ΜΙΧΑΛΗΣ ΨΥΛΟΣ Το 1947, δύο χρόνια μετά το τέλος του Β` Παγκόσμιου Πολέμου, Αμερικανοί πυρηνικοί επιστήμονες που μετείχαν στην οργάνωση «Bulletin of the Atomic Scientists», δημιούργησαν το «Ρολόι της Αποκάλυψης» ( Doomsday Clock). Στόχος τους ήταν να μετρηθεί η πιθανότητα μιας παγκόσμιας καταστροφής από ανεξέλεγκτες επιστημονικές και τεχνικές εξελίξεις. Η αρχική ρύθμιση του ρολογιού το 1947 ήταν επτά λεπτά έως τα μεσάνυχτα.
Το Doomsday Clock δεν μετράει μόνο προς τα εμπρός, αλλά γυρίζει το χρόνο και πίσω, αν κριθεί ότι απομακρυνόμαστε από την παγκόσμια καταστροφή. Ποιος το κρίνει; Μια ομάδα ειδικών της αμερικανικής επιστημονικής οργάνωσης στην οποία μετέχουν 13 κάτοχοι του βραβείου Νόμπελ. Οι επιστήμονες αυτοί καθορίζουν την «καινούργια ώρα ως τα Μεσάνυχτα». Αξιολογούν δηλαδή πόσο κοντά ή μακριά είμαστε από τη συμπλήρωση των 7 λεπτών, που μετράει το ρολόι- τη στιγμή της καταστροφής, δηλαδή. Οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν το ρολόι είναι ο πυρηνικός κίνδυνος και η κλιματική αλλαγή. Από το 1947, το ρολόι έχει μετακινηθεί προς τα πίσω 8 φορές και προς τα εμπρός 16 φορές. Το 1991, με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έδειχνε έως και 17 λεπτά πριν από τα Μεσάνυχτα. Αντίθετα, το 1953 -στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου ,είχαμε φτάσει δύο λεπτά πριν το τέλος. Το ίδιο έδειχναν οι δείκτες και το 2018 ,όχι όμως λόγω κινδύνου για πυρηνικό πόλεμο, αλλά της επαπειλούμενης καταστροφής από την κλιματική αλλαγή.
Ξαφνικά, τον Ιανουάριο του 2020 , το Ρολόι της Αποκάλυψης έδειξε ότι απομένουν ακόμη μόλις 100 δευτερόλεπτα πριν τα «μεσάνυχτα». Λόγω και ενός νέου κινδύνου, που μόλις είχε κάνει την εμφάνισή του: Την έκρηξη της πανδημίας κορονοϊού. Μια εξέλιξη που έκανε τους δείκτες να προχωρήσουν κατά 20 ολόκληρα δευτερόλεπτα, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Τον Ιανουάριο του 2021, η ρύθμιση του ρολογιού παρέμεινε αμετάβλητη. Η ελπίδα που γέννησε η ανάπτυξη των εμβολίων έκανε τους δείκτες να σταματήσουν. Μέχρι πότε όμως;
Τα εμβόλια είναι η μόνη απάντηση -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- στην απειλή της πανδημίας. Μόνο που δισεκατομμύρια άνθρωποι στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο δεν έχουν ακόμη πρόσβαση στα εμβόλια ,ενώ εκατομμύρια στον Πρώτο και Δεύτερο Κόσμο ,αρνούνται να εμβολιαστούν. Tα προβλήματα του Τρίτου Κόσμου είναι πολύ πιο δύσκολο να ξεπεραστούν καθώς οι μεγάλοι φαρμακευτικοί κολοσσοί δεν θυσιάζουν τα κέρδη τους, αρνούμενοι να απελευθερώσουν τις πατέντες των εμβολίωv.Στην Αφρική μόλις το 1% του συνολικού πληθυσμού έχει εμβολιαστεί, ενώ τα κρούσματα αυξάνονται κάθε εβδομάδα κατά 52% και οι θάνατοι λόγω covid κατά 30%, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Το γεγονός ότι η Pfizzer κατέγραψε του τρεις πρώτους μήνες του 2021, κέρδη ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων και η Moderna πάνω από 3,2 δισεκατομμύρια ,λέει πολλά . Φυσικά ,στην παγκόσμια οικονομία της αγοράς, το να γίνεις πλούσιος είναι νόμιμο εφόσον όμως δεν έρχεται σε σύγκρουση με το δικαίωμα στη ζωή όλων των ανθρώπων στον πλανήτη. Το δικαίωμα στη ζωή δεν μπορεί να αγοραστεί και να πωληθεί. Οι Λατίνοι το είπαν, “Primum vive”(πρώτα ζούμε), και στη συνέχεια πρόσθεσαν το “deinde filosophari”(μετά φιλοσοφούμε) και όχι “lucrum facere” (βγάζουμε κέρδος»)
Ραβδί ή πειθώ
Στις προηγμένες χώρες της Δύσης τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα: Εκατομμύρια αρνούνται να εμβολιαστούν, υπό τον φόβο πιθανών παρενεργειών. Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα: Επιβολή κυρώσεων με στόχο τον εμβολιασμό ή προσπάθεια να πειστούν οι πολίτες με τη λογική και τη σύνεση; Μέχρι τώρα μόλις τρεις χώρες στον κόσμο έχουν καταστήσει υποχρεωτικό τον εμβολιασμό στο σύνολο σχεδόν του πληθυσμού: Το Τατζικιστάν και το Τουρκμενιστάν, στην Ασία και το κρατίδιο του Βατικανού στην Ευρώπη. Από τη Δευτέρα επίσης, δύο ευρωπαϊκές χώρες -η Γαλλία και η Ελλάδα- επέβαλαν περιορισμούς στους μη εμβολιασμένους: Ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν εισήγαγε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό για τους εργαζόμενους στην υγεία και τη φροντίδα ηλικιωμένων έως τις 15 Σεπτεμβρίου. Στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης πήγε ακόμη πιο μακριά. Δίχως ίχνος αυτοκριτικής -όχι φυσικά να ζητήσει συγγνώμη από τους πολίτες-όπως έκανε με γενναιότητα ο πολιτικός ομόσταυλός του, Ολλανδός πρωθυπουργός Μάρκ Ρούτε- ο Ελληνας πρωθυπουργός επέλεξε τη λογική του «ραβδιού» και του διχασμού, απειλώντας ακόμη και με διακοπή μισθοδοσίας. Αντί να προσπαθήσει να πείσει τους επιφυλακτικούς πολίτες, τους χαρακτήρισε απειλή. Επιμένοντας μάλιστα στην ατομική ευθύνη – «ο εμβολιασμός είναι, τώρα, το «κατά κεφαλήν χρέος» της χώρας», ο κ. Μητσοτάκης θέλησε φυσικά να κρύψει τις ευθύνες της κυβέρνησης για τη νέα έξαρση της πανδημίας, αλλά και για την αποτυχία του εμβολιαστικού προγράμματος.
Ηταν 27 Μαίου όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης διαβεβαίωνε με συνέντευξή του στη γερμανική Bild ότι «θα είχαμε ένα σχεδόν κανονικό καλοκαίρι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο», με ένα τείχος ανοσίας 70% «κάποια στιγμή μέσα στο καλοκαίρι». Στο τηλεοπτικό του διάγγελμα ο πρωθυπουργός είπε ουσιαστικά ότι μέχρι σήμερα μόλις το 45% του πληθυσμού έχει κάνει και τις δύο δόσεις του εμβολίου (4,3 εκατομμύρια πολίτες) , ελπίζοντας να φτάσουμε ίσως στο 60%!
Όχι της Μέρκελ
Tην ίδια ώρα πάντως , η Γερμανία απορρίπτει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό σε οποιαδήποτε μορφή , όπως κατέστησε σαφές η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ . «Δεν σκοπεύουμε να ακολουθήσουμε το δρόμο που πρότεινε η Γαλλία .(Αρα και η Ελλάδα). Είπαμε ότι δεν θα υπάρξει υποχρεωτικός εμβολιασμός», τόνισε η Μέρκελ ,κατά την επίσκεψή της στο Ινστιτούτο Ρόμπερτ Κοχ, προκειμένου να ενημερωθεί για την πορεία της πανδημίας.Κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού τάχθηκε η πρόεδρος του Γερμανικού Συμβουλίου Δεοντολογίας Αλίνα Μπούιξ. Μιλώντας στη γερμανική τηλεόραση ZDF η πρόεδρος του συμβουλίου δεοντολογίας, τόνισε ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός , όπως σχεδιάστηκε στη Γαλλία, είναι περιττός. «Νομίζω ότι δεν το χρειαζόμαστε αυτό», τόνισε η Μπούιξ.
Κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού ,τάσσονται επίσης πολιτικοί από διάφορα κόμματα . «Θεωρώ ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός στη Γερμανία είναι λάθος. Πρέπει να ενισχύσουμε την προθυμία εμβολιασμού με δημιουργικούς τρόπους», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος ( SPD), Λαρς Κλίνγκμπέιλ στο δίκτυο ς RTL . «Πρέπει να αναζητήσουμε δημιουργικούς τρόπους για να προσεγγίσουμε τους επιφυλακτικούς πολίτες και να τους πείσουμε ότι ο εμβολιασμός είναι η έξοδος από την κρίση», τόνισε ο Σοσιαλδημοκράτης ηγέτης.
Δικαιώματα και ελευθερίες
Το ερώτημα που θέτουν αρκετοί ακαδημαϊκοί, πολιτικοί και συγγραφείς σε όλον τον κόσμο είναι αν η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην υγεία πρέπει να οδηγεί σε έντονη συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια της κάθε κυβέρνησης και της ομάδας διαχείρισης κρίσεων. «Αν και δεν αμφισβητείται η νομιμότητα της λήψης υγειονομικών μέτρων, η αναστολή κάθε είδους λογοδοσίας έχει σοβαρές συνέπειες όσον αφορά τα δικαιώματα και τις ελευθερίες» ,γράφει για παράδειγμα η εφημερίδα La Presse του Καναδά . Η εφημερίδα τονίζει ότι από την έναρξη της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020 ,εφαρμόστηκαν «διατάγματα και αποφάσεις , που χρησιμοποιήθηκαν για την παράκαμψη των συλλογικών συμβάσεων των εργαζομένων, αλλά και τη απόκρυψη των προβλημάτων στο σύστημα υγείας που υπήρχαν πριν από την πανδημία», Και αν αυτά συμβαίνουν στον Καναδά, μια σύγκριση με το τι έχει γίνει στην Ελλάδα στους 18 μήνες που διαρκεί η πανδημία ,είναι καταλυτική: Η πανδημία έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης δυστυχώς, για να εγκριθούν αντεργατικοί και αντιεκπαιδευτικοί νόμοι, αλλά και κάθε λογής αποφάσεις με τη μορφή του επείγοντος, που σε άλλες περιπτώσεις θα προκαλούσαν τεράστιες κοινωνικές αντιδράσεις . «Ειδικά σε περιόδους κρίσης, το κράτος δικαίου είναι απαραίτητο και όχι αυταρχικός πειρασμός, που αποδυναμώνει τη δημοκρατία» γράφει η ελβετική εφημερίδα ΝΖΖ.
Ο Αμερικανός φιλόσοφος Νόαμ Τσόμσκι, σε μια πρόσφατη συνέντευξή του στο αμερικανικό δίκτυο «FacingFuture.TV» , ερωτηθείς για το «Ρολόι της Αποκάλυψης» , είπε ότι εκτός από την υπερθέρμανση του πλανήτη και πυρηνικό πόλεμο , υπάρχει σήμερα άλλος ένας μεγάλος κίνδυνος ,που σπρώχνει τους δείκτες προς τα Μεσάνυχτα: «Η παραπληροφόρηση και η κατάρρευση οποιουδήποτε είδους ορθολογικού λόγου, που καθιστά αδύνατη την αντιμετώπιση των δύο πρώτων μεγάλων προβλημάτων». Όπως λέει ο Τσόμσκι , δεν αρκεί να υπάρχουν κάποιοι καλοί πολιτικοί , για να μην δείξει το ρολόι …Μεσάνυχτα.
«Δεν πρόκειται να φτάσουμε πουθενά , εάν υπάρχει μεγάλη λαϊκή πίεση που να υποχρεώνει τις νομοθετικές αρχές και τις κυβερνήσεις να επιδιώκουν τους σωστούς στόχους…», ΄προσθέτει ο διάσημος Αμερικανός διανοούμενος.
Για παράδειγμα, όταν ο Ρούζβελτ ήθελε να περάσει το New Deal, είπε στους πολίτες: «Πρέπει να με κάνετε να το κάνω, δεν μπορώ να το κάνω μόνος μου». Χρειάζονται άνθρωποι που να πατάνε γερά στο έδαφος για να επηρεάσουν αποτελεσματικά τη νομοθεσία. Ένα κλικ στο «ποντίκι» του υπολογιστή δεν φτάνει, αλλά και εύκολα αγνοείται