ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ O Αλέξης Τσίπρας έκανε μία κίνηση που υπό προϋποθέσεις μπορεί να αλλάξει εκ θεμελίων τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Οι προτάσεις της Επιτροπής Καταστατικού έχουν αναμφίβολα ενδιαφέρον, εκείνη όμως για την εκλογή (του συνόλου) της ηγεσίας του κόμματος απευθείας από τη βάση μπορεί να προκαλέσει -επιτέλους- την πολιτική ενηλικίωση του και ίσως τον τρόπο με τον οποίο θα αντιλαμβάνεται πλέον τη θέση του στο πολιτικό σύστημα της χώρας.
Για να είμαστε ειλικρινείς, αυτή η κίνηση ήταν “φορσέ” και πιθανότατα έρχεται με καθυστέρηση. Όπως αρκετά πράγματα που σπάζουν τη νωθρότητα του συριζαϊκού “Βιλαμπάγκο”. Στο τραπέζι του αρχηγού του κόμματος βρίσκεται από τους πρώτους μήνες μετά την οδυνηρή ήττα του Ιουλίου του 2019, ωστόσο η ισορροπία των τάσεων και ο παραλυτικός φόβος απώλειας της ριζοσπαστικότητας δεν επέτρεψε μέχρι σήμερα να συζητηθεί επί της ουσίας. Η αντίληψη που κυριαρχούσε ήταν πως ο Τσίπρας πρέπει να είναι “πρώτος μεταξύ ίσων”, κάτι που συχνά μεταφραζόταν σε μία ιδιότυπη ομηρία του πρώτου από τους ίσους.
Η άποψη αυτή προστατεύεται από πολλούς ως το “Γκράαλ” της αριστερής αυθεντικότητας έναντι των συστημικών κομμάτων του παλαιού, όπως λέγεται, πολιτικού συστήματος. Αποδείχθηκε, όμως, σε πολλές περιπτώσεις πως δρα ανασταλτικά και επιτρέπει μικρές τερατογεννέσεις με εστίες “διαφορετικότητας” που συχνά θολώνουν -αν δεν ανατρέπουν- την στρατηγική του κόμματος. Όσα συνέβησαν με το πρόγραμμα εθελουσίας στην “Αυγή” και η παραπομπή των αποφάσεων στις κομματικές καλένδες ήταν άκρως ενδεικτικά του κλίματος.
Ο Αλέξης Τσίπρας κατόρθωσε να περάσει τις αλλαγές στο καταστατικό με μία πλειοψηφία 28-11 (διαφώνησαν οι Φίλης, Τσακαλώτος, Βούτσης, Βίτσας, Δρίτσας, Χριστοφιλοπούλου, Λάμπρου, Βλαχάκης κ.ά) στο Π.Σ, κατόπιν της ψηφοφορίας που ζητήθηκε από αρκετούς. Δεν κρύβει ότι με τις αλλαγές αυτές προσβλέπει στην οργανωτική μεγέθυνση του ΣΥΡΙΖΑ με την είσοδο νέων μελών και το «άνοιγμα» των οργανώσεων στην κοινωνία. Ταυτόχρονα ο ΣΥΡΙΖΑ αποκτά πιο «στιβαρά» πολιτικά χαρακτηριστικά εφόσον θα υπάρχει πλέον Επιτροπή Δεοντολογίας με ισχυρή νομιμοποίηση από το συνέδριο. Όλα αυτά στην προοπτική της επόμενης εκλογικής μάχης και τον στόχο της ανάδειξης μιας προοδευτικής διακυβέρνησης.
Πράγματα, δηλαδή, φυσιολογικά στα ευρωπαϊκά κόμματα και στο εγχώριο πολιτικό σύστημα (εδώ και πολλά χρόνια), που όμως αποκτούσαν χαρακτηριστικά υπονόμευσης της αριστερής προσωπικότητας.
Υπό το φως αυτών των εξελίξεων και εφόσον δεν υπάρξουν κάποιες νέες παραλυτικές ισορροπίες, αμέσως μετά το συνέδριο του κόμματος που έχει προγραμματιστεί -εφόσον το επιτρέψει η πανδημία- για τις 31 Μαρτίου, θα ανοίξουν διπλές κάλπες για την εκλογή του προέδρου και της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος από την βάση.
Οι υποψηφιότητες για την ηγεσία (πρόεδρος και Κ.Ε) θα συμφωνηθούν στο συνέδριο και με μία σχετικά εύκολη διαδικασία όσοι ενδιαφέρονται θα εγγραφούν για να ψηφίσουν στην ανοιχτή και καθολική ψηφοφορία, όπως συνέβη με τις εκλογές αρχηγών στη Ν.Δ και το ΠΑΣΟΚ.
Η κίνηση Τσίπρα είναι “φορσέ” για αρκετούς λόγους:
–Πρώτον, γιατί μέσω των αλλαγών στο καταστατικό μπορεί να πραγματοποιηθεί απρόσκοπτα η διαδικασία διεύρυνσης του κόμματος και η δημιουργία επαφής με το εκλογικό του σώμα και την κοινωνία γενικότερα. Είναι γνωστό πως παρά το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ συγκέντρωσε το 32% του εκλογικού σώματος η πρόσβαση της συντριπτικής πλειονότητας των ψηφοφόρων του στο κόμμα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Σε αρκετές περιοχές της χώρας υπήρξαν φαινόμενα αποκλεισμού τοπικών παραγόντων που προέρχονται από το ΠΑΣΟΚ ή ακόμα και ανένταχτων επειδή ετσι αποφάσιζαν οι νομαρχιακές οργανώσεις που ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από τον σκληρό πυρήνα του παλαιού ΣΥΡΙΖΑ. Τώρα και μέσω της καθολικής εκλογής τα μέλη και ψηφοφόροι του κόμματος αποκτούν λόγο και αρκετοί εξ αυτών και ρόλο.
–Δεύτερον, διότι με την απευθείας εκλογή του από την βάση ο Αλέξης Τσίπρας θα αποκτήσει μια πρόσθετη προωθητική δύναμη και “νομιμοποίηση” που θα είναι χρήσιμη ενόψει της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης. Είναι γνωστό πως ένα μεγάλο τμήμα των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ “ψηφίζει Τσίπρα”. Αυτό θα αποτυπωθεί και θα διευκολύνει τον αρχηγό του κόμματος να ανοίξει περισσότερο τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ προς την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία και έτσι να δημιουργήσει προϋποθέσεις για το αφήγημα της προοδευτικής διακυβέρνησης. Παράλληλα, θα σταθεί μάλλον εφικτό να σπάσει το σκληρό μοντέλο συνδιοίκησης των τάσεων και να εκλεγούν στην Κ.Ε νέα πρόσωπα που δεν θα έχουν περάσει από το κομματικό “face control”.
–Τρίτον, επειδή με αυτό τον τρόπο ο Αλέξης Τσίπρας (ο οποίος τυπικά δεν αμφισβητείται από κανέναν στο εσωτερικό του κόμματος) αποκτά το ηγετικό προφίλ του εκλεγμένου από τη βάση, κάτι που διαθέτουν αφενός ο βασικός πολιτικός του αντίπαλος Κυριάκος Μητσοτάκης, αφετέρου ο νέος επίδοξος “διόσκουρος” της κεντροαριστεράς Νίκος Ανδρουλάκης. Ο Τσίπρας θα πάψει να είναι ο εκπρόσωπος της ανοχής των τάσεων και θα γίνει πραγματικά αρχηγός κόμματος εξουσίας και υποψήφιος πρωθυπουργός με υψηλό βαθμό ελευθερίας κινήσεων.
Αρκετοί θεωρούν πως η συγκεκριμένη κίνηση έχει και δύο επιπλέον σκοπιμότητες:
Αφενός να του δώσει την ευχαίρεια να διαπραγματευτεί με άνεση πιθανές συγκλίσεις και συνεργασίες μετά την διπλή κάλπη (απλή αναλογική και με το νέο εκλογικό νόμο),
Αφετέρου να του εξασφαλίσει (σχετική) εσωκομματική ηρεμία στην περίπτωση εκλογικής ήττας. Το δεύτερο είναι μάλλον αμφίβολο αφού εάν δεν επιτευχθούν οι ελάχιστοι εκλογικοί στόχοι, η αμφισβήτησή του θα προκύψει εκ των πραγμάτων ακόμα και εάν έχει πρόσφατη την εκλογή του από τη βάση με μεγάλο ποσοστό αποδοχής.
Εν κατακλείδι, εάν το εγχείρημα της απευθείας εκλογής συνολικά της ηγεσίας του κόμματος επιτύχει (καλά οργανωμένη διαδικασία και μεγάλος αριθμός μελών που θα ψηφίσουν), θα αποτελέσει “πρόβα εκλογών” με σημαντική αύξηση της συσπείρωσης της βάσης, ενώ είναι σφόδρα πιθανό να ενισχύσει τις δημοσκοπικές επιδόσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Ποια είναι τα στοιχεία στις αλλαγές στο καταστατικό που έχουν ενδιαφέρον:
Εκλογή της ηγεσίας του κόμματος απευθείας από τη βάση του κόμματος
Σύμφωνα με τη πρόταση που κατέθεσε ο Αλέξης Τσίπρας, η συλλογική ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, τόσο η Κεντρική Επιτροπή όσο και ο πρόεδρος του κόμματος θα εκλέγονται απευθείας από τα μέλη του Κόμματος με καθολική ψηφοφορία, με ενιαία λίστα. Το Συνέδριο του Κόμματος θα εγκρίνει πέραν από το κείμενο Πολιτικής Απόφασης και τις υποψηφιότητες για τη Κεντρική Επιτροπή καθώς και για τη Προεδρία του Κόμματος. Η καθολική ψηφοφορία θα διεξάγεται μετά το συνέδριο.
Με αυτή τη διαδικασία τα μέλη του κόμματος αποκτούν απευθείας και χωρίς διαμεσολαβήσεις τη δύναμη να αποφασίζουν για τη συλλογική τους ηγεσία. Και αυτό αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο εγγραφής μελών και συμμετοχής στις κομματικές διαδικασίες για τους φίλους του κόμματος και ιδιαίτερα για τους νέους ανθρώπους που θέλουν να γνωρίζουν ότι η συμμετοχή τους έχει νόημα, καθώς συνδιαμορφώνουν τις κρίσιμες αποφάσεις.
Σημειώνεται επίσης ότι δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε σώμα που εκλέγει τον πρόεδρο και την Κεντρική Επιτροπή, οπότε κανείς δε μπορεί να ισχυριστεί ότι η πρόταση αποβλέπει σε αρχηγικό κόμμα αλλά αντίθετα σε πιο δημοκρατικό και συμμετοχικό κόμμα.
Τέλος η διαδικασία αυτή περιφρουρεί τη δυνατότητα οι τάσεις να λειτουργούν ως ρεύματα ιδεών αλλά τις αποτρέπει από το να λειτουργούν ως μηχανισμοί αναπαραγωγής στελεχών με τα λεγόμενα «χαρτάκια» σε κάθε συνέδριο. Η άμεση εκλογή θα δώσει τη δυνατότητα σε στελέχη που έχουν θετική αναφορά στο κοινωνικό γίγνεσθαι, πράγμα που αντανακλάται συνήθως και στη κομματική βάση, να έχουν τη δυνατότητα να εκλεγούν ακόμη και αν δεν προσχωρήσουν σε καμία από τις υπάρχουσες τάσεις του κόμματος.
Θητείες στελεχών σε Βουλή – ευρωβουλή – Κεντρική Επιτροπή
Το κόμμα που εισηγήθηκε την υιοθέτηση ορίων στις διαδοχικές θητείες στην Συνταγματική Αναθεώρηση δεν θα μπορούσε να μην τις υιοθετήσει στο καταστατικό του. Ως εκ τούτου, προτείνεται η εισαγωγή ανώτατου ορίου στις τρείς θητείες ή στα δώδεκα συνεχόμενα χρόνια στη Βουλή/Ευρωβουλή και αντίστοιχα και στη Κεντρική Επιτροπή και την Πολιτική Γραμματεία του Κόμματος, ώστε απρόσκοπτα να διασφαλίζεται η ανανέωση του στελεχιακού δυναμικού.
Ισότητα φύλων στη Κεντρική Επιτροπή
Καθιερώνεται σε όλα τα επίπεδα, σώματα και όργανα του κόμματος, αλλά και στη συγκρότηση ψηφοδελτίων για δημόσια αξιώματα η πλήρης ισότητα των φύλων, δηλαδή ισάριθμη αντιπροσώπευση. Πρόκειται για μια μεγάλη καινοτομία για τα ελληνικά πράγματα καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ θα είναι το πρώτο κόμμα στη χώρα που υιοθετεί την απόλυτη ισότητα 50%-50% σε άνδρες και γυναίκες στη συλλογική του ηγεσία. Μέχρι σήμερα υπήρχε ποσόστωση φύλου στο 30%. Προβλέπεται μάλιστα η δημιουργία Παρατηρητηρίου κατά των Διακρίσεων ως προσπάθεια υπέρβασης των διακρίσεων και υπέρ της συμπερίληψης, με αρμοδιότητα να διερευνά προκαταρκτικά καταγγελίες για διακρίσεις και αν κριθεί σκόπιμο να παραπέμπει στην Επιτροπή Δεοντολογίας.
Θέσπιση Επιτροπής Δεοντολογίας/πειθαρχικές κυρώσεις
Διαμορφώνεται ένα αναλυτικό πλέγμα υποχρεώσεων των μελών, σε αντιστοιχία με τα διευρυμένα δικαιώματά τους. Στο πλαίσιο αυτό θεσμοθετείται Επιτροπή Δεοντολογίας, απευθείας εκλεγμένη από το Συνέδριο, προκειμένου να παρακολουθεί την τήρηση του καταστατικού και να επιβάλλει πειθαρχικές κυρώσεις όπου απαιτείται, μέσα από μία διαδικασία που εξασφαλίζει τα δικαιώματα των μελών αλλά και την εφαρμογή του καταστατικού. Για σοβαρά πειθαρχικά παραπτώματα η Επιτροπή Δεοντολογίας με αυξημένη πλειοψηφία 2/3 μπορεί να αποφασίσει την αναστολή ιδιότητας του μέλους ή ακόμα και τη διαγραφή του.