NewsEdit Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε 8/2/2022 την άνευ προηγουμένου διαδικασία για την παρακράτηση προστίμου από τους ευρωπαϊκούς πόρους που προορίζονται για την Πολωνία, καθώς η Βαρσοβία αγνόησε απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αμφισβητώντας το νομικό σύστημα της ΕΕ.
Του Γιάννη Μπράχου*
Οι Βρυξέλλες είναι σε διαμάχη με τη Βαρσοβία σχετικά με την αμφιλεγόμενη δικαστική μεταρρύθμιση του 2018, στο πλαίσιο της οποίας ιδρύθηκε στη Πολωνία «Πειθαρχικό Συμβούλιο» για τον έλεγχο των δικαστών. Στη Πολωνία επιβλήθηκε πρόστιμο 1.000.000€ ημερησίως, για μη συμμόρφωση στην απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της ΕΕ να σταματήσει τις κυβερνητικές μεταρρυθμίσειςστο δικαστικό σώμα. Η Πολωνία αμφισβήτησε την απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου, υποστηρίζοντας ότι το εθνικό δίκαιο υπερτερεί του ευρωπαϊκού δικαίου, θέση η οποία υπονομεύει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Η επιβολή προστίμου στη Πολωνία είναι η πρώτη ενέργεια του είδους από την ΕΕ ώστε η Πολωνία να συνετισθεί. Άλλωστε, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης οι Βρυξέλλες προτίθενται να «τιμωρήσουν» τόσο την Πολωνία, όσο και την Ουγγαρία, με την παρακράτηση ευρωπαϊκών κονδυλίων λόγω της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης των δύο χωρών.
Επιπρόσθετα, τον Σεπτέμβριο του 2021, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης επέβαλε στην Βαρσοβία πρόστιμο 500.000€ ημερησίως, λόγω μη συμμόρφωσης στο κλείσιμο ορυχείου λιγνίτη στα σύνορα με την Τσεχία, παρά τις προειδοποιήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Πρόκειται για το ορυχείο Τούροφ, το οποίο κατά την Τσεχία αποστραγγίζει τα αποθέματα νερού από την παραμεθόρια περιοχή. Η Πολωνία υποστηρίζει ότι η εγκατάσταση παρέχει καύσιμα σε κοντινό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής που αντιπροσωπεύει έως και το 7% του ηλεκτρικού ρεύματος της χώρας.
Η πολωνική κυβέρνηση κατέληξε σε συμφωνία με την Τσεχία, εξέλιξη που θα οδηγούσε στην απόσυρση της δικαστικής προσφυγής που είχε καταθέσει η Πράγα. Σύμφωνα όμως με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Πολωνία θα πρέπει να καταβάλει το συσσωρευμένο πρόστιμο.
Ως αποτέλεσμα των διενέξεων ΕΕ-Πολωνίας, οι Βρυξέλλες, επικαλούμενες τη ρήτρα σεβασμού του κράτους δικαίου, έχουν «παγώσει» το αίτημα της Πολωνίας για καταβολή των 36 δισ.€ από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Ακολούθησε η ουκρανική κρίση, η οποία αποτέλεσε αφορμή για την αλλαγή της εικόνας της Πολωνίας στην ΕΕ. Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο του έγκυρου Politico, η Πολωνία από το κακό παιδί της ΕΕ μετατράπηκε κατευθείαν στον καλύτερο μαθητή, χάρη στην στάση της κατά την κρίση της Ουκρανίας.
Η Πολωνία σήμερα αποτελεί το κύριο σημείο συγκέντρωσης και μεταφοράς στην Ουκρανία αντιαρματικών και αντιαεροπορικών ρουκετών, τυφεκίων, πυρομαχικών, όπλων και λοιπών στρατιωτικών προμηθειών.
Η Βαρσοβία έχει βάσιμους λόγους να πιστεύει ότι η στάση της στην ουκρανική κρίση θα “ρευστοποιηθεί” πολιτικά και οικονομικά εντός της ΕΕ. Ως ένα βαθμό, αυτό έχει επιτευχθεί καθώς υπήρξε αλλαγή του τόνου των ευρωπαίων αξιωματούχων μετα συνήθη χτυπήματα στον Πρωθυπουργό MateuszMorawiecki, να έχουν μετατραπεί σε επαίνους, όπως πρόσφατα από τον CharlesMichel, τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Παρά τους δημόσιους επαίνους προς την Πολωνία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία διευκρινίζει τους κανόνες στις περιπτώσεις όπου “οι παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ επηρεάζουν ή κινδυνεύουν σοβαρά να επηρεάσουν τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του προϋπολογισμού της Ένωσης”. Η ανακοίνωση ήταν ουσιαστικά προειδοποίηση στη Πολωνία και στην Ουγγαρία, συνδέοντας τις επιδόσεις τους στο κράτος δικαίου με την πρόσβαση σε κονδύλια της ΕΕ.
Η αντιφατική στάση των υψηλών αξιωματούχων και της γραφειοκρατίας της ΕΕ, αποτελεί ένδειξη ότι η προτεραιότητα της εξωτερικής κρίσης θα υπερκεράσει την εσωτερική διαδικασία σεβασμού του κράτους δικαίου στην ΕΕ.
Ο DonaldTusk, ηγέτης του αντιπολιτευόμενου κόμματος “Πλατφόρμα των Πολιτών” και πρώην Πρωθυπουργός και Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ζήτησε «εθνική ενότητα μετά την εισβολή», απαιτώντας «την επιστροφή του κράτους δικαίου στην Πολωνία», ώστε να λήξει η διαμάχη με τις Βρυξέλλες.
Στο πλαίσιο της βελτίωσης της εικόνας της Πολωνίας στην ΕΕ και εκμετάλλευσης της θετικής εικόνας της χώρας του με αφορμή την κρίση της Ουκρανίας, ο Πρόεδρος Duda άσκησε βέτο σε αμφιλεγόμενο εκπαιδευτικό νόμο για την “προστασία των παιδιών από την ηθική διαφθορά”, ο οποίος θα επέτρεπε στον Υπουργό Παιδείας, σφοδρός πολέμιος των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+, να έχει μεγαλύτερο έλεγχο στο σχολικό σύστημα.
Στο προσεχές διάστημα η πρόκληση της ΕΕ είναι ο συμβιβασμός του σεβασμού του κράτους δικαίου με την επιλογή της Πολωνίας να βρεθεί στην ορθή πλευρά της ιστορίας.
· Οικονομολόγος-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών