Πάνος Σταθόπουλος / Τι σηματοδοτεί η «πύρρειος νίκη» Μακρόν στο Γαλλικό πολιτικό πλαίσιο

Το, όχι και τόσο απροσδόκητο, τελικό αποτέλεσμα των πρόσφατων Βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία προσέφερε υλικό για πολλές συζητήσεις και αναλύσεις, δεδομένου ότι δεν προσέφερε κοινοβουλευτική πλειοψηφία στον συνασπισμό των κομμάτων που στήριζαν τον (δεύτερη φορά εκλεγμένο) Πρόεδρο Μακρόν. Παρόλα αυτά, η σχετική πλειοψηφία που ελέγχει ο Πρόεδρος είναι σημαντική και κανένας άλλος συνασπισμός κομμάτων δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη μεγάλη κοινοβουλευτική υπεροχή του.

Του Πάνου Σταθόπουλου

Στο λεγόμενο ημι-Προεδρικό πολιτικό σύστημα της Γαλλίας η περίπτωση είναι μοναδική.Μέχρι τώρα ξέραμε ότι ο Πρόεδρος ελέγχει συνήθως το Κοινοβούλιο, αλλά και όταν αυτό δεν συνέβαινε,υπήρχε κάποιο άλλο κόμμα που διέθετε πλειοψηφία. Είναι οι περίφημες περιπτώσεις της λεγόμενης «συγκατοίκησης» που έχουν συμβεί παλαιότερα για 4 χρόνια (1986-1988 και 1993-1995) από τα 14 της προεδρίας Μιτεράν (1981-1995), όπως και σε 5 (1997-2002) από τα 12 χρόνια της προεδρίας Σιράκ (1995-2007).

Σημειώνεται, ότι όλα τα προηγούμενα έτη λογίζονται ημερολογιακά από άνοιξη σε άνοιξη (όταν διεξάγονται οι Προεδρικές εκλογές). Επισημαίνεται επίσης ότι από το 2000 και έπειτα η 7ετής αρχικά θητεία του Προέδρου έγινε 5ετής και συμπίπτει πλέον με τη διεξαγωγή των Βουλευτικών εκλογών. Πρόκειται για μία νέα ρύθμιση που αποσκοπούσε να περιορίσει την πιθανότητα φαινομένων «συγκατοίκησης». Γι’ αυτό, όπως προηγουμένως αναφέρθηκε, ο Μιτεράν είχε συνολικά 14ετή θητεία, ενώ ο Σιράκ 12ετή.

Οι δύο συγκεκριμένοι Πρόεδροι άλλωστε (ο Μιτεράν πρώτος, από τους δύο μέχρι τώρα, σοσιαλιστής Πρόεδρος της Γαλλίας και ο Σιράκ 4ος στη σειρά από τους πέντε Προέδρους της κεντροδεξιάς) ήταν οι μόνοι μετά τον Σαρλ ντε Γκώλ που έκαναν παραπάνω από μία θητεία μέχρι τις φετινές εκλογές. Ο Μακρόν προστίθεται πλέον στην τιμητική αυτή λίστα, χωρίς να εξασφαλίζει όμως και αυτός απρόσκοπτη πλειοψηφία για το σύνολο της θητείας του (προνόμιο που θα εξακολουθήσει απ’ ότι φαίνεται να διαθέτει μόνο ο ιστορικός ιδρυτής της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας, 1959 και έπειτα, για την οποία συζητάμε κυρίως εδώ).

Παρόλα αυτά, στην περίπτωση του Μακρόν υπάρχουν δύο σημαντικές διαφοροποιήσεις από όλα τα προηγούμενα. Είναι ο πρώτος Πρόεδρος που εκλέγεται χωρίς τη στήριξη των δύο πάλαι ποτέ μεγάλων κομμάτων, αλλά και ο πρώτος χωρίς πλειοψηφία που δεν καλείται όμως να αντιμετωπίσει περίπτωση «συγκατοίκησης». Διαθέτοντας ισχυρή σχετική πλειοψηφία σε σχέση με τις έδρες που ελέγχουν τα υπόλοιπων κόμματα, καλείται να διαχειριστεί την πρωτότυπη περίπτωση του να αναζητήσει συνεργασίες ή έστω κάποιες προϋποθέσεις ανοχής.

Τα λέμε όλα αυτά γιατί αν δεν γνωρίζουμε το παρελθόν δεν θα καταλάβουμε τι συμβαίνει σήμερα. Γι’ αυτό και θεωρήθηκε ότι το άρθρο αυτό θα έπρεπε να συνοδεύεται από τους Πίνακες που παρατίθενται με αποτελέσματα όλων των εκλογών που διεξήχθησαν στη Γαλλία από το 2012 και έπειτα. Δηλαδή, τις τρεις τελευταίες Προεδρικές και Βουλευτικές εκλογές (2012, 2017, 2022) στις οποίες προστίθενται και οι Ευρωεκλογές που διεξήχθησαν εμβόλιμα (2014, 2019).

(Α’Γύρος)	Π 2012	Β 2012	Ε 2014	Π 2017	Β 2017	Ε 2019	Π 2022	Β 2022
Κεντρώοι / Μακρόν	9.1	1.8	9.9	24.0	32.3	22.4	27.9	25.8
Μελανσόν	11.1	6.9	6.6	19.6	11.0	6.3	21.9	25.7
Λε Πεν	17.9	13.6	24.9	21.3	13.2	23.8	23.2	18.7
Κεντροδεξιά	27.2	34.7	20.8	20.0	21.6	8.5	4.8	11.3
Σοσιαλιστικό κόμμα	28.6	39.9	14.0	6.4	9.5	6.2	1.7
Οικολόγοι	2.3		9.0		4.3	13.5	4.6
Λοιπά	3.8	3.1	14.8	8.7	8.1	19.3	15.9	18.5
Συμμετοχή (%)	79.5	57.2	42.4	77.8	48.7	50.1	73.7	47.5

Αποτελέσματα	Π 2012	Β2012		Π 2017	Β2017		Π 2022	Β 2022
Β’ Γύρου		%	έδρες		%	έδρες		%	έδρες
Κεντρώοι / Μακρόν		0.5	2	66.1	49.1	350	58.6	38.6	245
Μελανσόν		1.1	10		4.9	17		31.6	131
Λε Πεν		3.7	2	33.9	8.8	8	41.4	17.3	89
Κεντροδεξιά	48.4	44.1	229		27.0	136		7.3	64
Σοσιαλιστικό κόμμα	51.6	49.9	331		7.5	45
Λοιπά		0.7	3		2.7	21		5.2	48
Συμμετοχή (%)	80.4	55.4		74.6	42.6		72.0	46.2

Ξεκινώντας από το 2012, στις 6 Μαΐου, την ίδια ημέρα που διεξάγονταν και οι ελληνικές βουλευτικές εκλογές στις οποίες κατέρρευσε ο δικομματισμός ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, στη Γαλλία ο αντίστοιχος δικομματισμός ζούσε τις τελευταίες λάμψεις του. Θα εκλεγόταν Πρόεδρος ο Φρανσουά Ολάντ με μικρή διαφορά έναντι του Νικολά Σαρκοζί και τον επόμενο μήνα στις Βουλευτικές εκλογές τα δύο κόμματα θα λάμβαναν αθροιστικά στον δεύτερο γύρο 94% των ψήφων και το σύνολο σχεδόν των εδρών, με τους Σοσιαλιστές πάντως να διαθέτουν άνετη πλειοψηφία.

Η γενικότερη όμως κρίση αξιοπιστίας που έπληξε παντού σχεδόν τα κατεστημένα κόμματα (δεν ήταν βέβαια μόνο ελληνικό το φαινόμενο) δεν άφησε φυσικά αλώβητη και τη Γαλλία. Στις Ευρωεκλογές του 2014 το αθροιστικό ποσοστό των δύο κομμάτων ήταν μόλις 35%, ενώ πρώτο κόμμα αναδεικνυόταν με σχεδόν 25% το ακροδεξιό «Εθνικό Μέτωπο» έχοντας πλέον στην ηγεσία την κόρη ΛεΠεν από τις αρχές του 2011. Υπήρχε επομένως πολιτικό κενό το οποίο κάλυψε με ιδιαίτερη επιτυχία η εμφάνιση του Μακρόν. όχι μόνο στην προεδρική εκλογή, αλλά και με πολύ μεγάλη πλειοψηφία στις Βουλευτικές εκλογές το 2017.

Όμως, η σπουδαία αρχικά εικόνα του νέου Προέδρου δεν άργησε να απομειωθεί σταδιακά και στις Ευρωεκλογές του 2019 προηγήθηκε και πάλι η ΛεΠεν(με 1,4% πάνω από το κόμμα του Μακρόν) η οποία είχε ήδη μετονομάσει το κόμμα της («Εθνική Συσπείρωση») σε μία προσπάθεια απογαλακτισμού από τον πατέρα της, αμβλύνοντας επίσης τις ακραίες θέσεις που και η ίδια είχε υποστηρίξει παλαιότερα.

Παρότι όμως δεν ήταν καθόλου εύκολο να ανατρέψει τον Μακρόν στις Προεδρικές εκλογές του 2022 (υστέρησε κατά 17 μονάδες στον δεύτερο γύρο, έναντι όμως 32 μονάδων το 2017) στις Βουλευτικές εκλογές η ΛεΠεν κατέστησε τελικά το κόμμα της περίπου «νικητή», με σαφή κέρδη σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές, όχι μόνο σε εκλογικά ποσοστά, αλλά και, κυρίως, σε κοινοβουλευτική δύναμη.

Πράγματι, με τη νέα του μορφή το κόμμα της ΛεΠεν αύξησε τη δύναμή του κατά 5,5% στον πρώτο γύρο σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές και διατήρησε σχεδόν τη δύναμη αυτή στον δεύτερο γύρο με αποτέλεσμα να συγκεντρώσει 89 έδρες, έναντι 8 το 2017 και μόλις 2 το 2012. Για πρώτη φορά στις Γαλλικές βουλευτικές εκλογές «νομιμοποιήθηκε» ουσιαστικά η ψήφιση «ακροδεξιών» υποψήφιων στον δεύτερο γύρο.

Αξιόλογη κοινοβουλευτική παρουσία σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές εξασφάλισαν και τα κόμματα που μετείχαν στον συνασπισμός της αριστεράςNUPES (Νέα Λαϊκή, Οικολογική και Κοινωνική Ένωση) με επικεφαλής τον Μελανσόν ο οποίος προσέθεσε στη δική του «Ανυπότακτη Γαλλία», το Σοσιαλιστικό και το Κομμουνιστικό κόμμα, όπως και τους Οικολόγους. Με ερώτημα όμως κατά πόσο ένας τέτοιος συνασπισμός θα μπορέσει να διατηρήσει κάποια συνοχή στη συνέχεια, είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το ποσοστό που πέτυχε στον πρώτο γύρο (25,7% ) παρότι έφτασε τον Μακρόν στην πρώτη θέση υστερεί έναντι του αθροιστικού ποσοστού που είχαν τα ίδια κόμματα στις προηγούμενες εκλογές.

Με δεδομένο από την άλλη ότι τόσο ο Μακρόν όσο και η Κεντροδεξιά έχασαν σημαντικά και σε ψήφους και σε έδρες σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές, θα μπορούσε ίσως να μιλήσει κανείς για νίκη των «άκρων». Συμπέρασμα όμως μάλλον βιαστικό και πρόχειρο. Όχι μόνο γιατί η ΛεΠεν κατέβαλε τεράστιες προσπάθειες να πείσει ότι δεν είναι «ακραία», ούτε γιατί ο συνασπισμός της αριστεράς δεν ενίσχυσε την ουσιαστική εκλογική απήχηση των κομμάτων που μετείχαν όπως μετριέται κυρίως στον πρώτο γύρο.

Υπάρχει και το θέμα της μεγάλης αποχής (αν και δεν ήταν η μεγαλύτερη που έχει σημειωθεί ποτέ, όπως φαίνεται στους Πίνακες) που περιορίζει τη βαρύτητα των όποιων γενικότερων συμπερασμάτων, σε ένα περιβάλλον άλλωστε όπου το ενδιαφέρον για τις βουλευτικές εκλογές μετριόταν στις δημοσκοπήσεις σε ποσοστά της τάξης του 45%. Παράλληλα, οι δημοσκοπήσεις αναδείκνυαν εκκωφαντικά ότι το κυριότερο πρόβλημα που απασχολούσε τους πολίτες ήταν ο φόβος ή και η βεβαιότητα περιορισμού της οικονομικής τους δυνατότητας, στο οποίο βέβαια επένδυσαν προεκλογικά τόσο η NUPES όσο και η ΛεΠεν, ενώ κυριαρχούσε επίσης ο χαρακτηρισμός του «αλαζόνα Μακρόν», χωρίς ο ίδιος να καταβάλει ποτέ ιδιαίτερες προσπάθειες για να το αντιμετωπίσει.

Παρόλα αυτά, η απλή αριθμητική δείχνει ότι οι δύο «χαμένοι» αυτών των εκλογών σε σχέση με τις προηγούμενες, κρατούν ουσιαστικά το πιο βασικό κλειδί των εξελίξεων. Στον Μακρόν λείπουν 44 έδρες και η Κεντροδεξιά έχει να προσφέρει 64. Ομολογουμένως, έχει μεγάλο ενδιαφέρον, και εμπειρικά, το πώς όλο αυτό θα καταλήξει.

Ο Πάνος Σταθόπουλος είναι Διευθυντής του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής