ΝΙΚΟΛ ΛΕΙΒΑΔΑΡΗ Η Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν έχει συναλλαγματικά αποθέματα 650 δις δολαρίων σε ξένο νόμισμα και – κυρίως – σε χρυσό, έχει πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών 5% και δημόσιο χρέος μόλις στο 20% του ΑΕΠ.
Εχει υψηλή αυτάρκεια σε σιτηρά και τεράστια αποθέματα σε πρώτες ύλες – από χαλκό έως τιτάνιο και παλλάδιο -, έχει καλύψει το τεχνολογικό της έλλειμμα μέσα από την εμπορική της σχέση με την Κίνα κι έχει όχι μόνον εγγυημένα, αλλά και σταθερά αυξανόμενα, έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο μετά και την συμμαχία της με την Σαουδική Αραβία και τον ΟΠΕΚ.
Εν ολίγοις, η «ρωσική αρκούδα» μετά την προσάρτηση της Κριμαίας φρόντισε να θωρακίσει την οικονομία της έναντι των, συμβατικών, δυτικών κυρώσεων. Και πλέον, το μόνο που μένει στην μετά την εισβολή στην Ουκρανία, είναι τα «μπαζούκας». Το πρώτο, και ίσως και πιο βαρύ εξ αυτών, είναι το περίφημο SWIFT – το παγκόσμιο διατραπεζικό σύστημα πληρωμών.
Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT δεν θα σήμαινε πλήρη αποκλεισμό της από τις διεθνείς πληρωμές – θα σήμαινε όμως τεράστιες καθυστερήσεις στις μεταφορές χρημάτων, οι τράπεζες πιθανώς θα έπρεπε να συναλλάζονται απ’ ευθείας μεταξύ τους με επιπλέον κόστος και η ροή των εσόδων από τις διεθνείς πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου θα επιβραδυνόταν ίσως και καταλυτικά. Σύμφωνα με την ανάλυση της Capital Economics μια αποπομπή της Ρωσίας από το SWIFT θα «έκοβε» 5 μονάδες από το ΑΕΠ της χώρας.
Η πρώτη φορά που ο αποκλεισμός από το SWIFT είχε πέσει στο τραπέζι ήταν το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, και τότε η Μόσχα είχε προειδοποιήσει πως θα ήταν το απόλυτο casus belli. Τότε η Ευρώπη έκανε πίσω, τώρα φαίνεται να κάνει μισό βλήμα πιο μπροστά.
Ο ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα ζήτησε από τους ευρωπαίους να αποκόψουν την Ρωσία από το SWIFT – «αλλιώς θα έχετε αίμα αθώων στα χέρια σας» διαμήνυσε -, Γαλλία και Ιταλία φέρονται να έχουν πει το μεγάλο «ναι», η τελική απόφαση όμως κολλάει ακόμη στο «όχι» της Γερμανίας και του Ολαφ Σολτς.
Σίγουρα δεν είναι η επιτομή της αλληλεγγύης, είναι όμως κυνικός ρεαλισμός δοθέντος του ότι είναι… πολλά τα λεφτά για το Βερολίνο. Πέραν του ότι η Γερμανία προμηθεύεται το 50% του φυσικού αερίου που χρειάζεται από την Gazprom, κορυφαίες γερμανικές εταιρίες έχουν ζωτικά συμφέροντα, και συναλλαγές, με την Ρωσία. Και ένας αποκλεισμός από το SWIFT θα ανάγκαζε τους προμηθευτές της Ρωσίας να βρουν εναλλακτικούς τρόπους για να πληρωθούν, όπως θα ανάγκαζε και τους γερμανούς παίκτες της ρωσικής αγοράς να βρουν άλλες διόδους εξαγωγής συναλλάγματος.
Τα συμφέροντα είναι μεγάλα και, προσώρας τουλάχιστον, υπερβαίνουν τα διλήμματα του διεθνούς δικαίου:
*Η ΒASF, ο γερμανικός κολοσσός των χημικών, είναι συνιδιοκτήτρια της Wintershall Dea – ενός εκ των βασικών χρηματοδοτών του «παγωμένου» NordStream 2 – και συνέταιρος με τον ρώσο μεγιστάνα Μιχαήλ Φρίντμαν.
*Η UNIPER, ο κολοσσός της κοινής ωφέλειας, έχει άνοιγμα 1 δις δολαρίων στον NordStream 2 και έχει επίσης πέντε εργοστάσια παραγωγής ενέργειας την Ρωσία, τα οποία καλύπτουν το 5% των συνολικών ενεργειακών αναγκών της χώρας. Επίσης, είναι ένας από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
*Η Metro, η γερμανική αλυσίδα λιανικής, απασχολεί προσωπικό 10.000 εργαζομένων στην Ρωσία και έχει μια «πίτα» αγοράς 2,5 εκατομμυρίων πελατών.
*Η χαλυβουργίαHeidelbergCement έχει τρία μεγάλα εργοστάσια παραγωγής στην Ρωσία.
Οι γερμανικές εταιρίες δεν είναι οι μόνες με βαριά συμφέροντα στην Ρωσία. Η γαλλική ενεργειακή Total είναι ένας από τους μεγαλύτερους ξένους επενδυτές στην Ρωσία με μερίδιο 19,4% στην Novatec, 20% στην κοινοπραξία Yamal LNG και 21,6% στην Αrctic LNG. Η Rolls-Royce προμηθεύεται από την Ρωσία το 20% του τιτάνιου που χρησιμοποιεί στην κατασκευή κινητήρων αεροσκαφών, η Danone αντλεί το 6% των συνολικών πωλήσεών της από την ρωσική αγορά και η ελβετική Nestle έχει έξι εργοστάσια στην Ρωσία και συνολικές πωλήσεις 1,7 δις δολαρίων ετησίως.
Σ’ αυτά τα μεγέθη, το κλείσιμο του «διακόπτη» του SWIFT δείχνει δύσκολη υπόθεση. Και, στα παγκόσμια μεγέθη και ήθη, ακόμη πιο δύσκολη δείχνει η ενεργοποίηση του έτερου – και ριζοσπαστικού – μπαζούκα, που πρότεινε ο Πολ Κρούγκαμν.
«Follow the money» έγραψε στους New Yοrk Times ο νομπελίστας οικονομολόγος και υποστήριξε πως το πιο βαρύ όπλο κατά της Μόσχας είναι ένα: Ο εντοπισμός και το «πάγωμα» όλων των περιουσιακών στοιχείων ανά τον κόσμο που προέρχονται από ξέπλυμα χρήματος και ανήκουν στους ρώσους ολιγάρχες οι οποίοι στηρίζουν την εξουσία του Πούτιν.
Ο Κρούγκμαν λέει πως ο κρυμμένος πλούτος της Ρωσίας που βρίσκεται στο εξωτερικό και προέρχεται από ξέπλυμα μαύρου χρήματος φθάνει στο 85% του ρωσικού ΑΕΠ. Η διερεύνηση και ο εντοπισμός αυτού του πλούτου, δηλαδή, θα ισοδυναμούσε με «ακινητοποίηση» σχεδόν όλης της – τεράστιας – σκιώδους ρωσικής οικονομικούς.
Επίσης ο Κρούγκμαν όμως λέει ότι αυτό το μαζούκα δύσκολα πυροδοτείται. «Η ρωσική κλεπτοκρατία», γράφει, «διαπλέκεται παντού και βαθιά με πανίσχυρα δυτικά, επιχειρηματικά και πολιτικά, συμφέροντα… Αρα, η αποτελεσματική δράση κατά του συστήματος διαφθοράς του Πούτιν, προϋποθέτει να έρθει προηγουμένως η Δύση αντιμέτωπη με την δική της διαφθορά»…