ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΧΡΗΣΤΟΣ Έχω διαβάσει πάρα πολλές αναλύσεις που προσπαθούν να διερευνήσουν τα αίτια της πτώσης του Πρώην Υπαρκτού ως αποτέλεσμα μιας αντιπαραβολής ισχύος με την Δύση, στηριγμένες πάνω σε αναλύσεις και διαφορές είτε στα συστήματα παραγωγής είτε στην στρατιωτική ισχύ.
Θεωρώντας το θέμα σχεδόν εξαντλημένο, με αυτό το σημείωμα προσεγγίζω το ίδιο ερώτημα χρησιμοποιώντας δανεισμένες μεθοδολογίες από την Κλειοδυναμική του Peter Touchin, την διεπιστημονική προσπάθεια που γίνεται μεθοδικά για να εισαχθούν στοιχεία των θετικών επιστημών στην μελέτη της ιστορίας και της κοινωνιολογικής εξέλιξης.
Εντός αυτού του πλαισίου, το ερώτημα που προσπαθεί να σκιαγραφήσει με μερικές απαντήσεις το παρόν άρθρο διερευνά την επίδραση των αλλαγών στα μονεταριστικά συστήματα μετά το 71, ως έναν λόγω που οδήγησε στην Πτώση μιας ακόμα Αυτοκρατορίας, μετά από τις τόσες άλλες στο παρελθόν.
Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, εντοπίζονται ισχυρές συσχετίσεις όλων των προηγούμενων πτώσεων στους προηγούμενους αιώνες είτε με την αλλαγή του στρατηγικού καυσίμου της αντίστοιχης εποχής είτε του τρόπου που παράγεται το χρήμα. Φαίνεται ότι για την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης συνέβαλλαν πάλι και τα δυο!
Μια μικρή αναδρομή επί αυτού:
-Μέχρι τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ίσχυε ο “κανόνας του χρυσού”. Καμία κεντρική τράπεζα δεν μπορούσε να εκδώσει πιο πολλά χαρτονομίσματα ονομαστικής αξίας μεγαλύτερης από τον χρυσό που κατείχε. Με την λήξη αυτού του πολέμου όμως, οι ανάγκες ανοικοδόμησης της οικονομικά κατεστραμμένης Ευρώπης, οδήγησαν στην συγκέντρωση χρυσού στις ΗΠΑ για να εξάγει τα υλικά που απαιτούσαν οι κατεστραμμένες υποδομές της Ευρώπης.
-Με την λήξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, αυτό το σύστημα δεν δούλευε άλλο. Ο χρυσός ήταν στις ΗΠΑ και η Ευρώπη έπρεπε πάλι να ανοικοδομηθεί. Τότε εγκαταλείφτηκε ο κανόνας του χρυσού και την θέση του την πήρε το δολάριο σαν παγκόσμιο αποθεματικό μέσο, σχετικά αντικρισμένο με τον χρυσό που κατείχε νόμιμα ή ως λάφυρο πολέμου από τα θησαυροφυλάκια των ηττημένων.
-Μέχρι το 71 το σύστημα δούλευε καλά εντός του τότε δίπολου ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, με την δεύτερη να έχει την δική της ζώνη επιρροής, του ρουβλίου, χωρίς πολλές σχέσεις και πολλές οικονομικές συναλλαγές με την ζώνη του δολαρίου. Ο περίφημος Ψυχρός Πόλεμος, αν έχετε ακουστά. Το 71 όμως τα οικονομικά προβλήματα της Αμερικής μετά το σοκ του Βιετνάμ, άλλαξαν τους κανόνες. Εγκαταλείφθηκε επί Νίξον οποιαδήποτε συσχέτιση στην έκδοση νέων δολαρίων με τον χρυσό και άρχισε, πρώτα το δολάριο και μετά όλα τα άλλα νομίσματα στον κόσμο, να εκδίδουν νέο χαρτονόμισμα μόνο από κάποιο δάνειο. Κρατικό, ιδιωτικό ή διατραπεζικό.
Αυτό άρχισε να προσφέρει στην «Δύση» ένα ανέλπιστο πακτωλό χρημάτων για επενδύσεις σε όλους τους τομείς με ρυθμούς που το αντίστοιχο Σοβιετικής κοπής σύστημα δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει. Οι αλλαγές επιβεβαίωσαν τότε για πρώτη φορά τον κανόνα ότι το γρήγορο ψάρι τρώει το αργό.
Αυτή η κολοσσιαίων διαστάσεων αλλαγή, συνοδεύτηκε όμως και από την ανάγκη των ΗΠΑ να εξάγουν τον πληθωρισμό που άρχισαν να παράγουν έτσι, ανεξέλεγκτα, μέσω του δολαρίου που, εκ των πραγμάτων, έπαιζε τον ρόλο του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος μέσω του πετρελαίου. Το στρατηγικό καύσιμο της νέας εκείνης εποχής που εκτόπισε πολύ εύκολα τον άνθρακα μετά από μια μεγάλη απεργία που διαχειρίστηκε η Θάτσερ. Η αξία του χρήματος στην ζώνη του ρουβλίου έχανε συνεχώς και ως προς την αγοραστική του δύναμη αλλά και ως προς την λάμψη του ως αντίπαλο δέος. Η πολυπλοκότητα των συστημάτων διοίκησης αυτού του πλέγματος χρήματος-ενέργειας ήταν ήδη πολύ μεγάλη με μοιραία την πτώση.
Και, μην υπάρχοντος και ανταγωνισμού από το ρούβλι μετά το 91, έγινε μετά σε όλο τον πλανήτη ο «κακός χαμούλης»!
Ο νεοφιλελευθερισμός που επικράτησε σαν κυρίαρχη ιδεολογία και στα νομισματικά θέματά, έβαλε φραγμούς μεν στα κράτη να δανείζονται (άρα να παράγουν νέο χρήμα για να χρηματοδοτούν τις ανάγκες του κοινωνικού κράτους τους για να μικρύνουν) αλλά άφησε τελείως ελεύθερες τις Εμπορικές τράπεζες στο να παράγουν νέα χαρτονομίσματα όσες φορές θέλουν πάνω σε κάθε αρχικό δάνειο. Κρατικό, ιδιωτικό ή διατραπεζικό.
Από τα γκρι αεράτα αυτά νομίσματα χρηματοδότησαν οι νεοφιλελε, με κυρίαρχο το δολάριο, και την όποια επιτυχία είχε το οικονομικό τους σύστημα μέχρι το 08 που αυτό έσκασε! Η γνωστή ιστορία της Leman Brothers με κάτι στεγαστικά δάνεια στις ΗΠΑ, που φόρτωσε πολλά χρέη στα κράτη για να μην καταρρεύσουν οι Τράπεζες μαζί με την φούσκα των τοξικών παραγωγών που είχαν δημιουργήσει (σήμερα όση 21φορες το παγκόσμιο ΑΕΠ έναντι δανείων ύψους όσα 3 παγκόσμια ΑΕΠ). Σε εμάς πήρε την ονομασία PSI και έσωσε κάτι Γερμανογαλλικές τράπεζες έναντι τριών μνημονίων.
Μοιραία η συνέχιση του ίδιου συστήματος παραγωγής χρήματος και τοξικών παραγώγων του, που συνεχίστηκε ακάθεκτη και μετά το 08, μαζί με ένα εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας που ξεκίνησε ο Τραμπ το 16, απορρύθμισαν τα πάντα για να μπει σχεδόν όλος ο πλανήτης σε μια πρωτοφανή κρίση και προσφοράς και ζήτησης από το 18. Τα κέρδη ήταν πλέον πολύ ψηλότερα με παιχνίδια εντός της φούσκας πάρα από οποιαδήποτε επένδυση στην πραγματική οικονομία!
-Μέχρι που έσκασε ο κορονοϊος και ανέτρεψε τα πάντα! Δοξασίες των νεοφιλελε για κρατικά χρέη και διάλυση της “νέας τάξης πραγμάτων” της παγκοσμιοποίησης όπως την γνωρίσαμε. Και άρχισε το ΔΝΤ να λέει “ξεχάστε τα κρατικά χρέη και ότι σας έλεγα μέχρι τώρα, τυπώστε όσο χρήμα θέλετε γιατί χανόμαστε! ” .Και με την νέα σύσταση του να λέει “ετοιμάστε κρυπτονομίσματα και γρήγορα ή χανόμαστε! “!
Αυτό που πραγματικά χάθηκε εντός του 20 ήταν η δυνατότητα των ΗΠΑ να εξάγει σε όλον τον πλανήτη τα οικονομικά της προβλήματα δια των δολαρίων για αγορά πετρελαίου, αυτό που είχε κατακτήσει ως έπαθλο από το παλιό μπρα ντε φερ με την Σοβιετική Ένωση. Τα περίφημα Πετροδολάρια. Δύσκολο αν όχι αδύνατο να πετύχει ο Μπάιντεν ένα come back, ακόμα και με τα όπλα.
Έτσι εμφανίστηκε ήδη και η αδυναμία να επιβάλει πλέον ο θείος Σαμ στα άτακτα παιδιά-εμπορικούς της αντιπάλους, όπως το Ιράν, η Κίνα ή η Ρωσία κυρώσεις, αφού αυτές, με επικεφαλής την Κίνα, άρχισαν να ετοιμάζουν ή και να χρησιμοποιούν για τις συναλλαγές τους κρατικά κρυπτονομισματα που δεν διακινούνται υποχρεωτικά μέσω Τραπεζών, όπου κυριαρχούν οι εποπτικοί κανόνες και τα δολάρια των ΗΠΑ ως εργαλείο ελέγχου τους. Δημιουργώντας μάλιστα, εν μέσω της συνεχιζόμενης υγειονομικής κρίσης στην Δύση και Ζώνη Εμπορίου Ασίας-Ωκεανίας χωρίς την συμμετοχή των ΗΠΑ η της ΕΕ, από χώρες που πέτυχαν να ελέγξουν τον κορονοϊό με το πρώτο του κύμα και δεν είχαν δεύτερο.
Η ανατροπή είναι τεράστια ήδη, όπως φαίνεται και από την σχετική έκθεση του Αμερικανικού Κογκρέσου. Και η αμηχανία εμφανής. Και τώρα, λέει, τι κάνουμε? Στο ίντερνετ και τις εκεί συναλλαγές δεν μπορείς να επιβάλλεις τίποτα!
Στην ίδια έκθεση αναγνωρίζονται όμως και επίσημα και μερικές ακόμα αλήθειες, που μέχρι τώρα δεν προκύπταν ως περίπου προφανείς από τις σχετικές αναλύσεις που σχετίζονται με πτώσεις γενικώς :
-Και τα νέα ψηφιακά νομίσματα που εκδίδονται από τις Κεντρικές Τράπεζες κινδυνεύουν πλέον πολύ, όσο και τα κλασσικά, αφού και αυτά παράγονται πρωτογενώς από κάποια δάνεια. Αν «σκάσουν» τα δάνεια, πχ λόγω της ύφεσης, μηδενίζεται και η αξία τους είτε είναι ψηφιακά είτε όχι.
-Τα ψηφιακά κρυπτονομισματα των κεντρικών τραπεζών υποσκάπτουν την ύπαρξη των εμπορικών τραπεζών που κινδυνεύουν να ξεμείνουν μια μέρα και από ρευστό και από πελάτες για να τους χορηγούν δάνεια. Παρ όλα αυτά, αυτή η “θυσία” τους μπορεί να γίνει αποδεκτή για να αντιμετωπιστεί, με ίδιας τεχνολογίας μέσα, ο ανταγωνισμός ίσως και περισσότερων των δύο ζωνών που δημιουργούνται ή θα δημιουργηθούν εντός της νέας παγκοσμιοποίησης.
Σε αυτήν πολύ δυναμικό ρόλο θα παίξουν όμως και τα εξωτραπεζικά κρατικά κρυπτονομισματα που δεν αντικρίζονται με κάποιο δάνειο αλλά με δείκτες της πραγματικής οικονομίας. Όπως πχ το Aber των ΗΑΕ που “μπαίνει στην αγορά” για συναλλαγές σε σχέση με τις kWh των υδρογονανθράκων που εξάγονται. Ή κρυπτονομισματα πολυεθνικών σαν το diem της Facebook, που σχετίζεται με διαφημιστικό χρόνο στα 2,5δισ μέλη του, το κρυπτονομισματα της Amazon , του συνιδρυτή της Apple κλπ και που απειλούν και αυτά το δολάριο. Αλλά και τα ευπαθή κρυπτονομισματα των κεντρικών τραπεζών!
-Η ΕΕ, δια της ΕΚΤ, θεωρητικά ετοιμάζει το ψηφιακό ευρώ τεχνολογίας blockchain για να αντιμετωπίσει τον επερχόμενο ανταγωνισμό. Αλλά ήδη παρατηρούνται φυγόκεντρες τάσεις! Πολλές κεντρικές τράπεζες των χωρών μελών πειραματίζονται στην έκδοση και χρήση ιδίων ψηφιακών νομισμάτων και των υποστηρικτικών τους τεχνολογιών χωρίς κεντρική στρατηγική από την ΕΚΤ. Έντρομη η Κομισιόν επισπεύδει τώρα την Τραπεζική Ένωση και μια κεντρική BadBank να φορτώνεται παλιές αμαρτίες.
Παράλληλα, η μορφή της νέας παγκοσμιοποίησης που προέκυψε εμφανώς μετα την εμφάνιση του Covid19, προτάσσει δυο νέες «Μεγάλες Ιδέες» για να επιβιώσει. Την ψηφιοποίηση των πάντων, του μόνου διαθέσιμου τρόπου για την αποφυγή των ορίων των εθνικών συνόρων στο παγκόσμιο εμπόριο και μια πορεία προς ένα άλλο στρατηγικό καύσιμο μέχρι το 50. Το υδρογόνο από ΑΠΕ και νερό, με το φυσικό αέριο επίσημα χαρακτηρισμένο ως στρατηγικό καύσιμο μετάβασης μέχρι τότε.
Η νέα αυτή αρχιτεκτονική απαιτεί από την μια το γεωγραφικό συνεχές για τον έλεγχο δικτύων αερίου και από την άλλη ένα νέο τύπο χρήματος που θα διευκολύνει τις συναλλαγές από μακριά. Το διαδίκτυο είναι το νέο πεδίο μαχών για την επικράτηση επί των γεωστρατηγικών επίδικων. Σε αυτές συμμετέχουν τώρα και πολυεθνικοί κολοσσοί της πληροφορικής και του ηλεκτρονικού εμπορίου, οι μόνοι κλάδοι που πλούτισαν και μεγάλωσαν, μαζί με τις τράπεζες μέσα στα lockdowns.
Προσπαθούν να θέσουν με αντίστοιχα δικά τους ψηφιακά μέσα πληρωμών, πουλώντας τα τους ιδιωτικούς χώρους συνάθροισης που δημιουργησαν ως μια ψευδαίσθηση δημοσίου χώρου . Αυτό μαζί με την δυνατότητα ελέγχου των Big Data που συγκεντρώνουν σχεδόν ανεξέλεγκτα, δημιουργεί ήδη ένα εκρηκτικό μείγμα που απειλεί την δημοκρατία αλλά και ότι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα ως κλασσική λειτουργία των κρατών.
Και έτσι διεκδικούν από τις τράπεζες τον ρόλο του εκδότη, επιδιώκοντας στόχους business plans πάνω από κυβερνήσεις και οποιονδήποτε δημοκρατικό έλεγχο. Τα ίδια και χειρότερα, από τις Κεντρικές Τράπεζες που, απεγνωσμένα, προσπαθούν να το σώσουν βλέποντας τις επερχόμενες καταρρεύσεις που οι ίδιες δημιούργησαν. Της φούσκας με τα τοξικά που συντηρούν τις Εμπορικές Τράπεζες υπό την εποπτεία τους.
Έτσι όλες οι κρίσιμες παράμετροι που προηγούνται πάντα των Μεγάλων Πτώσεων (η αλλαγή της μορφής της στρατηγικής ενέργειας ή/και του τρόπου που παράγεται το χρήμα) πάλι συνυπάρχουν, 30 χρόνια μετά την προηγούμενη Πτώση!
“Και η Αριστερά εδώ τι κάνει (ή έστω λέει) μπροστά σε όλα αυτά?” θα ρωτήσει ο χωρίς παρωπίδες καλοπροαίρετος, αυτός που ξέρει να διαβάζει και τις νέες απειλές, ακόμα και στην ίδια την δημοκρατία από την εξέλιξη του “πολέμου των κρυπτονομισμάτων” και της «ενεργειακής μετάβασης»/Ψηφιοποίησης των πάντων χωρίς να έχει ρωτηθεί κανένας μας. Αλλά ίσως και τις ευκαιρίες που αναδεικνύονται για την επιβολή και μέσων συναλλαγών με έλεγχο “από τα κάτω” για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία! Ίσως και να διαγνώσει έτσι και τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις , τις νέες πτώσεις αλλά και τις νέες ισορροπίες , που μπορούν να επηρεάσουν και τα ανοιχτά εθνικά μας ζητήματα ή και την ίδια μας την ύπαρξη.
Πολύ φοβάμαι ότι αν δεν ξυπνήσει γρήγορα για να απαλλαγεί και από τις δικές της αναπόδεικτες, σχετικές με τα πιο πάνω, υποθέσεις επί των οποίων στηρίζει και τις δικές της δοξασίες και σχέδια για ανάπτυξη κλπ, θα πάψει πολύ γρήγορα να υπάρχει με την σημερινή της μορφή! Και δεν μπορώ να φανταστώ τότε ποιος θα την αντικαταστήσει όταν ο αντίπαλος θα είναι κάποια Facebook inc ή τίποτα ποπουλιστικα δεξιά σχήματα που θα αναδειχθούν μέσα στον φόβο και την αναμπουμπούλα ενός κόσμου εκτός ισορροπίας για μερικά χρόνια, προτείνοντας ουτοπικές δραχμές, που και αυτές με δάνεια παράγονταν.
Και έτσι θα την μείνει μόνο το καθήκον ή η συνήθεια στο να συνεχίσει να διερευνά το τι πήγε τόσο στραβά και κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση πριν 30 χρόνια.
Πρώτη δημοσίευση στο HistoryDoc του Documento στις 15/11/21