NewsEdit Κανόνας 17. Εάν κάποια γυναίκα κουρέψει τα μαλλιά της, δηλαδή τα μαλλιά τα οποία της έδωσε ο Θεός ως υπόμνηση της υποταγής της, να είναι αναθεματισμένη. Η γυναίκα οφείλει να υποτάσσεται, και σημάδι της υποταγής της στον άνδρα είναι τα μακριά μαλλιά της τα οποία αποτελούν φυσικό σκέπασμα της κεφαλής της. Θα πρέπει όμως να έχει και ένα εξωτερικό σκέπασμα, μια μαντίλα που να σκεπάζει τα μαλλιά της.
[Απόσπασμα από τους 21 Κανόνες της τοπικής Συνόδου της Γάγγρας του έτους 340 μ.Χ., όπως τους ερμηνεύει το Πηδάλιο (1800). Η Γάγγρα ήταν πόλη της βόρειας Μικράς Ασίας. Η ερμηνεία βασίζεται στην πρώτη επιστολή του Απόστολου Παύλου προς τους Κορίνθιους Α, 11.3-16 (53-54 μ.Χ.). Αλλά ενώ ο Παύλος αναφέρεται αποκλειστικά στην προσευχή και γενικά στις θρησκευτικές διαδικασίες, ο κανόνας της συνόδου διευρύνει, εις βάρος των γυναικών, την εφαρμογή της συμβουλής/εντολής του Παύλου προς τους Κορίνθιους. Πριν ξεκινήσετε να διαβάζετε τι ακριβώς έγραψε ο Παύλος, θα πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι ο Παύλος το μόνο που έκανε ήταν να επιχειρήσει να μεταφέρει μια εβραϊκή συνήθεια της εποχής (οι γυναίκες να προσεύχονται με σκεπασμένο το κεφάλι) στην Ελλάδα όπου οι γυναίκες προσεύχονταν στους ναούς των θεών τους χωρίς σκέπασμα στο κεφάλι τους. Ας δούμε τι έγραψε στους Κορίνθιους ο Παύλος:
«Πρέπει να καταλάβετε πως για κάθε άνδρα η κεφαλή είναι ο Χριστός και κεφαλή της γυναίκας είναι ο άντρας και κεφαλή του Χριστού είναι ο Θεός.
Κάθε άντρας που προσεύχεται και έχει σκεπασμένο το κεφάλι του, το ντροπιάζει. Αλλά κάθε γυναίκα η οποία προσεύχεται με ασκέπαστο κεφάλι, το ντροπιάζει επίσης. Διότι δεν διαφέρει σε τίποτα με τη γυναίκα που έχει ξυρίσει το κεφάλι της. Αν δεν σκεπάζει το κεφάλι της η γυναίκα, καλύτερα να τα κόψει τα μαλλιά της. Αλλά αν θεωρείται ντροπή για μια γυναίκα να κόψει τα μαλλιά της ή να τα ξυρίσει, τότε καλύτερα να τα σκεπάσει.
Ο άντρας δεν οφείλει να σκεπάσει το κεφάλι του καθώς αποτελεί εικόνα και δόξα του Θεού. Αλλά η γυναίκα αποτελεί τη δόξα του άντρα. Διότι ο άντρας δεν προέρχεται από τη γυναίκα αλλά η γυναίκα προέρχεται από τον άντρα. Ούτε ο άντρας δημιουργήθηκε για τη γυναίκα αλλά η γυναίκα πλάστηκε για τον άντρα. Γι’ αυτό η γυναίκα οφείλει να έχει ένα σημάδι εξουσίας πάνω στο κεφάλι της, και για χάρη των αγγέλων που θα τη βλέπουν.
Όμως στα μάτια του Θεού ούτε η γυναίκα είναι ανεξάρτητη από τον άντρα, ούτε ο άντρας από τη γυναίκα. Διότι όπως η γυναίκα προέρχεται από τον άντρα έτσι και ο άντρας έχει γεννηθεί από μια γυναίκα. Και μην ξεχνάμε πως τα πάντα προέρχονται από τον Θεό.
Καθήστε να σκεφτείτε και να κρίνετε μόνοι σας. Θα πρέπει η γυναίκα να προσεύχεται ασκέπαστη; Δεν σας έχει διδάξει η φύση ότι ο άντρας με μακριά μαλλιά εξευτελίζεται; Αντίθετα εάν η γυναίκα έχει μακριά μαλλιά, αυτό αποτελεί τιμή γι’ αυτήν. Γιατί τα μαλλιά της δόθηκαν ως κάλυμμα. Και εάν κανείς από εσάς θέλει να αμφισβητήσει τα παραπάνω, σας ενημερώνω ότι αυτή η πρακτική είναι καθολική, την αναγνωρίζουν όλες οι Εκκλησίες του Θεού.»
Αλλά ο Παύλος δεν διευκρινίζει πόσο να σκεπάζουν οι γυναίκες το κεφάλι τους. Θα το κάνει πολύ αργότερα (στα τέλη του 4ου αιώνα και μετά τη Σύνοδο της Γάγγρας) ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «οι γυναίκες δεν θα πρέπει απλώς να καλύπτουν το κεφάλι τους, θα πρέπει να το καλύπτουν πλήρως και μάλιστα από κάθε πλευρά.» Όμως ενώ ο Παύλος αναφέρεται αποκλειστικά στην προσευχή και στην άσκηση θρησκευτικών καθηκόντων, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος θεωρεί ότι ο κανόνας που έθεσε υποχρεώνει τις γυναίκες να καλύπτουν το κεφάλι τους όχι μόνο «πλήρως» αλλά και «συνεχώς».
Η συντηρητική ερμηνεία του Ιωάννη του Χρυσόστομου επικράτησε. Αναρωτιόμουν ποια να ήταν η άποψη για το θέμα του Γρηγόριου του Ναζιανζηνού που είχε γράψει λίγο νωρίτερα τα εξής:
«Οι νομοθέτες ήταν άνδρες, γι’ αυτό η νομοθεσία μας είναι κατά των γυναικών. Ένας είναι ο δημιουργός του άντρα και της γυναίκας, ένα χώμα και οι δυο, μία εικόνα [του Θεού], ένας νόμος, ένας θάνατος, μία Ανάσταση. Ομοίως, γίναμε κι από άντρα κι από γυναίκα. Ένα χρέος οφείλεται από τα παιδιά στους γονείς. Πώς λοιπόν εσύ απαιτείς σωφροσύνη από τη γυναίκα σου, ενώ ο ίδιος δεν την προσφέρεις; Πώς ζητάς χωρίς να δίνεις; Πώς νομοθετείς άνισα για σώμα ισότιμο με το δικό σου; Αν εξετάζεις τα χειρότερα, δες: αμάρτησε η γυναίκα [Εύα], το ίδιο και ο Αδάμ. Και τους δύο τους εξαπάτησε το φίδι. Δε βρέθηκε ο ένας πιο αδύναμος και ο άλλος πιο δυνατός. Αλλά εξετάζεις τα καλύτερα; Και τους δύο τους σώζει ο Χριστός με τα πάθη του. Δεν έγινε άνθρωπος μόνο για να σώσει τον άνδρα, έγινε για να σώσει και τη γυναίκα.»
Δυστυχώς όμως κι αυτός, τα ίδια περίπου πίστευε για το θέμα, αν και έγραφε πολύ πιο όμορφα:
Ούτε κεφάλι ξέσκεπο στον άντρα είναι σωστό η γυναίκα
να δείχνει ούτε πλεξούδες με χρυσόνημα δεμένες
ή και μαλλιά στους ώμους της χυμένα δώθε κείθε,
– μαλλιά μαινάδας που σκιρτούν σε αύρα απαλά·
ούτε και στην κορφή λοφίο να φτιάχνει περικεφαλαίας,
βίγλα που αστράφτει για τους άντρες από πέρα·
ούτε μαλλιά που σαν λινάρι απαλό γιαλίζουν
κρυφά και φανερά, στο μέτωπο στρωμένα,
φλόγες ξανθές πετούν όσα την μπόλια ξέφυγαν,
ώστε χεριού που κόπιασε να φαίνονται έργα,
όταν τον που δε βλέπει δάσκαλο, άπνοη εικόνα
στήνοντας μορφής, την ομορφιά από κει αντιγράφεις.
[Από το «Κατά του καλλωπισμού των γυναικών» – η ωραία μετάφραση αυτή τη φορά δεν είναι δική μου αλλά του Ιγνάτιου Σακαλή]
*Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Art: της φοβερά ταλαντούχας Ιρανής καλλιτέχνιδας Nasrin Sheykhi
Πρώτη δημοσίευση στο Facebook