρατσιστικά κίνητρα και εντείνουν τις έμφυλες ανισότητες.
Η σωστή αποτύπωση και ο σαφής χαρακτηρισμός ενός γεγονότος -στη συγκεκριμένη περίπτωση η γυναικοκτονία- βοηθάει να γίνει “ορατό” το πρόβλημα, να βρεθούν οι αιτίες που το γεννούν και η ιδιαιτερότητά του έναντι άλλων προβλημάτων, ώστε να πάρουμε και τα σωστά μέτρα αντιμετώπισης και εξάλειψής του.
Ως εκ τούτου, μοιάζει λοιπόν μάλλον ατελέσφορο να εστιάζουμε σε ένα επίπεδο που ανταπαντάμε σε κριτικές και εμπλεκόμαστε σε “debate” λέξεων».
Τι θα σήμαινε μια νομική αναγνώριση του όρου;
Η Αργεντινή αναγνώρισε νομικά τον όρο «γυναικοκτονία» το 2016 έπειτα από μεγαλειώδεις διαδηλώσεις που ακολούθησαν τρεις δολοφονίες γυναικών από άνδρες. Το φαινόμενο που έχει τεράστιες διαστάσεις στη Λατινική Αμερική έχει οδηγήσει στην ενσωμάτωση στη νομοθεσία του όρου γυναικοκτονία σε διάφορες χώρες, όπως η Χιλή, η Κόστα Ρίκα, το Ελ Σαλβαδόρ, η Γουατεμάλα, το Μεξικό και η Δομινικανή Δημοκρατία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση συμμετέχει στην πρωτοβουλία «Spotlight» των Ηνωμένων εθνών, η οποία αφορά τον τερματισμό των γυναικοκτονιών, ενώ υπάρχει και το παρατηρητήριο «Femicide Across Europe» που εξετάζει το ζήτημα τις γυναικοκτονίας, αλλά φαίνεται ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει υιοθετηθεί ο όρος νομικά.
Πέρα από την κοινωνιολογική προσέγγιση στον όρο, ένα ερώτημα είναι τι παραπάνω θα σημαίνει μια πιθανή νομική εφαρμογή το όρου στην Ελλάδα, από την ποινή των ισόβιων; Η Χαρά Χιόνη-Χότουμαν, δικηγόρος από το Κέντρο Γυναικείων Ερευνών και Μελετών «Διοτίμα», εξηγεί: «Η ανθρωποκτονία από πρόθεση, σύμφωνα με το άρθρο 299 του Ποινικού Κώδικα τιμωρείται με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Ωστόσο, στην πράξη, σε πολλές περιπτώσεις η ποινή αυτή μειώνεται λόγω των ελαφρυντικών περιστάσεων που αναγνωρίζονται από το δικαστήριο. Επομένως, ο δράστης συχνά τιμωρείται με μικρότερη ποινή.
«Δύσκολοι καιροί για τα ανθρώπινα δικαιώματα»
Η Μαρία Γιαννακάκη, Γενική Γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του υπουργείου Δικαιοσύνης εξηγεί γιατί αποδέχεται τον όρο, πράγμα που οδήγησε και στην επίθεση απέναντί της όταν τον χρησιμοποίησε δημόσια αλλά και σε έναν ευρύτερο debate στα social media: «Η “γυναικοκτονία”, όρος της κοινωνιολογίας, αναφέρεται σε εγκλήματα τα οποία στρέφονται κατά του γυναικείου φύλου, έχουν σεξιστικά κίνητρα και εμφορούνται από πατριαρχικές αντιλήψεις. Εγκλήματα τα οποία σχετίζονται με πολιτισμικά συμφραζόμενα που θέλουν τη γυναίκα κατώτερη από τον άνδρα, χωρίς το αυτονόητο δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματός τους, το δικαίωμά τους να ορίζουν την προσωπική τους ζωή».
«Η πατριαρχία δεν αναγνωρίζει σε καμία γυναίκα αυτά τα δικαιώματα, επειδή οφείλει να υποτάσσεται στις επιθυμίες του άνδρα, είτε αυτός είναι ο πατέρας είτε ο σύντροφος ή ο αδελφός. Στην περίπτωση δε της Κέρκυρας, η πατριαρχία έρχεται να συναντήσει τον ρατσισμό. Διαβάσαμε πολλά τις τελευταίες μέρες για τον όρο “γυναικοκτονία”, ακόμη και από γραφίδες που θέλουν να θεωρούνται σοβαρές. Φαίνεται ότι για κάποιους η συνάντηση με την Ευρώπη μένει μόνο στο ζήτημα του νομίσματος. Δύσκολοι καιροί για τα ανθρώπινα δικαιώματα», καυτηριάζει.
Διαβάστε ακόμα: Γυναικοκτονία: Μια λέξη ταμπού ή μία αποσιωπημένη πανδημία;
Το τοξικό διαδίκτυο, ωστόσο, δεν αντιλαμβάνεται τις θεσμικές και ουσιαστικές προσεγγίσεις. Είναι περίπου τα ίδια πρόσωπα που στο ειδεχθές και αδιανόητο (;) έγκλημα/ γυναικοκτονία των Γλυκών Νερών “έδειχνε” αρχικά προς την εκδοχή των αλλοδαπών (“λάθρο”, όπως έγραφαν αρκετοί) διαρρηκτών και δολοφόνων. Την ώρα που μερίδα των ΜΜΕ περιέγραφε ένα “ονειρεμένο” και “ευτυχισμένο” ζευγάρι, μετατρέποντας το έγκλημα σε lifestyle lovestory.
Παράδειγμα:
Με πληροφορίες από το diotima.gr