Έλλη Πετρίδη Η παραίτηση του Βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον δείχνει ότι ο λαϊκισμός και το Brexit δεν ήταν ένας καλός συνδυασμός, δήλωσε σήμερα ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Μπρουνό ΛεΜέρ προσθέτοντας ότι δεν θα του λείψει ο Τζόνσον.
Ερωτηθείς για την αντίδρασή του στην απόφαση του Τζόνσον, ο ΛεΜέρ δήλωσε στον ραδιοφωνικό σταθμό France Info: «Αποδεικνύει, σε κάθε περίπτωση, ότι το Brexit σε συνδυασμό με τον λαϊκισμό δεν φτιάχνει ένα καλό κοκτέιλ για ένα έθνος».
«Προσωπικώς, δεν θα μου λείψει», πρόσθεσε ο Γάλλος υπουργός.
Αυτό ακριβώς είναι ο Μπόρις Τζόνσον: ένας συντηρητικός λαϊκιστής, ένας υποτιθέμενος “αντισυστημικός” κατά τα πρότυπα του Ντόναλντ Τραμπ. Ούτε ο ένας ούτε ο άλλος θα λείψουν από τη διεθνή πολιτική σκηνή αφήνουν όμως πίσω τους μια πολύ επικίνδυνη κληρονομία: την χωρίς φραγμούς αμφισβήτηση των θεσμών και της ίδιας της Δημοκρατίας και μάλιστα σε χώρες που έχουν μακρά δημοκρατική παράδοση.
«Καθοδηγητής» και των δύο συντηρητικών λαϊκιστών, ο δημιουργός του ακροδεξιού λαϊκισμού Στηβ Μπάνον.
Μετά την παραίτησή του από ΥΠΕΞ, το 2018, ο Τζόνσον φέρεται να ήρθε σε επαφή με τον Στηβ Μπάνον, τον σύμβουλο του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος από την πλευρά του σε συνεντεύξεις του ανέφερε ότι ο Τζόνσον θα πρέπει να διεκδικήσει την ηγεσία του Συντηρητικού κόμματος. Πράγματι τον Ιούνιο του 2019, ο Τζόνσον εύκολα καθάρισε τον… ανταγωνισμό, κέρδισε την αρχηγία, έγινε πρωθυπουργός και έβαλε πλώρη για την ολοκλήρωση της συμφωνίας του Brexit. Νέο σύνθημα έγινε το «get Brexit done».
Όμως η προσέγγιση του στο «get Brexit done»- αλλά και στον γενικότερο τρόπο διακυβέρνησης του- χαρακτηρίστηκε από τους επικριτές του ως μορφή λαϊκισμού. Σύμφωνα με αυτούς ο Τζόνσον ήταν ένας ερασιτέχνης τζέντλεμαν, όχι ιδιαίτερα καταρτισμένος, φωνακλάς, που δεν έδινε καμία σημασία στη λεπτομέρεια. Τον διέκρινε μια περιφρόνηση προς τους ειδικούς, προς την εξειδικευμένη ελίτ, ενώ «πουλούσε» αυτά τα χαρακτηριστικά ως ιδεολογία.
Όπως είχε αναφέρει χαρακτηριστικά, ο Τζόναθαν Φριλαντ στον Guardian, «την εποχή του Τραμπ και του Brexit, το να είσαι εκ γενετής καλλιτέχνης στην μπούρδα –όπως ήταν πάντα ο Τζόνσον– σήμαινε να ορίζεις τον εαυτό σου ως άνθρωπο του «λαού» και των «ενστίκτων» του, να είσαι ασυγκράτητος, αδιάφορος για τους βαρετούς αρνητές σου και τα κουραστικά στοιχεία τους, έτοιμος να πάρεις θέση ενάντια στις γνωστές ελίτ, το κατεστημένο και τους ειδικούς. Από αυτή την άποψη τουλάχιστον, ο πρόεδρος των ΗΠΑ (Ντόναλντ Τραμπ), δεν είχε άδικο όταν αναγνώρισε στον Τζόνσον ένα συγγενικό πνεύμα, έναν «Βρετανό Τραμπ».
Η Frankfurter Allgemeine Zeitung τοποθετεί πλέον τον Μπόρις Τζόνσον σε μία κατηγορία με πολιτικούς όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Ζαΐρ Μπολσονάρο ή ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Η γερμανική εφημερίδα αποκαλεί τους συγκεκριμένους πολιτικούς «λαϊκιστές» γιατί όπως τονίζει και μεταδίδει η Deutsche Welle «ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν την αληθινή βούληση του λαού – ενάντια στο ”κατεστημένο” από το οποίο οι ίδιοι προέρχονται».
Ως «πτώση ενός κλόουν» χαρακτηρίζει την παραίτηση του Μπόρις Τζόνσον το βρετανικό περιοδικό Economist, με ένα εξώφυλλο που τον «κατακεραυνώνει» παρουσιάζοντάς τον ως κλόουν σε… ελεύθερη πτώση και κρατώντας μία σημαία της Βρετανίας.
Σύμφωνα με το Economist, ο Τζόνσον θα αφήσει τη Βρετανία σε μία επικίνδυνη κατάσταση. Η εποχή που όλα ήταν δυνατά έχει τελειώσει. Όταν ο πρωθυπουργός αποχωρήσει, η πολιτική πρέπει να «προσγειωθεί» και πάλι στην πραγματικότητα.
«Η μοίρα του σφραγίστηκε όταν οι κορυφαίοι υπουργοί Οικονομικών και Υγείας του παραιτήθηκαν πριν από δύο ημέρες. Τουλάχιστον 50 άλλοι υπουργοί, βοηθοί και απεσταλμένοι προσχώρησαν έκτοτε στην έξοδο, αφήνοντας την κυβέρνηση με τόσα πολλά κενά που δεν μπορούσε πλέον να λειτουργήσει» τονίζει το περιοδικό.
«Κάποιοι μπορεί να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι μια απλή αλλαγή ηγεσίας θα είναι αρκετή για να επανέλθει η Βρετανία στην πορεία της» καταλήγει, υπογραμμίζοντας πως τα προβλήματα είναι «βαθύτερα».
«Ο Τζόνσον επικαλέστηκε επανειλημμένα τη βούληση του εκλογικού σώματος για να παραμείνει στην εξουσία, συμπληρώνει η εφημερίδα της Φρανκφούρτης. Σε μια δημοκρατία, αυτό είναι σωστό. Για να παραμείνεις όμως στην εξουσία απαιτείται και αξιοπιστία. Αν χάσεις το ένα, συνήθως χάνεις το άλλο» σχολιάζει η FAZ.
«Γλίτωσε τους Βρετανούς από μια επίθεση στο Κοινοβούλιο»
Παράλληλα η εφημερίδα στο σχετικό της δημοσίευμα επισημαίνει «με την παραίτηση του, ο Τζόνσον τουλάχιστον γλίτωσε τους Βρετανούς από μια επίθεση στο Κοινοβούλιο, όπως εκείνη των οπαδών του Τραμπ στο Κογκρέσο. Στο σαιξπηρικό δράμα που ανέβηκε στο Γουέστμινστερ, σημαντικοί θεσμικοί μηχανισμοί εξακολούθησαν να λειτουργούν. Τα ψέματα και τα σκάνδαλα του πρωθυπουργού δεν κουκουλώθηκαν. Οι Συντηρητικοί δέχτηκαν τις ήττες στις πρόσφατες ενδιάμεσες εκλογές και εξεγέρθηκαν ενάντια στον ίδιο τον πρωθυπουργό. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό δεν είναι πλέον αυτονόητο, γεγονός που δείχνει ότι υπάρχει ακόμα διαφορά στην πολιτική κουλτούρα των ΗΠΑ και της Ευρώπη».
Handelsblatt: Χωρίς δράμα δεν γίνεται
«Χωρίς δράμα δεν γίνεται», σχολιάζει η Handelsblatt αναφερόμενη στην παραίτηση Τζόνσον, ενώ επικρίνει τον Βρετανό πρωθυπουργό ως «πολιτικό κλόουν».
«Πολλοί Βρετανοί θα πρέπει να νιώθουν ανακουφισμένοι αφού πέρασαν οι εποχές που έπρεπε να αναρωτιούνται αν ο πρωθυπουργός τους, λέει την αλήθεια στον λαό ή τον κοροϊδεύει για άλλη μια φορά. Αυτό έκανε ο Τζόνσον με το Brexit, το οποίο πρώτα προώθησε με ψεύτικα νούμερα και μετά πούλησε ως μεγάλη νίκη για τη χώρα του, επιμένει η οικονομική εφημερίδα. Στην πραγματικότητα, η Βρετανία βρίσκεται σήμερα σε χειρότερη οικονομική κατάσταση από ό,τι θα ήταν εντός της ΕΕ. Ενώ καταλήγει πως η χώρα αξίζει να κυβερνάται ικανά και σοβαρά. Ο Τζόνσον δεν μπόρεσε να το κάνει αυτό» υπογραμμίζει το σχετικό άρθρο της εφημερίδας.
Η υπόθεση Πίντσερ
Μαζικές παραιτήσεις από την κυβέρνηση αυτή την εβδομάδα ακολούθησαν τις κατηγορίες που διατύπωσε ένας πρώην ανώτερος γραμματέας ότι το γραφείο του Τζόνσον έδωσε ψευδείς πληροφορίες σχετικά με καταγγελίες που είχαν γίνει στο παρελθόν για σεξουαλική παρενόχληση από τον βουλευτή Κρίστοφερ Πίντσερ.
Τον Φεβρουάριο, ο Τζόνσον διόρισε τον Πίντσερ αναπληρωτή υπεύθυνο για την κομματική πειθαρχία. Την περασμένη εβδομάδα ο Πίντσερ τέθηκε εκτός κόμματος αφού παραδέχτηκε ότι είχε θωπεύσει δύο άνδρες ευρισκόμενος σε κατάσταση μέθης στη διάρκεια νυχτερινής εξόδου.
Στην πορεία έγινε γνωστό ότι ο Πίντσερ είχε κατηγορηθεί και για άλλες υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης.
Αρχικά το γραφείο του πρωθυπουργού ανακοίνωσε ότι ο Τζόνσον δεν γνώριζε για συγκεκριμένες παρελθούσες κατηγορίες εις βάρος του Πίντσερ. Ωστόσο, την Δευτέρα ο γενικός γραμματέας του Φόρεϊν Όφις το 2019, ο Σάιμον ΜακΝτόναλντ, συνέταξε επιστολή στην οποία αναφέρει ότι είχε ερευνήσει τις καταγγελίες το 2019 και τις είχε επαληθεύσει.
Partygate
Ο όρος «Partygate» επινοήθηκε ως αναφορά σε ένα σκάνδαλο με πάρτυ που διοργανώθηκαν σε κυβερνητικούς χώρους, περιλαμβανομένου του ίδιου του πρωθυπουργικού γραφείου στην Ντάουνινγκ Στριτ, και που αποδείχτηκε ότι παραβίασαν τους αυστηρούς κανονισμούς κατά της COVID-19.
Στον ίδιο τον Τζόνσον επιβλήθηκε πρόστιμο από την αστυνομία επειδή συμμετείχε σε ένα πάρτυ γενεθλίων και υποχρεώθηκε να ζητήσει συγγνώμη από τη βασίλισσα Ελισάβετ όταν έγινε γνωστό ότι προσωπικό της Ντάουνινγκ Στριτ είχε κάνει πάρτυ στους χώρους της πρωθυπουργικής κατοικίας την παραμονή της κηδείας του πρίγκιπα Φιλίππου, συζύγου της Ελισάβετ, τον Απρίλιο του 2021.
Μια έκθεση ενός ανώτερου γραμματέα για μια σειρά από παράνομα πάρτυ εν μέσω λοκντάουν έκανε λόγο για υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ από το προσωπικό της Ντάουνινγκ Στριτ.
Ο Τζόνσον υποστηρίζει ότι πίστευε ειλικρινώς τότε πως οι συγκεντρώσεις δεν παραβιάζουν τον νόμο, αλλά τώρα παραδέχεται ότι έσφαλε.
Άλλα σεξουαλικά σκάνδαλα
Οι Συντηρητικοί του Τζόνσον έχουν πληγεί και από άλλα σκάνδαλα με πρωταγωνιστές βουλευτές που κατηγορούνται για σεξουαλικές απρέπειες, ανάμεσά τους και δύο περιπτώσεις που οδήγησαν σε παραιτήσεις βουλευτών. Και στις δύο περιπτώσεις οι Τόρις έχασαν τις αναπληρωματικές εκλογές τον περασμένο μήνα.
Ο συντηρητικός βουλευτής Ιμράν Άχμεντ Καν παραιτήθηκε αφού κρίθηκε ένοχος ότι κακοποίησε σεξουαλικά ένα 15χρονο αγόρι. Ο Νιλ Πάρις, ένας άλλος συντηρητικός βουλευτής, παραιτήθηκε αφού παραδέχτηκε ότι παρακολουθούσε πορνογραφικό υλικό στο κινητό του δύο φορές μέσα στην αίθουσα της Βουλής των Κοινοτήτων.
Ένας άλλος συντηρητικός βουλευτής συνελήφθη ως ύποπτος για βιασμό, σεξουαλική επίθεση και άλλα αδικήματα. Ο βουλευτής αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση τον Μάιο και η ταυτότητά του δεν δημοσιοποιήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης για να προστατευτεί η ταυτότητα του φερόμενου ως θύματος.
Η υπόθεση Πάτερσον
Τον περασμένο χρόνο, μία επιτροπή του κοινοβουλίου συνέστησε την αναστολή της βουλευτικής ιδιότητας του συντηρητικού βουλευτή και πρώην υπουργού Όουεν Πάτερσον για 30 ημέρες, αφού διαπιστώθηκε ότι είχε εμπλακεί σε μια «απίστευτη υπόθεση λόμπινγκ επ’ αμοιβή» ασκώντας πίεση για λογαριασμό εταιρειών που τον πλήρωναν.
Οι Συντηρητικοί ψήφισαν αρχικά στο κοινοβούλιο για να σταματήσει η αναστολή του Πάτερσον και να αναθεωρηθεί η διαδικασία έρευνας. Έπειτα από πρωτοσέλιδα του Τύπου, ο Πάτερσον παραιτήθηκε και η κυβέρνηση εγκατέλειψε τις προτεινόμενες αλλαγές για τη συγκάλυψη της υπόθεσης. Οι Συντηρητικοί έχασαν τις τοπικές εκλογές που έγιναν για να αναδειχθεί ο αντικαταστάτης του Πάτερσον στο κοινοβούλιο.
Η πλουσιοπάροχη ανακαίνιση
Έπειτα από μια ανακαίνιση του διαμερίσματος της Ντάουνινγκ Στριτ όπου κατοικεί ακόμα και τώρα ο Μπόρις Τζόνσον -την οποία ανέλαβε ένας διάσημος σχεδιαστής και η οποία περιέλαβε χρυσή ταπετσαρία αξίας 200.000 λιρών – η εκλογική επιτροπή της Βρετανίας επέβαλε πρόστιμο 17.800 λιρών στους Συντηρητικούς επειδή δεν ανέφεραν με ακρίβεια μια δωρεά για την πληρωμή της συγκεκριμένης ανακαίνισης.
Ο σύμβουλος δεοντολογίας του Τζόνσον επέκρινε αργότερα τον πρωθυπουργό ότι δεν αποκάλυψε ορισμένα μηνύματα που ανταλλάχθηκαν με τον δωρητή. Ωστόσο, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Τζόνσον δεν είχε πει σκόπιμα ψέματα για τα μηνύματα.
Οι κανόνες (για τους άλλους), ο Κάμινγκς και η κατρακύλα
Ο Τζόνσον βρέθηκε στην κορυφή του παιχνιδιού του. Τον Οκτώβριο του 2019 επικράτησε συντριπτικά έναντι των Εργατικών στις εκλογές (με σύνθημα το «get Brexit done») και όλα έδειχναν να του πηγαίνουν πρίμα. Όμως η πανδημία του κορονοϊού περιέπλεξε την κατάσταση. Τα lockdown που επιβλήθηκαν δεν ήταν αρεστά, αλλά η επιβολή τους τη δεδομένη στιγμή ήταν επιβεβλημένη για όλους. Ή όχι; Τα «κορονοπάρτι» στην πρωθυπουργική κατοικία στην Ντάουνινγκ Στριτ και το ταξίδι του στενού του συμβούλου Ντόμινινγκ Κάμινγκς στο Ντάραμ, ενώ υπήρχε απαγόρευση μετακινήσεων και ο ίδιος εμφάνιζε συμπτώματα κορονοϊού, ξεσήκωσαν θύελλα. Όμως ο Μπόρις έκανε αυτό που έκανε καλύτερα: Την αγνόησε. Στην περίπτωση του Κάμινγκς, κάλυψε τον σύμβουλο του, ενώ για τα «κορονοπάρτι» άρχισε να αραδιάζει το ένα ψέμα πίσω από το άλλο, εξοργίζοντας ακόμα και τους Συντηρητικούς, που άρχισαν (δημοκοπικά) να του γυρίζουν την πλάτη. Όμως, μια επιστολή του Μάρτιν Χάμοντ, καθηγητή στο κολέγιο του Ήτον– όπου φοιτούσε τη δεκαετία του ’80 ο Μπόρις- προς τον πατέρα του μετέπειτα πρωθυπουργού, έδειχνε την «φιλοσοφία» του: «Νομίζω ότι πιστεύει ειλικρινά ότι είναι τρελό εκ μέρους μας να μην τον θεωρούμε εξαίρεση, κάποιον που θα πρέπει να είναι απαλλαγμένος από το δίκτυο υποχρεώσεων που δεσμεύει όλους τους άλλους», είχε αναφέρει σε ανύποπτο χρόνο ο Χάμοντ. Και έτσι κινήθηκε ο Τζόνσον, πάντα με την αίσθηση ότι οι κανόνες είναι για τους άλλους.
Πάντως, στην περίπτωση του Κάμινγκς (του κατά πολλούς ιθύνοντα νου του Brexit), η ρήξη με τον Τζόνσον ήρθε, αλλά το παρασκήνιο της παραμένει «θολό». Σύμφωνα με κάποιες πηγές αφορούσε μια σύγκρουση με την Κάρι Σίμοντς, την τότε σύντροφο (και νυν σύζυγο) του Τζόνσον. Η ουσία είναι ότι ο Κάμινγκς έφυγε από την Ντάουνινγκ Στριτ, με έναν ογκώδη φάκελο που πολλοί είκασαν ότι περιείχε «άπλυτα» του Μπόρις.
Πάντως ο Κάμινγκς φρόντισε με συνοπτικές διαδικασίες, να μεταμορφωθεί στη «νέμεση» του πρώην εργοδότη και συνοδοιπόρου του στο Brexit. Σε συνεντεύξεις του παρουσίαζε έναν ματαιόδοξο ηγέτη, που είχε την εμμονή με τα μνημεία προς τιμή του, ενώ δεν δίστασε να τον αποκαλέσει «εντελώς ηλίθιο».
Ενας «ηλίθιο» ο οποίος πίστευε ακράδαντα ότι οι κανόνες ισχύουν για τους άλλους, αλλά όχι για τον ίδιο, πράγμα που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην διαμόρφωση της κοινής γνώμης, όσον αφορά την εικόνα των Συντηρητικών. Η περιφρόνηση της καραντίνας στην οποία είχαν υποχρεωθεί να παραμείνουν επί πολλές εβδομάδες οι Βρετανοί ήταν το σημείο θραύσης της όποιας αξιοπιστίας διέθετε ο Μπόρις.
Ενδεικτικό του κλίματος που είχε διαμορφωθεί οι δύο ήττες των Συντηρητικών στις ενδιάμεσες εκλογές του περασμένου Ιουνίου στις περιφέρειες του Γουέικφιλντ (έχασαν την έδρα από τους Εργατικούς) και του Τίβερτον και Τόνιτον (κέρδισαν την έδρα οι Φιλελεύθεροι).
Τα εκλογικά αποτελέσματα, σε συνδυασμό με την πτώση στις δημοσκοπήσεις, έθεσαν σε συναγερμό τους Συντηρητικούς που άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι αν φτάσουν στις εκλογές με τον Τζόνσον, θα υπάρξει αντιστροφή του εκλογικού αποτελέσματος του 2019: Όπως τότε οι Εργατικοί υπό τον Κόρμπιν γνώρισαν την μεγαλύτερη ήττα εδώ και μισό αιώνα, έτσι και οι «Τόρις» θα όδευαν σε «Βατερλό».
Ακολούθησε η εκ των έσω πρόταση δυσπιστίας, που ναι μεν επιβίωσε ο Τζόνσον, αλλά έδειξε ότι το πολιτικό του τέλος είχε ζυγώσει. Η «καταιγίδα παραιτήσεων των τελευταίων ημερών ήταν απλά το επιστέγασμα του προαναγγελθέντος τέλους.
Όμως ο Ντόμινικ Κάμινγκς έχει διαφορετική άποψη. Με μήνυμα του στο Twitter ανέφερε: «Τον ξέρω αυτόν τον τύπο- δεν πιστεύει ότι έχει τελειώσει. Σκέφτεται ότι είναι σε πόλεμο και πολλά περίεργα πράγματα μπορούν να συμβούν και θα προσπαθήσει να κερδίσει χρόνο. Σκέφτεται μπορεί ακόμα να τη γλιτώσω, έχω τη λαϊκή εντολή, πολλοί με λατρεύουν, να φτάσω μέχρι τον Σεπτέμβριο. Αν οι βουλευτές τον αφήσουν στη θέση του θα γίνει ΣΦΑΓΗ».
Το αν ο Τζόνσον δώσει μια μάχη οπισθοφυλακής, αυτό μένει να φανεί. Αλλά ακόμα και αν το πράξει, τίποτα δεν δείχνει ικανό να ανατρέψει την κατάσταση. Θα φύγει με τον εύκολο, θα φύγει με το δύσκολο τρόπο; Σύντομα θα το δούμε. Όμως το μόνο σίγουρο είναι ότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, οι μέρες του στη Ντάουνινγκ Στριτ έφτασαν στο φινάλε τους.
Ισως μάλιστα να έχει ήδη βρεθεί ο αντικαταστάτης του Μπόρις…
Να θυμίσουμε ότι το Νοέμβριο του 2011, το Twitter σχολίασε θετικά τη συνέντευξη που παραχώρησε στο ITV, kat;a thn ep;iskec;h toy sth Bretan;ia, με τους Βρετανούς να αναφέρονται κολακευτικά στον Έλληνα πρωθυπουργό. «Κρίμα που ο Κυριάκος Μητσοτάκη δεν είναι δικός μας πρωθυπουργός», «Μπορούμε να ανταλλάξουμε τον Έλληνα πρωθυπουργό με τον Μπόρις, αντί για τα Γλυπτά του Παρθενώνα;» γράφουν μεταξύ άλλων.
Με πληροφορίες από: BBC, Guardian, DW, insider.gr, Daily Mail