ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΧΡΗΣΤΟΣ Η παταγώδης αποτυχία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης να λύσει κρίσιμα προβλήματα, οδήγησε στην επίσημη αποδοχή του τέλους της από τους G7 στην σύνοδο τους στην Κορνουάλη τον Ιούνιο 2021.
Αυτό συνοδεύτηκε όμως με ένα επιθετικό σχέδιο περιορισμού της παγκόσμιας επιρροής, κυρίως της ανερχόμενης Κίνας, και δευτερευόντως της Ρωσίας (ως κρίσιμης για την οικονομία της Κίνας για ενέργεια και πρώτες ύλες), με τον αποκλεισμό της Ρωσίας από τους G8 και με ένα νέο στρατηγικό δόγμα διατήρησης της ισχύος του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθετικού νομίσματος με την περίφημη (αλλά αμφιλεγόμενη) “Πράσινη Ανάπτυξη”. Η “Δύση” παίζει άμυνα με σκληρή επίθεση και σαφή συγκρουσιακή διάθεση.
Η αναμενόμενη αντίδραση από την απειλούμενη Ρωσία δεν άργησε πολύ. Η εισβολή στην Ουκρανία και η επιτάχυνση για την δημιουργία του ψηφιακού “αντιδολάριου” οδήγησε στις γνωστές κυρώσεις εναντίον της, που με την σειρά τους επιτάχυναν τον σχεδόν μηδενισμό της γεωοικονομικής σημασίας του ευρώ και στην αναθέρμανση του σχεδίου BRICS με στόχο την απόσπαση όλου του οικονομικού Νότου από την επιρροή των μηχανισμών επιβολής του δολαρίου που ίσχυαν κατά την προηγούμενη παγκοσμιοποίηση. Του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, με την δημιουργία νέων υπό την Ρωσοκινεζική εποπτεία.
Το λες και επίθεση παίζοντας άμυνα.
Το σχέδιο BRICS πρωτοεμφανίστηκε το 2001 μέσα από μία μελέτη της Goldman Sachs με στοχο την διατήρηση της βασικής δομής του σημερινού τραπεζικού συστήματος έως το 2050. Σε αυτό προβλέπονταν η διάσπαση των ζωνών ισχύος των παγκόσμιων νομισμάτων σε δύο, ως ο πυρηνας της βασικής αρχιτεκτονικής ενός παγκόσμιου συστήματος διατήρησης των εκδοτικών προνομίων χρήματος των εμπορικών τραπεζών για να μην καταρρεύσει. Οι 5 ανερχόμενες οικονομίες της τότε εποχής Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότιος Αφρική θα ήταν ο πυρήνας υλοποίησης αυτού του σχεδίου.
Η κατάρρευση ήρθε όμως απροειδοποίητα και νωρίς. Το 2008 με την οικονομική κρίση της Leman Brothers, που οδήγησε στην εξαύλωση 13τρισ$ από το “σκάσιμο” στεγαστικών δανείων ύψους 600δισ στις ΗΠΑ. Αυτά αναπληρώθηκαν μεσα στα επόμενα 10 χρόνια με κρατικό δανεισμό και συστήματα τύπου PSI στην οικονομική περιφέρεια, επιτείνοντας ακόμα περισσότερο τις οικονομικές ανισότητες. Έγιναν δε τα πράγματα χειρότερα με τον εμπορικό πόλεμο που κήρυξε στην Κίνα ο Τραμπ με τις αλλοπροσαλες πολιτικές του, που είχαν και έντονα τα στοιχεία του βιομηχανικού απομονωτισμού χωρίς να αγγίζεται το χρηματοπιστωτικό status qvo αντίστοιχα, που με την σειρά του οδήγησε σε μία πρωτοφανή κρίση προσφοράς και ζήτησης που ξεκίνησε το 2018. Ήρθε και ο Κορονοϊός και την έκανε χειρότερη “κουκουλώνοντας” και τις πραγματικές αιτίες των αλυσσιδοτων κρίσεων που ακολούθησαν. Την ενεργειακή, στα logistics/μεταφορές, στην παραγωγή και την επισιτιστική.
Η διαφαινόμενη σύγκρουση των δύο “κόσμων”, της “Δύσης” υπό τις ΗΠΑ και της “Ανατολής” υπό την Κίνα-Ρωσια δείχνει έτσι αναπόφευκτη. Συνήθως αναλύεται με όρους που ίσχυαν είτε την εποχή της αποικιοκρατίας είτε με όσα μάθαμε να λέμε κατά την διάρκεια του προηγούμενου Ψυχρού Πολεμου. Τίποτα όμως από ότι ίσχυε τότε ως βασική παράμετρος δεν ισχύει τώρα! Κάθε προσπάθεια ερμηνείας με τις ίδιες μεθόδους και ερμηνευτικά εργαλεία όπως τότε, οδηγεί σε μη παραγωγικούς παραλογισμούς.
Δύο είναι οι λόγοι γι αυτό:
Το σύστημα BRICS/G8/BRICS+ είναι υπονομευμένο από τις επί μέρους σοβαρές διμερείς διαφορές των μελών της (Κινα-Ινδια, Ινδια-Ιραν, Τουρκία -Ινδια κλπ) που παρασύρει το όλο μοντέλο σε παραλυτικές πρακτικές, που αντανακλούν διαφορετικές στρατηγικές επιλογές των επί μέρους εγχώριων ελίτ στην προσπάθεια τους να επιβιώσουν. Φυσικά και από το γεγονός ότι σε αυτόν τον πόλο συμμετέχουν, με κεντρικό ρόλο, χώρες με σκληρά απολυταρχικά καθεστώτα (με τα δυτικά κριτήρια).Σε όλους αυτούς τους γεωοικονομικούς/γεωπολιτικούς σχεδιασμούς απουσιάζει η σημαντική επίδραση που έχει το διαδίκτυο και οι ψηφιακές υπηρεσίες στο παγκόσμιο εμπόριο και τα χρηματοπιστωτικά συστήματα.
Με λίγα λόγια, ο κόσμος οδηγείται σε μία διπολική σύγκρουση απουσία στρατηγικής επίλυσης οποιουδήποτε προβλήματος! Θυμίζει αυτό έντονα τις παραμονές του Α Παγκοσμίου Πολέμου, πάλι με τα ίδια επίδικα: όλοι τώρα, όχι μόνο η Γερμανία του Κάιζερ, ψάχνουν για “μια θέση στον ήλιο” του οικονομικού Νότου. Για τις πρώτες ύλες του, την ενέργεια ή τα μέταλλα που απαιτούν οι ΑΠΕ, και τα φτηνά νεανικά χέρια σε αφθονία.
Άλλοι παίζοντας άμυνα και άλλοι επίθεση με συστήματα ζον πρες.
Έτσι, μέσα σε αυτήν την μάλλον ζοφερή εικόνα, η επικείμενη σύνοδος των G20 (δηλαδή των σημαντικότερων χωρών του Νότου) στο Μπαλί αυτό το φθινόπωρο αποκτά ιδιαίτερη σημασία για το τι θα ακολουθήσει.
Και όπως συμβαίνει πάντα σε συγκρουσιακά συστήματα δυο πόλων, πάντα εμφανίζεται και ως εξισορροπιστής τους ένα ενδιάμεσος (στην πολιτική αυτόν τον λέγαμε “κεντρώο χώρο”, και συνήθως ήταν αυτός που έγερνε την ζυγαριά ανάλογα το ποιος του τα “έσκαγε” πιο χοντρά).
Αυτός ήδη σχηματοποιείται υπό το ακρωνύμιο IBIS (Ινδία, Βραζιλία, Ινδονησία, Νότια Αφρική), που ως “φράξια” και εντός των BRICS+, προσπαθεί να παίξει τον ρόλο της “γέφυρας” ή αν θέλετε του γεωπολιτικού “κέντρου”.
Το ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της νέας πρωτοβουλίας είναι οι “ίσες αποστάσεις” από τους Αγγλοσάξωνες της Δύσης και τον άξονα Πεκίνου -Μόσχας (πχ με συμμετοχή των 2Ι στην πρωτοβουλία QUAD και 3 μελών της στους ΒRICS) αλλά και η “ανοιχτή πόρτα” που αφήνουν για συμμετοχή σε αυτον τον γεωπολιτικό νέο συνασπισμό στην Γαλλία και την Γερμανία. Με ρόλο όμως πλέον “δεύτερων βιολιών”.
Η επικείμενη επικράτηση του Λούλα στην Βραζιλία στις 2 Οκτωβρίου, φαίνεται ότι θα είναι ο καταλύτης γι αυτό το φιλόδοξο εγχείρημα.
Εγώ το μόνο που μπορώ να ευχηθώ είναι το “και στα δικά μας”.