ΝΙΚΟΛ ΛΕΙΒΑΔΑΡΗ Εάν υπήρξε μία νίκη στην σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών, αυτή ήταν η νίκη του Σάντσεθ και του Κόστα.
Οι σοσιαλιστές πρωθυπουργοί της Ισπανίας και της Πορτογαλίας μπήκαν στο τερέν σε κοινό μέτωπο, λειτούργησαν ως ο σκληρός πυρήνας του ευρωπαϊκού Νότου και κατάφεραν να αποσπάσουν ειδικό καθεστώς για τις δύο χώρες που τους δίνει την δυνατότητα να προχωρήσουν σε μονομερείς παρεμβάσεις στην αγορά ενέργειας για να μειώσουν τις τιμές. Και στο πολιτικό αποτύπωμα της συνόδου, και των μελλοντικών συσχετισμών εντός Ε.Ε., άφησαν την σφραγίδα ενός νέου ευρωπαϊκού άξονα – του άξονα της Ιβηρικής.
Η επιτυχία του Πέδρο Σάντσεθ και του Αντόνιο Κόστα ήταν ότι χτύπησαν απ’ ευθείας στην μεγάλη παγίδα, και την πηγή του ευρωπαϊκού ενεργειακού ιλίγγου. Ποια είναι αυτή η παγίδα; Ο κανόνας που ορίζει ότι οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στο σύστημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι συνδεδεμένες με την τιμή του καυσίμου παραγωγής που έχει την υψηλότερη ζήτηση. Σχεδόν παγίως αυτό το καύσιμο δεν είναι άλλο από το φυσικό αέριο, το κόστος του οποίου έχει οκταπλασιαστεί μέσα σε έναν χρόνο κι έχει οδηγήσει στο θρίλερ των τιμών στην λιανική του ρεύματος.
Ο Σάντσεθ και ο Κόστα μπήκαν στην σύνοδο μετωπικά. Ζήτησαν την πλήρη αποσύνδεση των τιμών λιανικής του ρεύματος από την τιμή του φυσικού αερίου. Συνάντησαν κάθετο τείχος άρνησης από τον Βορρά, Γερμανία και Ολλανδία πρωτοστάτησαν και υπεραμύνθηκαν της αυτορρύθμισης της αγοράς, ο άξονας της Ιβηρικής όμως αποδείχθηκε σκληρός. Ο ισπανός πρωθυπουργός έφθασε στο σημείο να αποχωρήσει από τις εργασίες της συνόδου, πληροφορίες που μετέδωσαν γαλλικά μέσα ενημέρωσης έφεραν τον Πέδρο Σάντσεθ να απειλεί με βέτο το κείμενο συμπερασμάτων για την Ουκρανία και την ενεργειακή απεξάρτηση της Ε.Ε. από την Ρωσία, και εν τέλει οι Ιβηρες απέσπασαν το μέγιστο δυνατό:
Το «ειδικό καθεστώς» που επιτρέπει σε Ισπανία και Πορτογαλία να λάβουν «έκτακτα προσωρινά μέτρα» για την ρύθμιση των τιμών – κοινώς, να λειτουργήσουν εκτός των ευρωπαϊκών κανόνων για την ελεύθερη αγορά και να παρέμβουν για την μείωση των τιμών λιανικής στην χώρα τους.
Στο ερώτημα εάν θα μπορούσε και η Ελλάδα να βρίσκεται σ’ αυτό το μέτωπο και να κερδίσει αντίστοιχες εξαιρέσεις, η απάντηση που δίνουν κυβερνητικές πηγές είναι πως η Ισπανία και η Πορτογαλία αποτελούν ειδικές περιπτώσεις – κάτι σαν «ενεργειακή νησίδα» εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης. Δηλαδή, λόγω και γεωμορφίας, έχουν χαμηλή διασύνδεση με το ευρωπαϊκό δίκτυο αγωγών, άρα και χαμηλότερη εξάρτηση από το φυσικό αέριο, και επιπλέον έχουν υψηλότερο μερίδιο ενεργειακής παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές. Κοινώς, έχουν διαφορετικό ενεργειακό μίγμα από την υπόλοιπη Ευρώπη και από την Ελλάδα.
Αυτό ισχύει εν μέρει. Οι ενεργειακές ιδιαιτερότητες της Ιβηρικής, άλλωστε, ήταν κι ένα από τα επιχειρήματα που έβαλαν στο τραπέζι της συνόδου οι Σάντσεθ και Κόστα. Ισχύει όμως και ότι μέτωπο του Νότου δεν υπήρξε ποτέ, όπως και ότι η ελληνική πλευρά δεν διέθετε Plan B. Το αίτημα για πλαφόν στις τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου έτσι ώστε να μειωθούν αυτομάτως και οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας που έκανε «σημαία» ο έλληνας πρωθυπουργός αποδείχθηκε ότι δεν ήταν προτεραιότητα στην ατζέντα των Νοτίων. Συζητήθηκε μεν στην τηλεδιάσκεψη των «τεσσάρων» – Ιταλίας, Ισπανίας, Πορτογαλίας, Ελλάδας – υποστηρίχθηκε από τον ιταλό πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι, αλλά κανείς δεν έδωσε μάχη γι αυτό.
Η Ιταλία, η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης, έχει διαφορετικό και πολύ πιο βαρύ ενεργειακό οπλοστάσιο από την Ελλάδα. Ο Ντράγκι έχει ήδη προχωρήσει σε μειώσεις φόρων και επιδοτήσεις και μόνον η έκτακτη φορολόγηση που επέβαλε στους ενεργειακούς κολοσσούς της χώρας αρκεί για να του αποδώσει πόρους χρηματοδότησης περαιτέρω μείωσης των τιμών στην λιανική. Οι Ιβηρες επίσης επέλεξαν την δική τους γραμμή άμυνας και αντεπίθεσης στην οποία δεν χωρούσε η Ελλάδα.
Δεν πρόκειται για την επιτομή της αλληλεγγύης αλλά έτσι παίζεται το παιχνίδι στην Ευρώπη επί δεκαετίες τώρα. Το δόγμα είναι περίπου «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» και, για τους μυημένους, οι συμμαχίες που τελικά μετρούν είναι εκείνες του παρασκηνίου. Κι όχι εκείνες του προσκηνίου και των επικοινωνιακών τηλεδιασκέψεων. Σ’ αυτές τις συμμαχίες είθισται, δε, να καταφεύγουν οι «μικροί» – όπως η Πορτογαλία και η Ελλάδα – που δύσκολα θα μπορούσαν να σηκώσουν μόνοι τους το βάρος μιας απειλής βέτο…