Κώστας Γαβρόγλου / Το ζοφερό μέλλον των πανεπιστημίων

Στόχος του νέου νόμου-πλαίσιο της Ν. Κεραμέως είναι να ακυρώσει όχι μόνον τις δημοκρατικές δομές του πανεπιστημίου, αλλά και τις διαδικασίες που ακολούθησαν για πολλές δεκαετίες όλα τα πανεπιστήμια ώστε να είμαστε σήμερα περήφανοι για αυτά. Ακούγεται, ενδεχομένως, προκλητική η διαπίστωση αυτή αλλά είναι αληθινή.

Του Κώστα Γαβρόγλου

Θα περίμενε κανείς πως ένα νομοσχέδιο 400 σελίδων, χωρίς την αιτιολογική έκθεση, θα είχε πολλά να προσκομίσει για τα πανεπιστήμιά μας. Και έχει. Προς μία όμως κατεύθυνση: στόχος του είναι να ακυρώσει όχι μόνον τις δημοκρατικές δομές του πανεπιστημίου, αλλά και τις διαδικασίες που ακολούθησαν για πολλές δεκαετίες όλα τα πανεπιστήμια ώστε να είμαστε σήμερα περήφανοι για αυτά. Ακούγεται, ενδεχομένως, προκλητική η διαπίστωση αυτή αλλά είναι αληθινή. Ταπανεπιστήμιά μας, παρά την εντυπωσιακά χαμηλή χρηματοδότηση και την υποστελέχωσή τους με ευθύνη της κυρίας υπουργού που παρανομεί, μιας και υπάρχει νόμος για προκήρυξη της κάθε θέσης που κενούται από κάποιον που συνταξιοδοτείται, είναι σήμερα ανάμεσα στο 8% των καλύτερων πανεπιστημίων διεθνώς. Αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει η οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα της χώρας που να έχει κατακτήσει ένα τέτοιο ρεκόρ.

Η Διοίκηση

Σε ένα πανεπιστήμιο αποφασιστικής σημασίας παράγοντας για την πορεία του είναι η Διοίκηση. Δηλαδή ο πρύτανης, οι αντιπρυτάνεις και η σύγκλητος. Υπάρχει συσσωρευμένη εμπειρία δεκαετιών ως προς τον τρόπο ανάδειξης των οργάνων αυτών και έχουν κατά καιρούς γίνει διορθωτικές παρεμβάσεις. Σήμερα η κυβέρνηση χωρίς να προβάλλει καμία απολύτως αιτιολογία θέλει να αλλάξει αυτό τον τρόπο διοίκησης.

Αντί να ψηφίζονται από τα όλα τα μέλη ΔΕΠ, οι πρυτάνεις θα διορίζονται από ένα ενδεκαμελές όργανο στο οποίο θα συμμετάσχουν 6 καθηγητές του οικείου πανεπιστημίου και 5 εξωτερικά μέλη. Ο μελλοντικός πρύτανης θα είναι υποχρεωτικά ένας ανάμεσα από τα 6 μέλη και θα ψηφίζεται με πλειοψηφία των 11 μελών του Συμβουλίου. Ενώ μέχρι τώρα στα μεγάλα πανεπιστήμια ψήφιζαν για πρύτανη χιλιάδες καθηγητές, τώρα θα αναδεικνύεται πρύτανης με ψήφους ενός 11μελούς οργάνου που δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να έχει τη συναίνεση της πανεπιστημιακής κοινότητας. Λόγω χώρου, δεν μπορώ να συζητήσω τις καταστροφικές δυνατότητες διαπλοκής και πελατειακών σχέσεων που ένας τέτοιος θεσμός δρομολογεί για τα πανεπιστήμια.

Και αν έχει κανείς υπομονή και διαβάσει το νομοσχέδιο θα γίνει σαφές ότι το πανεπιστήμιο μετατρέπεται σε μια δομή σχεδόν ταυτόσημη με αυτήν μιας μεγάλης εταιρείας με CEO και όλα τα συναφή. Με στόχο την, κατά την υπουργό, αποτελεσματικότερη λειτουργία του και σύνδεσή του με την αγορά εργασίας. Αυτές οι δύο αξίες είναι οι καθοδηγητικές αρχές της κυρίας υπουργού και αυτές μας βρίσκουν κατηγορηματικά αντίθετους. Εξηγούμαι.

Αποτελεσματικότητα

Η δημοκρατία και οι δημοκρατικές διαδικασίες δεν αποτελούν πρότυπο αποτελεσματικότητας. Αποτελούν πρότυπο αποφάσεων που λαμβάνονται με όρους συναίνεσης, όρους συζητήσεων και συνεννοήσεων, με όρους του κοινού καλού, με όρους προστασίας των μειοψηφιών. Σε έναν τόσο σύνθετο οργανισμό όπως τα πανεπιστήμια στον οποίο συνυπάρχουν διαφορετικές απόψεις για όλα σχεδόν τα ζητήματα των σπουδών και της έρευνας, αυτό που χρειάζεται δεν είναι ένας αυταρχικός τρόπος διοίκησης που προσομοιάζει σε μια ιδιωτική εταιρεία, αλλά χώροι συνεννόησης και συνεργασίας. Και αυτό κατάφερε να κατακτήσει το πανεπιστήμιο, για αυτό και μπόρεσε να γίνει ένας από τους θεσμούς αριστείας της χώρας μας. Με πάμπολλα προβλήματα. Με αυθαιρεσίες. Με εντάσεις. Κατάφερε όμως να ενεργοποιήσει διαδικασίες και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα. Όχι πάντοτε με επιτυχία, βεβαίως. Πάντως κατάφερε να προχωρήσει.

Γιατί, άραγε, μία κυβέρνηση που είναι θιασώτης των αξιολογήσεων, παρά τις προτροπές μας, δεν θέλει να αναθέσει σε μία ανεξάρτητη επιτροπή να μελετήσει τα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα και να προτείνει λύσεις; Ελπίζω να μη θεωρεί την επιτροπή Πισσαρίδη, με την εντυπωσιακή εμμονή στην ιδιωτικοποίηση των πάντων ως μία τέτοια επιτροπή. Η κυβέρνηση αποφεύγει να μιλήσει για τα προβλήματα που χρειάζονται λύσεις, γιατί θα φανεί πως τα προβλήματα που υπάρχουν θα μπορούν να βρουν τις λύσεις στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής λειτουργίας και όχι μιας κουλτούρας management.

Την ίδια συνταγή με τη σημερινή κυβέρνηση επιδίωξε να εφαρμόσει η κυρία Διαμαντοπούλου, η συνταγή ακυρώθηκε εν μέρει από τον διάδοχο της κ. Αρβανιτόπουλο, για να εκφυλιστούν στη συνέχεια τα Συμβούλια Ιδρύματος και οι ίδιοι που ήταν επικεφαλής των Συμβουλίων να θέλουν τον τερματισμό τους. Η κυρία Κεραμέως ακολουθεί τη συνταγή όσων δεν γνωρίζουν τι ακριβώς είναι ένα πανεπιστήμιο: αφού απέτυχαν τα Συμβούλια της κυρίας Διαμαντοπούλου, ας νομοθετήσουμε νέα Συμβούλια ακόμη πιο σκληρά και ας οδηγηθούμε σε ένα ακόμη πιο γραφειοκρατικό πανεπιστήμιο. Είναι ο τρόπος που αντιδρούν όλα τα αυταρχικά καθεστώτα. Όταν ο κατά τη γνώμη τους ασθενής δεν ανταποκρίνεται στο φάρμακο, του αυξάνουν τη δόση του ίδιου φαρμάκου.

Αγορά εργασίας

Ο δεύτερος πυλώνας που χαρακτηρίζει το νομοσχέδιο είναι η εμμονή σύνδεσης του Πανεπιστημίου με την αγορά εργασίας. Η υπουργός συνεχώς μας υπενθυμίζει ότι ο ρόλος των πανεπιστημίων είναι η σύνδεση τους με την αγορά εργασίας. Είναι άλλη μία συνταγή καταστροφής για τα πανεπιστήμια και την κοινωνία. Η επιστήμη, η διδασκαλία και η έρευνα αποτελούν αυταξίες. Προφανώς και θα πρέπει να υπάρχει φροντίδα να μαθαίνουν οι φοιτήτριες και οι φοιτητές πράγματα που θα τους βοηθήσουν να βρουν μία αξιοπρεπή εργασία. Όταν, όμως, όσοι είναι θιασώτες των προτεινόμενων ρυθμίσεων μας θυμίζουν συνέχεια ότι οι σημερινοί νέοι θα αλλάξουν τουλάχιστον 7 με 8 επαγγέλματα μέχρι να συνταξιοδοτηθούν, τι ακριβώς εννοούν ότι τα πανεπιστήμια πρέπει να είναι αποκλειστικά στραμμένα στην αγορά εργασίας;

Και βέβαια ποιο θα είναι το μέλλον των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών σε ένα πανεπιστήμιο τόσο δογματικά προσανατολισμένο στην αγορά εργασίας;

Και η Θάτσερ…

Αρχής γενομένης από την κυβέρνηση της Θάτσερ, η οποία παρεμπιπτόντως είχε διατελέσει και υπουργός Παιδείας, τα αγγλικά πανεπιστήμια έχουν υποστεί τις χειρότερες μεταμορφώσεις στη μακραίωνη ιστορία τους. Ολοι οι σοβαροί αναλυτές αναφέρονται στην καταστροφική μανατζεροποίησή τους, στην έλλειψη κρατικής χρηματοδότησης, στο χρέος των φοιτητών από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (300 δισεκατομμύρια λίρες), στην έλλειψη ενδιαφέροντος για τις ανθρωπιστικές επιστήμες, στην υπερβολική εξάρτηση τους από δίδακτρα που πληρώνουν φοιτητές από την Ασία. Και βέβαια, στην υποβάθμιση του ρόλου των διδασκόντων και στην υποβάθμιση των εργασιακών συνθηκών τους. Δυστυχώς εκεί θα οδηγηθούμε και εμείς.

Καλά τα είπε ο κ. Μητσοτάκης στο Υπουργικό Συμβούλιο: «η μεγαλύτερη ιδεολογική μάχη θα είναι αυτή που σχετίζεται με την ψήφιση του νομοσχεδίου για τα πανεπιστήμια». Τα ίδια ακριβώς έλεγε και η Θάτσερ.

—

Πηγή: Το Βήμα της Κυριακής