Χρόνης Διαμαντόπουλος Η παραδοχή ότι «η τηλεόραση βρίσκεται διεθνώς σε μια δυναμική γρήγορης ανάπτυξης την τελευταία δεκαετία, κυρίως με την παραγωγή σειρών μυθοπλασίας υψηλού επιπέδου, αλλά και εξαιρετικών ντοκυμαντέρ» αφορά πια στην πλειονότητα του τηλεοπτικού κοινού, το οποίο, σε ένα μεγάλο βαθμό, επιδοκιμάζει ή αποδοκιμάζει, με γνώμονα την αλήθεια, την φροντίδα, το -καλής ποιότητας- από κάθε άποψη προϊόν.
Η δημοσιογράφος Αγγέλα Νταρζάνου, στη συνέντευξη που ακολουθεί, χαρτογραφεί το τηλεοπτικό σκηνικό, σε μια εποχή, όπου το να μιλάμε για τηλεόραση δεν είναι πλέον και τόσο γραφικό.
Συνέντευξη στον Χρόνη Διαμαντόπουλο
-Η τηλεόραση πλέον καθιερώνει μια δυναμική μέσω σειρών, εκπομπών και μιας πληθώρας επιλογών που ο τηλεθεατής εκτιμά, χωρίς να προσπερνά ή να καταναλώνει πρόσκαιρα. Μιλάμε για επαναπροσδιορισμό του μέσου; Νέα εποχή και νέα τάση να συνδεθεί το τηλεοπτικό περιεχόμενο, ως ένα σημείο, με την πραγματικότητα;
Η τηλεόραση πράγματι, βρίσκεται διεθνώς σε μια δυναμική γρήγορης ανάπτυξης την τελευταία δεκαετία, κυρίως με την παραγωγή σειρών μυθοπλασίας υψηλού επιπέδου, αλλά και εξαιρετικών ντοκυμαντέρ. Από το Braking Bad μέχρι το House of Cards, και το Casa de Papel, τα σενάρια, η σκηνοθεσία, οι χαρακτήρες, στήνουν γερές παραγωγές, μάλιστα πλέον και εκτός Χόλυγουντ, από χώρες όπως η Ισπανία, η Γερμανία, η Σουηδία, το Βέλγιο.
Ωστόσο, το υψηλής ποιότητας περιεχόμενο, που μέχρι πριν λίγα χρόνια προσφερόταν δωρεάν, πλέον διατίθεται επί πληρωμή. Η πρόσβαση στο καλό περιεχόμενο, από μυθοπλασία μέχρι αθλητικά και δημοσιογραφικές έρευνες δεν είναι ελεύθερη εδώ και χρόνια. Ένα κάρο πλατφόρμες διεκδικούν συνδρομητές, στην Ελλάδα μετά τη NOVA και την COSMOTE TV, πλέον και μέσω ΟΤΤ, Netflix, Disney+, ΑΝΤ1+, CINOBO, περισσότερες από 10 πλατφόρμες streaming υπηρεσιών προσφέρουν περιεχόμενο on demand, έναντι συνδρομής. Το περιεχόμενο πλέον παράγουν συχνά οι ίδιες οι πλατφόρμες, όπως ακριβώς οι παραδοσιακοί τηλεοπτικοί σταθμοί.
Αλλάζει ο τρόπος μετάδοσης, περιορίζεται η πρόσβαση, ακριβαίνουν οι παραγωγές. Η ελεύθερη τηλεόραση μπορεί να κάνει ορισμένες πολύ καλές παραγωγές, όμως σε προοπτική το περιεχόμενο θα γίνεται όλο και φθηνότερο και χωρίς αξία μεταπώλησης ή αναμετάδοσης.
-Όσον αφορά στις τηλεοπτικές σειρές, οι σειρές εποχής ή όσες καταγίνονται σεναριακά με ιστορικά θέματα και πτυχές του παρελθόντος που άφησαν ισχυρό αποτύπωμα, γιατί πιστεύετε ότι έχουν τόση απήχηση ακόμη και σε αρκετά νεαρές ηλικίες; Μπορούμε να κάνουμε λόγο και για δημιουργική χρήση του μέσου εκ μέρους του τηλεθεατή;
Πολύ αγαπητές στο ελληνικό κοινό είναι όλες οι καλοφτιαγμένες σειρές μυθοπλασίας, κωμικές και δραματικές. Φέτος οι σειρές είναι τόσες πολλές που δεν προλαβαίνει καν να τις παρακολουθήσει. Σε όλη τη διάρκεια της σαιζόν υπολογίζονται σε 36, πολλές μάλιστα συμπίπτουν την ίδια ώρα μετάδοσης.
Δεν είναι όμως όλες οι σειρές καλές. Άλλες είναι πιο προσεγμένες, φροντισμένες και εμπνευσμένες, άλλες όχι τόσο. Η προτίμηση στις σειρές εποχής νομίζω έχει να κάνει κυρίως με την ποιότητα παραγωγής, που συνήθως είναι πιο δουλεμένη και ακριβή από μια π.χ. καθημερινή citcom. Τα εξωτερικά γυρίσματα, τα σκηνικά, τα κοστούμια, όλα τα στοιχεία που αναπλάθουν μια εποχή και στηρίζουν μια αφήγηση, παίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της ατμόσφαιρας μιας περιόδου, που αποτελεί βασικό στοιχείο έλξης. Οι ιστορικές αναφορές, η ιστορική πλαισίωση, ή ακόμη και η ιστορική θεματολογία εμπλουτίζουν το σενάριο αλλά δεν μπορούν από μόνες τους να δημιουργήσουν κοινά, εάν δεν υπάρχει από πίσω μια πολύ καλή παραγωγή.
-Οι διάφοροι διαγωνισμοί, που προβάλλονται κατά, καιρούς, με ελαχιστες εξαιρέσεις, είναι μια ηχηρή απόδειξη ότι ο άνθρωπος που εκτίθεται στο σύνολό του είναι η βασική προϋπόθεση για “το ρεκόρ τηλεθέασης”; Εκπομπές όπως το Gntm, με λίγη έρευνα στα social, περισσότερο εξουθενώνουν πάρα ψυχαγωγούν. Συμφωνείτε;
Το «ρεκόρ τηλεθέασης» μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους: με μια γερή σειρά μυθοπλασίας, όπως οι «Άγριες Μέλισσες», με έναν ποδοσφαιρικό αγώνα Ολυμπιακού- Παναθηναϊκού πχ για το κύπελλο Ελλάδας, με μια Γιουροβίζιον, με ένα προεκλογικό ντιμπέϊτ Μητσοτάκη- Τσίπρα, ή με ένα σκληρό ριάλιτι. Εάν υπάρχουν κεφάλαια όλα γίνονται και το ερώτημα είναι με τι επιλέγει να πορευθεί το κάθε κανάλι. Το ζητούμενο όμως για ένα κανάλι δεν είναι μόνο η τηλεθέαση. Είναι να δημιουργήσει σταθερή συνήθεια στους τηλεθεατές, σε καθημερινή ή εβδομαδιαία βάση ώστε να αναζητά τα προγράμματα του, να τονώσει το ειδησεογραφικό πρεστίζ του, και βέβαια να προσελκύσει κοινά και διαφημιστικά έσοδα, με όσο το δυνατόν χαμηλότερο κόστος.
Ένα ριάλιτι μπορεί να ικανοποιήσει το στόχο της τηλεθέασης και των διαφημιστικών εσόδων, ακολουθώντας τις κλασικές αρχές της δημοσιογραφίας των τάμπλόϊντ (κλειδαρότρυπα, σεξ, ίντριγκα, παιχνίδι, θέαμα, δράμα, προσωποποίηση) και με χαμηλό κόστος. Όμως τα ριάλιτι δεν δημιουργούν «ταινιοθήκη» ούτε βέβαια «Αρχείο» (δεν καταναλώνονται περισσότερες φορές).
Η «έκθεση» ανθρώπων στο κοινό είναι βασικό στοιχείο των ριάλιτι. Το οποίο μάλιστα μπορεί να μην είναι ειλικρινές: συχνά ακούγονται ειδήσεις για «συνεννόηση με την παραγωγή» και για τη συμμετοχή «επαγγελματιών» στα ριάλιτι. Και αν είναι κάτι στο GNTM που μπορείς να καταλογίσεις, δεν είναι ούτε το γυμνό, ούτε τόσο η «έκθεση» των κοριτσιών που συμμετέχουν, όσο αυτό το αφύσικο επιφώνημα «γουάου» κάθε τόσο, αυτός ο επιτηδευμένος ενθουσιασμός μπροστά σε μια μεγάλη γυναίκα με μπικίνι ή ο εξεζητημένος πανηγυρισμός σε ένα άτομο τράνς, ή σε ένα σώμα εκτός των παραδοσιακών προτύπων. Είναι αυτό το φανερά fake, το ψεύτικο, το κίβδηλο, το πλαστό.
-Στο επίπεδο της ενημέρωσης, έχουν σημειωθεί βήματα προόδου ώστε ο αποδέκτης να μην αισθάνεται ότι έχει απωλέσει μέρος της αντιληπτικότητάς του;
Στο επίπεδο της ενημέρωσης η τηλεόραση έχει κάνει βήματα προς τα πίσω. Έχει γίνει χειρότερη από ποτέ –εξαιρουμένης της χουντικής περιόδου- καθώς δεν κάνει καν την προσπάθεια να προσποιηθεί την αμερόληπτη, ανταποκρινόμενη στο παραδοσιακό αγγλοσαξονικό πρότυπο της «αντικειμενικότητας» και του «ουδέτερου παρατηρητή», όπως παλαιότερα. Ιδίως από την οικονομική κρίση, από το 2012, η τηλεόραση έχει τον ρόλο του φύλακα των συνειδήσεων, υπερπροβάλλοντας κόμματα και πολιτικές και εξαφανίζοντας άλλα κόμματα και εναλλακτικές πολιτικές.
Αποκρύπτει ειδήσεις, συγκαλύπτει πληροφορίες (πχ σκάνδαλα Novartis, Siemens και υποκλοπών), εξαφανίζει ολόκληρες κοινωνικές κατηγορίες σαν να μην υπάρχουν (απουσία πχ της Κοινωνίας των Πολιτών, των Σωματείων Εργαζομένων) και στερείται ρεπορτάζ, καθώς αναμασάει ό,τι της προσφέρει ο μηχανισμός της Νέας Δημοκρατίας, με την οποία έχει διαμορφώσει σχέση συνεταίρου: τονίζει τις «επιτυχίες της Κυβέρνησης» (Μητσοτάκη και παλαιότερα Σαμαρά- Βενιζέλου) χωρίς καμία κριτική, ακόμη κι αν είναι πλήρεις αποτυχίες, ενώ επιμένει να παίζει θέματα από το αστυνομικό Δελτίο: εγκλήματα, δυστυχήματα, δολοφονίες, επιθέσεις, ναρκωτικά, φυσικές καταστροφές, διάφορα περίεργα.
Το κοινό έχει αντιληφθεί ότι η ενημέρωση στην τηλεόραση είναι για τα σκουπίδια, γι’ αυτό άλλωστε σε όλες τις έρευνες ο δείκτης εμπιστοσύνης είναι πολύ χαμηλός.