NewsEdit Με αφορμή τη δολοφονία του Βρετανού δημοσιογράφου Ντομ Φίλιπς και του ειδικού στους ιθαγενείς του Αμαζονίου Μπρούνο Περέιρα στη Βραζιλία κάποια στοιχεία για τους φόνους των ακτιβιστών του περιβάλλοντος που εδώ και μια δεκαετία αυξάνονται αθροιστικά.
Τουλάχιστον 358 υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σκοτώθηκαν το 2021, σύμφωνα με ανάλυση της Front Line Defenders (FLD) και της διεθνούς κοινοπραξίας Human Rights Defenders Memorial.
Σχεδόν το 60% ήταν ακτιβιστές για τα δικαιώματα του περιβάλλοντος και των αυτόχθονων πληθυσμών, ενώ πάνω από το ένα τέταρτο ήταν οι ίδιοι αυτόχθονες.
Οι ερευνητές που εργάστηκαν για τη σύνταξη των στοιχείων δήλωσαν ότι το υψηλό ποσοστό των ακτιβιστών που σκοτώθηκαν ενώ αγωνίζονταν κατά των απειλών εναντίον της κοινοτικής γης και των φυσικών πόρων επιβεβαιώνει το μοτίβο που έχει ισχύ εδώ και χρόνια.
Τα συμφέροντα δολοφονούν όσους εναντιώνονται σε αποψίλωση, υπεραλίευση κοκ.
“Δυστυχώς, στις περισσότερες, αν όχι σε όλες τις περιπτώσεις, υπάρχει απόλυτη ατιμωρησία για τους δολοφόνους”, δήλωσε ο Άντριου Άντερσον, διευθυντής του FLD.
Όπως και το 2020, η πιο θανατηφόρα χώρα για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ήταν η Κολομβία, με 138 εξακριβωμένες δολοφονίες – περισσότερο από το ένα τρίτο του παγκόσμιου συνόλου.
Ακολουθεί το Μεξικό με 42 δολοφονίες, και η Βραζιλία με 27 δολοφονίες, εκ των οποίων οι 19 ήταν υπερασπιστές των δικαιωμάτων της γης.
Πολλοί από τους δολοφονημένους ακτιβιστές στοχοποιήθηκαν λόγω της αντίθεσής τους σε φράγματα, παράνομη υλοτομία, εξορυκτικές εργασίες και άλλα έργα που συνδέονται με ισχυρά συμφέροντα στις χώρες τους.
“Οι ακτιβιστές που εργάζονται για να καταγράψουν τι συμβαίνει και να αμφισβητήσουν τα κυβερνητικά καθοδηγούμενα αφηγήματα διατρέχουν ακραίο κίνδυνο”, σημειώνει η έκθεση.
Δολοφονίες υπερασπιστών των δικαιωμάτων της γης, του περιβάλλοντος και των αυτοχθόνων πληθυσμών καταγράφηκαν σε 15 χώρες: Ινδίες, Ινδία, Κένυα, Μεξικό, Νικαράγουα, Περού, Φιλιππίνες, Κολομβία, Ισημερινό, Γουατεμάλα, Ονδούρα, Χιλή και Ταϊλάνδη.
Η Κολομβία βρίσκεται στην κορυφή του καταλόγου των πιο θανατηφόρων χωρών για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εδώ και χρόνια, εν μέρει λόγω των βίαιων συγκρούσεων για τον έλεγχο απομακρυσμένων περιοχών που είναι ιδανικές για λαθρεμπόριο και μέχρι πρότινος ήταν στον έλεγχο της αντάρτικης οργάνωσης FARC, η οποία διαλύθηκε μετά από ειρηνευτική συμφωνία με την κυβέρνηση το 2016.
Έκτοτε, παραστρατιωτικές ομάδες που διεκδικούν να καλύψουν το κενό που άφησαν οι FARC έχουν στοχοποιήσει ομάδες ιθαγενών που αντιστέκονται στην καταπάτηση των παραδοσιακών τους εδαφών και σε νέα έργα.
Στο Μεξικό, πέντε ιθαγενείς υπερασπιστές της γης και των υδάτων από το Πάσο ντε λα Ρέινα στην πολιτεία Οαχάκα σκοτώθηκαν μόλις τους πρώτους τρεις μήνες του 2021, συμπεριλαμβανομένου του Φιντέλ Χέρα Κρουζ, ο οποίος είχε αποκαλύψει τη μόλυνση του ποταμού Βέρντε από την καταστευή υδροηλεκτρικού φράγματος και την παράνομη εξόρυξη πετρωμάτων.
Η FLD δήλωσε ότι τα τελευταία χρόνια η μεξικανική κυβέρνηση έχει δώσει στο στρατό μεγαλύτερο ρόλο στην υλοποίηση αναπτυξιακών έργων, εν μέρει για να εκφοβίσει τις κοινότητες των ιθαγενών και άλλες κοινότητες που αντιδρούν σε αυτά τα έργα.
Πολλοί από τους δολοφονηθέντες πέρασαν χρόνια αντιμετωπίζοντας απειλές και παρενοχλήσεις ως αποτέλεσμα της εργασίας τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι αν οι κυβερνήσεις τους είχαν ενεργήσει πιο δυναμικά για λογαριασμό τους, οι θάνατοί τους θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.
Στη μεξικανική πολιτεία Sonora, για παράδειγμα, ο José de Jesús Robledo Cruz και η María de Jesús Gómez δολοφονήθηκαν τον Απρίλιο του 2021 αφού οργάνωσαν εκστρατεία κατά της μεγαλύτερης εταιρείας εξόρυξης χρυσού του Μεξικού. Δεν ήταν η πρώτη φορά που το παντρεμένο ζευγάρι γινόταν στόχος: Το 2017, απήχθησαν και βασανίστηκαν από άγνωστους δράστες ντυμένους με στρατιωτικές στολές. Στα πτώματά τους βρέθηκε καρφιτσωμένο σημείωμα με τα ονόματα 13 ακόμη ακτιβιστών.
Σχεδόν τα τρία τέταρτα των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που δολοφονήθηκαν στο Μεξικό προστάτευαν τη γη, το περιβάλλον ή τα δικαιώματα των ιθαγενών.
Τέσσερις ένοπλοι πυροβόλησαν και σκότωσαν την ακτιβίστρια κατά της εξόρυξης Fikile Ntshangase στο σπίτι της στις 22 Οκτωβρίου.
Τον Οκτώβριο του 2021, τέσσερις ένοπλοι πυροβόλησαν και σκότωσαν τη νοτιοαφρικανή ακτιβίστρια κατά της εξόρυξης Fikile Ntshangase στο σπίτι της.
Όσο συγκλονιστικός και αν είναι ο απολογισμός των νεκρών από μόνος του, ο πραγματικός αριθμός είναι πιθανότατα πολύ μεγαλύτερος.
Η Front Line Defenders βασίζεται σε τοπικούς εταίρους για να αναφέρει τις δολοφονίες και γενικά αναζητά τουλάχιστον δύο πηγές για να επαληθεύσει την ταυτότητα, το ιστορικό και την αιτία θανάτου κάθε θύματος.
Σε χώρες όπου υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί στην ικανότητα των τοπικών ομάδων ανθρωπίνων δικαιωμάτων να συλλέγουν και να δημοσιοποιούν δεδομένα, οι θάνατοι και άλλες μορφές τιμωρίας κατά των υπερασπιστών μπορεί απλά να μην καταγράφονται.
Σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο, για παράδειγμα, σημειώθηκαν μόνο 20 θάνατοι – λιγότερο από το μισό του συνόλου μόνο για το Μεξικό. Αποκλείεται να ισχύει κάτι τέτοιο λέει η οργάνωση. Τα νούμερα είναι πολύ περισσότερα.
“Λόγω της απομακρυσμένης φύσης και του τρόπου με τον οποίο ζουν αυτοί οι άνθρωποι είναι δύσκολο να συλλέξεις αρκετές πληροφορίες”, δήλωσε ο Άλφρεντ Μπράουνελ, ακτιβιστής από τη Λιβερία, ο οποίος κέρδισε το περιβαλλοντικό βραβείο Goldman το 2019, δύο χρόνια αφότου αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα του.
Στην Αφρική, κανείς δεν γνωρίζει τι συμβαίνει στις αγροτικές περιοχές όπου πραγματοποιούνται τα εξορυκτικά έργα γιατί ακόμη και τα τοπικά μέσα ενημέρωσης δεν καλύπτουν τις περιοχές, μια ζώνη βουτηγμένη στο σκοτάδι.
Στην έκθεση αναφέρεται ο θάνατος της Joannah Stutchburry, μιας 67χρονης υπερασπίστριας του περιβάλλοντος, η οποία πυροβολήθηκε μέχρι θανάτου στην Κένυα πέρυσι μετά από εκστρατεία κατά της οικοδόμησης στον εθνικό δρυμό Kiambu.
Στη βόρεια Ουγκάντα, αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις πυροβόλησαν και τραυμάτισαν 16 μέλη της φυλής Paten, τα οποία διαμαρτύρονταν κατά αρδευτικού έργου που απειλούσε τις γεωργικές τους εκτάσεις.
“Αυτοί είναι οι πρώτοι υπερασπιστές του πλανήτη ενάντια στην κλιματική κρίση”, σημειώνει η έκθεση. “Αυτοί οι ακτιβιστές και υπερασπιστές είναι οι ήρωες που επιδιώκουν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία και αποκαλύπτουν παραβάσεις και παρανομίες. Πρέπει να οικοδομήσουν ένα τείχος προστασίας και να τους υπερασπιστούμε” καταλήγει.
//
Πριν επιβεβαιωθεί η δολοφονία των δύο από αδέλφια ψαράδες -οι οικογένειες τους ισχυρίζονται ότι οι δύο φερόμενοι ως δολοφόνοι είναι θύματα σκευωρίας- ο πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαΐχ Μπολσονάρου δήλωσε ότι ο Φίλιπς ήταν “αντιπαθής” στην περιοχή επειδή έκανε ρεπορτάζ για τις παράνομες εξορύξεις και το περιβάλλον.
“Σε αυτήν την πολύ απομονωμένη περιοχή, πολλοί άνθρωποι δεν τον συμπαθούσαν. Θα έπρεπε να διπλασιάσει τις προφυλάξεις του (…) Εκεί πέρα, υπάρχουν πειρατές στον ποταμό, δεν είναι συνετό να κυκλοφορείς εκεί άοπλος” είπε ο Μπολσονάρου σε αυτήν τη συνέντευξη στο κανάλι της Νέντα Νάγκλε στο YouTube.
“Όλα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, αν έχουν σκοτωθεί, τα πτώματά τους είναι στο νερό. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, δεν θα μείνουν πολλά πράγματα, θα τους φάνε τα ψάρια, δεν ξέρω αν υπάρχουν πιράνχα στην περιοχή” είπε.
Ο Ντομ Φίλιπς, 57 ετών και ο φίλος και οδηγός του Μπρούνο Περέιρα, 41 ετών, θεάθηκαν για τελευταία φορά στις 5 Ιουνίου, ενώ επέστρεφαν με πλοιάριο στην Αταλάγια του Ντόρτε, κοντά στα σύνορα με το Περού και την Κολομβία.
Η περιοχή όπου εξαφανίστηκαν τα ίχνη τους, η κοιλάδα του ποταμού Γιαβαρί, θεωρείται επικίνδυνη, καθώς εκεί δρουν λαθρέμποροι ναρκωτικών και άλλοι που επιδίδονται σε παράνομες δραστηριότητες στο τροπικό δάσος (υλοτομία, εξορύξεις κλπ).
Ο Φίλιπς συνεργαζόταν εδώ και χρόνια με τη βρετανική εφημερίδα The Guardian και πήγε στην Αμαζονία στο πλαίσιο της έρευνας που έκανε για ένα βιβλίο σχετικό με το περιβάλλον.
Ο Μπρούνο Περέιρα, γνωστός για τους αγώνες του για τα δικαιώματα των ιθαγενών του Αμαζονίου, είχε αναλάβει τον ρόλο του οδηγού του στην περιοχή.
///
Ο Μπολσονάρου έχει κατηγορηθεί ότι συνηγορεί στην εκμετάλλευση του Αμαζονίου από σκοτεινά συμφέροντα. Κατά τη διάρκεια της θητείας του του ακροδεξιού Ζαΐρ Μπολσονάρο ο Αμαζόνιος έχει καταστραφεί με αποψιλώσεις και εμπρησμούς όσο ποτέ.
Τα ποσοστά αποψίλωσης στον Αμαζόνιο είχαν ήδη αυξηθεί όταν ο Μπολσονάρο ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο του 2019, αλλά κατά τη θητεία του έχουν φτάσει στα ύψη, καταγράφοντας ρεκόρ πυρκαγιών στην περιοχή.
Περισσότερα από 2,7 εκατομμύρια στρέμματα του Αμαζονίου αποψιλώθηκαν το 2020, σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης της Βραζιλίας, έκταση που αποτελεί τη μεγαλύτερη σε 12 χρόνια.
Για τον επί χρόνια ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον, ο 89χρονος αρχηγός Raoni δήλωσε ότι ο ακροδεξιός πρώην στρατιωτικός ήταν ο χειρότερος πρόεδρος από τους 24 που έχουν υπηρετήσει κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Αν και μεγάλα κεφάλια της νομικής επιστήμης υποστηρίζουν εδώ και χρόνια ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος πρέπει να θεωρείται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
Αρχικά ο ιδρυτικός χάρτης του ΔΠΔ περιελάμβανε την καταστροφή του οικοσυστήματος ως έγκλημα, αλλά αργότερα καταργήθηκε.
Κατά τη διάρκεια της προεδρικής του εκστρατείας, ο Μπολσονάρο συνηγόρησε για την απογύμνωση των προστατευόμενων γηγενών εδαφών, για τα οποία εγγυάται το Σύνταγμα της χώρας, για να προσφέρει τα αποθέματα του Αμαζονίου και των φυλών του σε αγροτικές επιχειρήσεις, ορυχεία και άλλα βιομηχανικά συμφέροντα.
Η δολοφονία των αυτόχθονων ηγετών αυξήθηκε το 2019 στο υψηλότερο επίπεδο σε περισσότερο από μια δεκαετία, αναφέρεται ακόμη στην αγωγή. Την ίδια χρονιά, οι εισβολές σε περιοχές ιθαγενών αυξήθηκαν κατά 135%, σύμφωνα με το Ιεραποστολικό Συμβούλιο Ιθαγενών της Βραζιλίας. Παράλληλα ο Οργανισμός Περιβαλλοντικής Προστασίας της Βραζιλίας, εξέδωσε το 2019 τα λιγότερα πρόστιμα σε δύο δεκαετίες, ακόμη και όταν η αποψίλωση των δασών αυξήθηκε.
Ο αριθμός των πυρκαγιών αυξήθηκε το 2020, αλλά η πρόταση προϋπολογισμού της κυβέρνησης για το 2021 μείωσε τη χρηματοδότηση για την προστασία του περιβάλλοντος και την πρόληψη των πυρκαγιών κατά 27%, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε στο Observatório do Clima, με έδρα το Σάο Πάολο, έναν συνασπισμό οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της Βραζιλίας.
“Ο Μπολσονάρο υιοθέτησε την καταστροφή του περιβάλλοντος ως πολιτική… είναι άμεσα υπεύθυνος για την αύξηση των πυρκαγιών, την αποψίλωση των δασών και τις εθνικές εκπομπές αερίων. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, που είναι η μόνη οντότητα που θα μπορούσε να βρει λύσεις για αυτό το πρόβλημα, είναι τώρα η κύρια πηγή προβλημάτων δήλωνε ήδη από τα τέλη του 2020 ο Marcio Astrini, εκτελεστικός διευθυντής του Observatório do Clima, σε μια ανακοίνωση που συνόδευε την έκθεση.
////
Τον Νοέμβριο του 2021 δημοσιοποιήθηκε ακόμη ένα αρνητικό ρεκόρ.
Η αποψίλωση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου άγγιξε το 22%, το υψηλότερο ποσοστό της τελευταίας 15ετίας. Οι μετρήσεις αφορούσαν στην περίοδο Αύγουστος 2020-Ιούλιος 2021.
Οι δασικές εκμεταλλεύσεις στο μεγαλύτερο τροπικό δάσος στον κόσμο επεκτάθηκαν κατά 13.235 τετραγωνικά χιλιόμετρα την περίοδο 2020-2021, έκταση που είναι η μεγαλύτερη από την περίοδο 2005-2006 (14.286 τετραγωνικά χιλιόμετρα), σύμφωνα με τα δεδομένα του συστήματος παρακολούθησης της αποψίλωσης των δασών PRODES του Εθνικού Ινστιτούτου Διαστημικής Έρευνας (INPE) της Βραζιλίας.
Η συγκεκριμένη έκταση είναι δεκαπταπλάσια από αυτήν της πόλης της Νέας Υόρκης.
Αυτή είναι η τρίτη αύξηση σε ετήσια βάση αφότου ανέλαβε την προεδρία της Βραζιλίας ο Ζαΐρ Μπολσονάρο.
Η βραζιλιάνικη κυβέρνηση διατείνεται ότι έχει εντατικοποιήσει τις προσπάθειές της για να καταπολεμήσει την παράνομη αποψίλωση του δάσους, αναπτύσσοντας μονάδες του στρατού στο πεδίο.
Μολαταύτα ο πρόεδρος, συνεχίζει να εγκρίνει γεωργικές εκμεταλλεύσεις και το άνοιγμα μεταλλείων και ορυχείων σε τμήματα του τροπικού δάσους.
Κείμενο-ανάρτηση: Λουκάς Καρνής – δημοσιογράφος