Χρόνης Διαμαντόπουλος Στο ερώτημα πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις της Τουρκίας με τις Ην. Πολιτείες (ΗΠΑ) και εάν τελικώς η Άγκυρα θα καταφέρει να πάρει τα πολυπόθητα F-16, η απάντηση γίνεται καθημερινά περισσότερο νεφελώδης.
Π.Κ. Ιωακειμίδης
Είναι γνωστό ότι ο Λευκός Οίκος και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το ευρύτερο δηλαδή κυβερνητικό σύστημα, θα ήθελε να προχωρήσει η πώληση αυτή καθώς κρίνει ότι μέσω της πώλησης συγκρατεί την Τουρκία στη Δυτική τροχιά έστω και με αποκλίσεις και παρεκτροπές. Η Αμερικανική διοίκηση έχει αποδεχθεί ότι η Τουρκία θα λειτουργεί με σημαντικά περιθώρια αυτονομίας ως περιφερειακή δύναμη είτε στην εξουσία παραμείνει ο πρόεδρος Ερντογάν είτε τον διαδεχθεί προσωπικότητα της αντιπολίτευσης στις επικείμενες εκλογές. Ωστόσο η κατάσταση αυτή γίνεται αποδεκτή ως το τίμημα προκειμένου να κρατηθεί η Τουρκία στη Δύση ως sui generis περίπτωση δεδομένης της εκτιμώμενης στρατηγικής της σημασίας και γεωπολιτικού ρόλου εντός και εκτός περιοχής ΝΑΤΟ.
Σημαντικές όμως προσωπικότητες του Κογκρέσου ( της ελληνικής ομογένειας, κ.α) και ιδιαίτερα ο πανίσχυρος πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας Ρ. Μενέντεζ έχουν μια εντελώς διαφορετική άποψη. Πιστεύουν ότι η Τουρκία δημιουργεί περισσότερα προβλήματα για τη Δύση παρά συνεισφέρει σήμερα στην επίλυσή τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα : το βέτο που ασκεί στην ένταξη της Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ( ήδη έχει παγώσει η σχετική διαδικασία από την Άγκυρα μετά το κάψιμο του Κορανίου από ανεγκέφαλους ακροδεξιούς στη Στοκχόλμη) , οι στενές σχέσεις με τη Ρωσία και γενικώς η αντι-Δυτική εν πολλοίς θεώρηση των πλανητικών προβλημάτων, προκλήσεων και απειλών που έχει (ρόλος Τουρκίας σε Συρία, Λιβύη, σχέσεις με Ιράν, Κίνα, κλπ.). Για το Κογκρέσο όμως ως ιδιαίτερα απαράδεκτη εκτιμάται η επιθετική αναθεωρητική στρατηγική της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα, οι ιταμές απειλές πολέμου, η αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών του Αν. Αιγαίου, οι υπερπτήσεις και γενικώς η καταπάτηση των κανόνων του διεθνούς δικαίου. Στη βάση αυτής της θεώρησης το Κογκρέσο (Γερουσία) που έχει τον τελικό λόγο για την πώληση των F-16 δεν φαίνεται ότι θα συγκατατεθεί για κάτι τέτοιο πριν τουλάχιστον από τις (επικείμενες) εκλογές στην Τουρκία. Μετά τις εκλογές όμως και εφόσον η Άγκυρα ξεμπλοκάρει τουλάχιστον την ένταξη της Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ το πιθανότερο σενάριο είναι τα F-16 τελικά να πωληθούν στην Τουρκία. Η επικείμενη επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Αντ. Μπλίνκεν στην Άγκυρα (και Αθήνα) τον Φεβρουάριο θα ξεκαθαρίσει κάπως τον ορίζοντα.
Πάντως δεν θα ήταν κατ’ ανάγκη αρνητική εξέλιξη για την Ελλάδα η πώληση, με συγκεκριμένους όμως όρους, των F-16 στην Τουρκία. Είναι προτιμότερο η Τουρκία να εξαρτάται στους εξοπλισμούς της από τη Δύση/ ΗΠΑ παρά από τη Ρωσία λ.χ. ή άλλη χώρα. Γενικότερα σε ότι αφορά την τριγωνική σχέση Αθήνα – Άγκυρα – Ουάσιγκτον:
- Καλό είναι η Αθήνα να μην αυτοπαγιδεύεται σε ένα αφήγημα που θέλει την Ελλάδα ως την πανίσχυρη χώρα-κλειδί στην περιοχή και την Τουρκία ως περίπου ανίσχυρη, ανυπόληπτη, άχρηστη για τη διεθνή κοινότητα. Τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι σε ότι αφορά την Τουρκία. Και οπωσδήποτε οι ΗΠΑ δεν τα βλέπουν έτσι. Η Ουάσιγκτον (πολιτικές, γραφειοκρατικές ελίτ) θεωρεί την Τουρκία, παρά τις πολλαπλές παρασπονδίες της, ως μια στρατηγικά αναγκαία, κομβική και χρήσιμη χώρα για πολλά θέματα (Ουκρανία, Συρία, Αν. Μεσόγειο, κ.α.) που δεν θα ήθελαν να χάσουν. Οι ΗΠΑ θέλουν την Τουρκία ως χώρα-ανάχωμα στη ρωσική επιρροή στον Καύκασο, Μ. Ανατολή, Λιβύη, κ.α. Και αυτό φάνηκε από το εύρος της ατζέντας των πρόσφατων συζητήσεων Μπλίνκεν – Τσαβούσογλου στην Ουάσιγκτον. Και αυτή τη θέση διατύπωσε πρόσφατα σε ανάλυση του και ο Economist.
2,Η Αθήνα έχει τα τελευταία χρόνια υπερθεματίσει στην ενίσχυση των σχέσεων με τις Ην. Πολιτείες (μέχρι σημείου οιονεί εξάρτησης ή προστασίας… παρεξηγήσιμης από την Τουρκία). Χωρίς αμφιβολία οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις είναι πολύτιμες και θα πρέπει πάντοτε να συντηρούνται σε υψηλό επίπεδο. Αλλά σε πλαίσιο συμμετρικότητας και όχι μέσα από μια θεώρηση των επίπεδου αντιτουρκισμού. Όχι δηλαδή μέσα από τη λογική-προσδοκία ότι οι ΗΠΑ θα συνταχθούν κατά κάποιο τρόπο ανεπιφύλακτα στο πλευρό της Ελλάδας και εναντίον της Τουρκίας στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση. Η βασική διαχρονική θέση της Ουάσιγκτον για συμμετρική, ισομετρική μεταχείριση Ελλάδας και Τουρκίας, ως δύο χωρών μελών του ΝΑΤΟ, παραμένει στον πυρήνα της αναλλοίωτη τουλάχιστον για την administration και το ευρύτερο κυβερνητικό κατεστημένο. Είναι η πολιτική που έχει εκφρασθεί με λεκτικές παραλλαγές και διακυμάνσεις σε διαδοχικές επιστολές υπουργών εξωτερικών των ΗΠΑ προς την Αθήνα (Κίσσιγκερ, Πομπέο, Μπλίνκεν). Και επιβεβαιώνεται σε κάθε ευκαιρία από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Πολύ πρόσφατα ο πρέσβυς των ΗΠΑ στην Αθήνα Τζ. Τσούνης τόνιζε σε συνέντευξη του ότι ο «σοβαρός διάλογος» είναι το μέσον που προτείνει η Ουάσιγκτον για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών..
*Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί σε λίγες μέρες το νέο του βιβλίο «Ελλάδα: Ορίζοντας 2030. Οι Προκλήσεις Τουρκίας και Ευρώπης».