Τα κυρίαρχα λόμπι των Βρυξελλών

Την παντοδυναμία των επιχειρηματικών λόμπι στα κέντρα αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι των ομάδων δημοσίου συμφέροντος επιβεβαιώνει ακόμα μία ανάλυση που είδε το φως της δημοσιότητας νωρίτερα αυτή την εβδομάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτής, που δημοσίευσε η ιστοσελίδα LobbyFacts, οι εταιρείες οι οποίες είναι εγγεγραμμένες στο Μητρώο Διαφάνειας της Ε.Ε. έχουν αυξήσει τους προϋπολογισμούς που οι ίδιες δηλώνουν για την άσκηση πιέσεων και την προώθηση των συμφερόντων στις Βρυξέλλες τουλάχιστον κατά 30% την τελευταία επταετία.

Ο όρος «λόμπι» έχει μια ελαφρώς αρνητική χροιά. Προέρχεται από την αγγλική λέξη «lobby» και αναφέρεται στους προθάλαμους των κοινοβουλίων στα οποία εκπρόσωποι διαφόρων ομάδων «πολιορκούν» τους πολιτικούς για να τους επηρεάσουν στη λήψη των αποφάσεων.

«Οι λομπίστες πολιορκούν την πολιτική: Υπάρχουν 13.000 εταιρείες που κάνουν lobbying στις Βρυξέλλες», γράφει η Corriere della Sera. Πρόκειται μάλιστα για ένα σύστημα «περιστρεφόμενων θυρών» που επιτρέπει και στους πολιτικούς, στο τέλος της θητείας τους, να εισέρχονται απευθείας στους διαδρόμους των lobbies.

Συνολικά, 485 πρώην ευρωβουλευτές «πήδηξαν» τον φράκτη και πέρασαν στο lobbying. Τουλάχιστον 115 από τους λομπίστες της Google είναι πρώην πολιτικοί. Όπως και εκατοντάδες άλλοι που συχνάζουν τακτικά στους διαδρόμους των Βρυξελλών και σε εταιρείες-κολοσσούς, μεταξύ των οποίων η Uber, η Arcelormittal, η Goldman Sachs, η Volkswagen, η Bank of America…

Στο οικονομικό έτος 2022 (μέχρι και Σεπτέμβριο), οι 50 μεγαλύτερες σε δαπάνες λόμπι εταιρείες του Μητρώου ξόδεψαν συνολικά περί τα 120 εκατ. ευρώ έναντι 90 εκατ. ευρώ το 2015. Στην «απέναντι όχθη», οι αντίστοιχες δαπάνες των 50 μεγαλύτερων Μη Κυβερνητικών Ενώσεων για άσκηση πίεσης ήταν 40% χαμηλότερες (74 εκατ. ευρώ).

Όμως η παντοδυναμία των επιχειρήσεων δεν σταματά εδώ. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι 50 μεγαλύτερες εταιρείες είχαν πολύ σημαντικότερη πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (3.266 συνεδριάσεις υψηλού επιπέδου από τον Δεκέμβριο του 2014) έναντι των 50 μεγαλύτερων ΜΚΟ (1.867 συνεδριάσεις υψηλού επιπέδου).

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παραπάνω νούμερα και δεδομένα αποτελούν μόνο ένα μέρος του συνολικού αποτυπώματος των επιχειρηματικών λόμπι στις Βρυξέλλες, αφού τα στοιχεία στο Μητρώο Διαφάνειας της Ε.Ε. δηλώνονται από τους ίδιους τους εκπροσώπους των ομάδων συμφερόντων και δεν επαληθεύονται με ανεξάρτητο τρόπο.

Επιπλέον το λόμπι του εταιρικού τομέα δεν ασκείται μόνο από εταιρείες, αλλά και από εμπορικές ενώσεις, γραφεία συμβούλων, δικηγορικά γραφεία και άλλους φορείς. Η LobbyFacts αποκαλύπτει ότι τουλάχιστον 380 εμπορικές ενώσεις, εταιρείες, εταιρείες λόμπι, σύμβουλοι και δικηγορικά γραφεία δηλώνουν «μη εμπορικές» οντότητες και ως εκ τούτου δεν υποχρεούνται να παρέχουν προϋπολογισμό λόμπι.

Ακόμα κι έτσι πάντως, ένα από τα αξιοσημείωτα της κατάταξης που εκπόνησε η LobbyFacts – χρησιμοποιώντας τα επίσημα δεδομένα μητρώου λόμπι της Ε.Ε.- είναι το μεγάλο «μπάσιμο» των Μεγάλων Εταιρειών Υψηλής Τεχνολογίας (Big Tech). Apple, Google, Meta (Facebook), Microsoft, Qualcomm και Huawei βρίσκονται στην πρώτη δεκάδα των εταιρειών με τους μεγαλύτερους προϋπολογισμούς λόμπι στην Ε.Ε.

Η εκτόξευση αυτή αποδίδεται στην προσπάθεια των Big Tech για τον επηρεασμό των κανονισμών για τις ψηφιακές αγορές, την προστασία δεδομένων και τις ψηφιακές υπηρεσίες. Χαρακτηριστικό των προσπαθειών που καταβάλλουν είναι η χρήση της γνωστής «περιστρεφόμενης πόρτας». Η ανάλυση του αρχείου των κατόχων καρτών πρόσβασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (σε συνδυασμό με δεδομένα από ιστότοπους όπως το LinkedIn) αποκάλυψε ότι πάνω από το 70% των εκπροσώπων ομάδων συμφερόντων της Google και της Meta έχουν εργαστεί στο παρελθόν για κυβερνητικούς φορείς σε επίπεδο Ε.Ε. και κρατών-μελών.

Από το υψηλόβαθμο προσωπικό της Επιτροπής και τους ευρωβουλευτές μέχρι τους βοηθούς και τους ασκούμενους, ο αριθμός όσων περνούν μέσω της «περιστρεφόμενης πόρτας» στις Βig Tech είναι συγκλονιστικά υψηλός. Είναι δε σκανδαλώδες το ότι κάποιοι εξ αυτών περνούν στις ομάδες λόμπι των Big Tech μόνο λίγους μήνες μετά την αποχώρησή τους από τον δημόσιο τομέα.

Αίσθηση, τέλος, προκαλεί και η μείωση των εταιρειών ενέργειας στο τοπ 10 των επιχειρήσεων με τους υψηλότερους προϋπολογισμούς για λόμπι, από τέσσερις το 2015 σε δύο ( Shell και Exxon). Αυτό δεν σημαίνει ότι οι μεγάλες εταιρείες ενέργειας (Big Energy) μείωσαν πιέσεις και δαπάνες, αλλά ότι σε σύγκριση με όσα δαπανούν οι Big Tech δείχνουν λιγότερο ενεργές.

Με την τρέχουσα ενεργειακή κρίση, την προωθούμενη πράσινη μετάβαση, τις δέσμες μέτρων RepowerEU, τα ορυκτά καύσιμα όχι μόνο επανέρχονται, αλλά και κυριαρχούν στην ατζέντα της Ε.Ε. Και αυτό προοιωνίζεται ότι το τοπ 10 του λόμπι στην Ε.Ε. θα είναι πιθανότατα την επόμενη χρονιά αρκετά διαφορετικό.

…

Λομπίστες επίτροποι και ευρωβουλευτές

Ο διεθνής οργανισμός Transparency αποκαλύπτει πολλά περισσότερα: 50% των Ευρωπαίων επιτρόπων που ήταν στην εξουσία μέχρι το 2014 είχαν προσληφθεί από εταιρείες, τράπεζες και ομάδες συμφερόντων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το όνομα του πρώην προέδρου της Κομισιόν, του Πορτογάλου Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο. Στο κλαμπ αυτό συναντάς επίσης και πρώην επιτρόπους που παρά τις σχετικές απαγορεύσεις βρίσκουν τρόπους να ξεπερνούν τα εμπόδια. Για παράδειγμα, ο Γερμανός, πρώην επίτροπος Ενέργειας, Γκίντερ Έτινγκερ, αλλά και ο πρώην επίτροπος Αγροτικής Ανάπτυξης, ο Ιρλανδός Φιλ Χόγκαν. Ο Έτινγκερ μετά την αποχώρησή του από την Κομισιόν είχε δεχτεί περισσότερες από 12 νέες θέσεις εργασίας, κάνοντας φυσικά lobbying στις Βρυξέλλες. Μεταξύ των ευρωβουλευτών αυτό το ποσοστό μειώνεται, αλλά παραμένει στο ανησυχητικό 30%, το οποίο αποτελεί πρόσφορο έδαφος για τα συμφέροντα και τη διαφθορά.

Οι λομπίστες συνεδριάζουν ανεξέλεγκτα με μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και διάφορους αξιωματούχους, κεκλεισμένων των θυρών. Ο στόχος τους απλός: να επηρεάσουν τους υπευθύνους στη λήψη των αποφάσεων. «Πρόκειται για έναν αδιαφανή κολοσσό, έναν τεχνοκρατικό μύλο, μια ζούγκλα θεσμών που είναι μακριά από τους πολίτες και έχει στόχο να “βελτιώνει” τις αποφάσεις με μη διαφανή τρόπο», γράφει η γερμανική Tagesspiegel.

19 λομπίστες ανά βουλευτή

Η δραστηριότητα του lobbying ρυθμίστηκε επίσης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμα του 2008, που έγινε αποδεκτό από την Επιτροπή. Από το 2011, η Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν δημιουργήσει από κοινού το λεγόμενο Μητρώο Διαφάνειας για να απαντήσουν στις ανησυχίες των πολιτών σχετικά με την ανεξαρτησία των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. Επισήμως, για να ασκήσουν την επιρροή τους, οι λομπίστες που εργάζονται σε επαφή με Ευρωπαίους βουλευτές και επιτρόπους πρέπει να εγγραφούν σε αυτό το ειδικό μητρώο. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση που δημοσιεύει το Ευρωκοινοβούλιο, σε αυτό το μητρώο είχαν καταγραφεί 13.366 άτομα, μια αύξηση 8% σε 5 χρόνια. Δεδομένου ότι το Ευρωκοινοβούλιο έχει 705 έδρες, σε κάθε ευρωβουλευτή αναλογούν 19 λομπίστες… Πραγματική «πολιορκία».

Στο μητρώο περιλαμβάνονται εταιρείες, εμπορικοί σύλλογοι, συνδικαλιστικές οργανώσεις, αλλά και ΜΚΟ. Την υψηλότερη επένδυση για lobbying -κάπου 9 εκατ. ευρώ- δαπάνησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Χημικής Βιομηχανίας. Σύμφωνα με τον ιστότοπο Statista το 2019 περίπου 6 εκατ. δόθηκαν από την Google και αρκετά από τη Microsoft, το Facebook, την Bayer και την ExxonMobil.

Έχοντας επίγνωση του προβλήματος, οι ευρωπαϊκές αρχές προσπαθούσαν επί χρόνια να επιβάλουν κανόνες συμπεριφοράς στο lobbying. Από το 2022, η Ε.Ε. έχει θεσπίσει αυστηρότερους κανόνες – για παράδειγμα, οι ευρωβουλευτές πρέπει να δημοσιεύουν στο Διαδίκτυο τον κατάλογο των συναντήσεων που πραγματοποιούν με τους λομπίστες, προσδιορίζοντας και την ημερήσια διάταξη. Πρέπει επίσης να δημοσιεύσουν τη λίστα με τα δώρα που λαμβάνουν (άρθρο 11 του κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Υπό το πρίσμα των γεγονότων των τελευταίων ημερών δεν φαίνεται βέβαια οι κανόνες να λειτούργησαν σωστά.

«Κουλτούρα ατιμωρησίας»

Όπως λέει όμως η οργάνωση Democracy International, «η αδυναμία του μητρώου έγκειται στον μη δεσμευτικό χαρακτήρα του μεταξύ των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. Το μεν Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χρησιμοποιεί το μητρώο σε καθαρά εθελοντική βάση, ενώ το Συμβούλιο των Επιτρόπων δεν το χρησιμοποιεί καθόλου».

Η ίδια η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, βρέθηκε εν μέσω διασταυρούμενων πυρών: Η Ευρωπαία διαμεσολαβητής Έμιλι Ο’Ράιλι, που επελέγη από το 2013 από το Ευρωκοινοβούλιο για να ελέγχει περιπτώσεις κακοδιαχείρισης στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., ζήτησε να δημοσιοποιηθούν κάποια sms που είχε ανταλλάξει η πρόεδρος της Κομισιόν με τον επικεφαλής της φαρμακοβιομηχανίας Pfizer. Σύμφωνα με τους New York Times, τα sms αφορούσαν τη συμφωνία για την παράδοση των εμβολίων της Pfizer/BioNTech στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μόνο που η Φον ντερ Λάιεν δεν έχει δώσει μέχρι σήμερα στη δημοσιότητα τα sms… Όπως λέει ο Αλμπέρτο Αλεμάνο, καθηγητής Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο HEC στο Παρίσι, μιλά ανοιχτά για την «ευρεία κουλτούρα της ατιμωρησίας».

Πηγές: LobbyFacts, Corriere della Sera, Tagesspiegel, naftemporiki