ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Ισχυρό, αν μη τι άλλο, το (συγκριτικό) αφήγημα που δεξιοτεχνικά καλλιέργησε η κυβέρνηση μεταξύ των πυρκαγιών φαραωνικής καταστροφής που έτυχαν “στην βάρδια της” με την τραγωδία στο Μάτι. Διαπερνά τις δηλώσεις όλων των κυβερνητικών στελεχών και των “συνηγόρων” στα social media, μαζί με υπαινιγμούς περί εμπρηστών, ενίοτε αποδιδόμενους υποδόρια και δηλητηριωδώς ακόμα και στον #Συριζα_εμπρηστες.
Ραχοκοκαλιά του αφηγήματος η στρατηγική των εκκενώσεων (112) τεράστιων περιοχών. Αρκεί να μην χαθεί ανθρώπινη ζωή, ήταν η εντολή. Αναμφίβολα σωστή ως επιδίωξη, σε ορισμένες περιπτώσεις, δε, και επιτυχής. Το ζήτημα είναι, όμως, πως οι πολίτες δεν ανταποκρίθηκαν, κι αυτό διότι διαπίστωναν πως εναέρια μέσα και επίγειες δυνάμεις δεν έσπευδαν -από καθόλου έως καθυστερημένα- για να προστατέψουν τις περιουσίες τους και το φυσικό περιβάλλον.
Ο απολογισμός θα γίνει στο χρόνο του, αν και αυτός ο χρόνος ίσως να μην έρθει ποτέ, εάν ανακαλέσει κανείς στη μνήμη του τι έχει συμβεί όλα τα προηγούμενα χρόνια. Ας θυμηθούμε:
–Από το 1998 που όλες οι αρμοδιότητες πέρασαν στην Πυροσβεστική, θέτοντας εκτός πλαισίου πρόληψης των πυρκαγιών την Δασική Υπηρεσία, η πρώτη κοινή σύσκεψη των δύο φορέων έγινε το…2019 (!!!) μετά το Μάτι. Ο πρώην υπαρχηγός της Πυροσβεστικής Ανδριανός Γκουρμπάτσης παραιτήθηκε με ηχηρό/καταγγελτικό τρόπο, την άνοιξη, επισημαίνοντας πως το μοντέλο που αποφάσισε η κυβέρνηση ήταν σε λάθος κατεύθυνση. Αν και μέλος της Ν.Δ απευθύνθηκε με σκληρό τρόπο προς τον πρωθυπουργό, προβλέποντας πως επίκειται καταστροφή- και δυστυχώς επιβεβαιώθηκε.
–Τα πορίσματα των επιτροπών (και της Βουλής) μετά από κάθε μεγάλη πυρκαγιά (2007 κ.ά) παρέμειναν “ενδόξως” στα συρτάρια των καλών προθέσεων. Σε αυτά επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, πως τόσο στην πρόληψη, όσο και στην κατάσβεση πυρκαγιών, εμπλέκονται ατάκτως δεκάδες φορείς που δρουν αντιφατικά, ανταγωνιστικά, γραφειοκρατικά, και εν τέλει αναποτελεσματικά (σχετικό το πρωτοσέλιδο των “Νέων”).
Κατά την εφημερίδα και την προσέγγιση που υιοθετεί η κυβέρνηση, για την καταστροφή φταίνε όλα τα παραπάνω αλλά όχι η ίδια. Μετά την τραγωδία στο Μάτι (σε συνθήκες πολύ πιο “ακραίες”) οι ένοχοι ήταν άλλοι και είχαν πολιτικό πρόσημο. Τώρα, οι ένοχοι είναι …ο κακός μας ο καιρός και η γραφειοκρατία.
–Το 2018 δεν υπήρχε κλιματική αλλαγή; Στις πυρκαγιές που κατακαίνε ακόμα τη χώρα, η κλιματική αλλαγή είναι η βασική αιτία. Ορθόν, με την διαφορά πως το παγκόσμιο κλίμα και η υπερθέρμανση δεν επήλθε κατά την θητεία της σημερινής κυβέρνησης.
–Για το έλλειμμα συντονισμού που επισημαίνεται από πολίτες και ειδικούς δεν έχει ειπωθεί ακόμα κουβέντα. Ακόμα και ο περιφερειάρχης Αττικής Γιώργος Πατούλης αποκάλυψε πως οι εντολές εκκενώσεων οικισμών δόθηκαν από την Πυροσβεστική και όχι από τον ίδιο. Το 2018, κατηγορήθηκε η προκάτοχός του Ρένα Δούρου επειδή δεν έδωσε τις σχετικές εντολές. Ο αρχηγός της Πυροσβεστικής, δε, ευχαρίστησε τους “πολιτικούς του ηγέτες” (γιατί;), αλλά ουδείς έως τώρα δεν του έχει αποδώσει την ελάχιστη ευθύνη. Είναι το ίδιο πρόσωπο που ηγήθηκε της επιχείρησης στο Μάτι. Εκεί κρίθηκε ανεπαρκής, τώρα είναι επαρκέστατος…
Εάν ανατρέξει κανείς στις επισημάνσεις των ειδικών καταλήγει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Η πανελλήνια Ένωση Δασολόγων, για παράδειγμα, επικρίνει τη στρατηγική της κυβέρνησης και επισημαίνει το εγκληματικό λάθος που ξεκίνησε το 1998. Ο Γερμανός καθηγητής και ειδικός Γκέοργκ Γκόλνταμερ, επικεφαλής του Διεθνούς Παρατηρητηρίου για τις πυρκαγιές στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, έχει καταθέσει τις απόψεις του αλλά ουδέποτε εισακούστηκαν. Τον Μάϊο, σε συνέντευξή του στην “Καθημερινή” και τον Τάσο Τέλλογλου, τονίζει πως η στρατηγική ενίσχυσης της Πολιτικής Προστασίας κινείται προς την λάθος κατεύθυνση.
” Εχω την εντύπωση ότι δίδεται έμφαση μόνον στην αναδιοργάνωση της Πολιτικής Προστασίας με σχεδόν αποκλειστική εστίαση στην καταστολή. Ο νόμος δεν περιλαμβάνει οποιεσδήποτε σε βάθος προβλέψεις για κοινές και συντονισμένες διατομεακές προσεγγίσεις στον σχεδιασμό της πρόληψης των πυρκαγιών και στη δημόσια ενημέρωση και ευαισθητοποίηση. Οι κρίσιμες παράμετροι του φαινομένου, όπως η διαχείριση του δάσους, τα μέτρα πρόληψης, η αποκατάσταση των καμένων περιοχών, η γεωργία και η κτηνοτροφία, η περιφερειακή και αστική ανάπτυξη, η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών δεν προβλέπονται στο σχέδιο νόμου…
…Το πόρισμα της ανεξάρτητης επιτροπής παρουσιάστηκε σε όλα τα πολιτικά κόμματα, καθώς η προσπάθειά μας από την αρχή προοριζόταν να είναι διακομματική και χωρίς αποκλεισμούς. Η κύρια ιδέα της πρότασής μας ήταν η ίδρυση μιας ανεξάρτητης υπηρεσίας – του Οργανισμού Διαχείρισης Πυρκαγιών Δασών και Υπαίθρου (ΟΔΙΠΥ). Ο οργανισμός αυτός θα λειτουργούσε επιτελικά και συνεργατικά με τους άλλους αρμόδιους φορείς έχοντας ρόλο συμβουλευτικό, συντονιστικό και επιτελικό σε θέματα διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών στη χώρα και την αποστολή να σχεδιάζει και να παρακολουθεί το επιχειρησιακό έργο της διαχείρισης των πυρκαγιών.
Χωρίς έναν τέτοιο μηχανισμό δεν θα είναι δυνατό να επιτευχθεί ούτε η συνεχής και ουσιαστική προσπάθεια για την πρόληψη ούτε το απαραίτητο κλίμα και πνεύμα συνεργασίας ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς.
Πριν από τις εκλογές του καλοκαιριού επιτεύχθηκε ένα ορόσημο του πορίσματος – η υπογραφή της κοινής υπουργικής απόφασης τον Μάιο του 2019, η οποία ρυθμίζει τη συνεργασία και τον συντονισμό μεταξύ της Δασικής Υπηρεσίας και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας σχετικά με την πρόληψη και καταστολή πυρκαγιών.
Η νέα κυβέρνηση επικεντρώνει τις προσπάθειές της στην ενίσχυση των δομών της Πολιτικής Προστασίας και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Η επιτροπή μου δεν μπόρεσε να εντοπίσει μέτρα ή ανακοινώσεις που να δείχνουν αλλαγές προς την κατεύθυνση των προτάσεών μας για μια ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση στη διαχείριση των πυρκαγιών.”
Οι οιωνοί υπήρχαν, τα πορίσματα υπήρχαν, οι επισημάνσεις των ειδικών υπήρχαν. Η προηγούμενη κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε και κρίθηκε ανέτοιμη και ανεπαρκής στη διαχείριση της τραγωδίας στο Μάτι. Η κλιματική αλλαγή και οι ακραίες συνθήκες (με ριπές έως και 12 μποφόρ μέσα σε πυροθύελλα, όπως είπε ο επικεφαλής του Αστεροσκοπείου Αθηνών Κ. Λαγουβάρδος) υπήρχαν κι εκεί. Όλα συνέβησαν, βεβαίως, σε δύο ώρες, με έναν κρατικό μηχανισμό που σχεδόν κατέρρευσε. Τώρα, με την κλιματική αλλαγή παρούσα αλλά σαφώς μικρότερης έντασης ακραίες συνθήκες, τι συνέβη; Οι πυκαγιές καίνε τη χώρα επί πολλές μέρες και όσα λένε οι πολίτες στις πυρόπληκτες περιοχές εγείρουν μείζονα ερωτηματικά.
Οι απαντήσεις είναι γνωστές και δεν χρειάζεται να εφευρεθούν. Ο όλεθρος δεν αντιμετωπίζεται με επικοινωνιακή διαχείριση, ούτε με συγκρίσεις και συμψηφισμούς. Απαιτείται ενσυναίσθηση και αυτοκριτική. Πρωτίστως από την κυβέρνηση. Στα καμένα θα κριθεί για ακόμα μία φορά η σοβαρότητα και αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος. Εάν η κυβέρνηση παραμείνει οχυρωμένη πίσω από το επικοινωνιακό αφήγημα “Μάτι”, σε 20 χρόνια από τώρα θα λέμε τα ίδια πράγματα…