NewsEdit Οι περισσότεροι γνωρίζουμε την εμμηνόπαυση και τα προβλήματα που προκαλεί σε πολλές γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Είναι η περίοδος όπου γυναίκες περίπου στην ηλικία των 50 ετών βιώνουν επώδυνες αλλαγές στο σώμα και την ψυχοσύνθεσή τους αφού τα επίπεδα των οιστρογόνων τους πέφτουν απότομα και τελειώνει η αναπαραγωγική ηλικία.
Τώρα οι γιατροί μάς εφιστούν την προσοχή σε μια «σιωπηλή επιδημία» που πλήττει τους άνδρες με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης: την ανδρόπαυση.
Από τον Cassidy Morrison/ Dailymail.com/Απόδοση: Έφη Ζέρβα
Οπως και στις γυναίκες, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε την περίοδο στη ζωή ενός ενήλικου άντρα όταν τα επίπεδα της τεστοστερόνης του πέφτουν, προκαλώντας συμπτώματα που συνθλίβουν την αυτοπεποίθησή του ή τον εξουθενώνουν.
Συμπτώματα χαμηλών επιπέδων τεστοστερόνης σε ενήλικες που κατά τη γέννησή τους τους αποδόθηκε το αρσενικό φύλο [Cleveland Clinic]: μειωμένη ερωτική επιθυμία, στυτική δυσλειτουργία, απώλεια τριχοφυΐας στις μασχάλες και στα γεννητικά όργανα, καταθλιπτική διάθεση, κόπωση.
Oπως συμβαίνει και με τις γυναίκες, ο όρος «ανδρική κλιμακτήριος» χρησιμοποιείται για να περιγράψει την περίοδο στη ζωή ενός ενήλικου άντρα κατά την οποία μειώνονται τα επίπεδα των ανδρογόνων, με συνέπειες που μπορεί να του αλλάξουν τη ζωή.
Επίπεδα τεστοστερόνης ανά ηλικία
Η τεστοστερόνη φτάνει στα πιο υψηλά επίπεδα περίπου στην ηλικία των 20 ετών, όμως μειώνεται περίπου κατά 1% ετησίως μετά την ηλικία των 30.
Σε αντίθεση με την εμμηνόπαυση που βιώνουν οι γυναίκες, η ανδρόπαυση χαρακτηρίζεται από πιο σταδιακές αλλαγές. Ο δρ Μπομπ Μπερουκίμ, ουρολόγος στη Νέα Υόρκη και Διευθυντής Ανδρικής Γονιμότητας και Μικροχειρουργικής στο Νοσοκομείο Lenox Hill, επισημαίνει: «Στους άντρες, τα μειούμενα ποσοστά τεστοστερόνης τείνουν να εμφανίζονται με πιο αργό ρυθμό, σε οποιαδήποτε ηλικία, και είναι λιγότερο πιθανό οι περισσότεροι άντρες να παρουσιάσουν ξαφνική εμφάνιση συμπτωμάτων χαμηλής τεστοστερόνης».
«Νομίζω πως ο όρος “ανδρική εμμηνόπαυση” μειώνει τις πιθανότητες να έρθουν οι άντρες για θεραπεία. Κάποιοι ίσως τον εκλαμβάνουν ως ευνουχιστικό, την ώρα που ούτως ή άλλως νιώθουν άβολα να μιλήσουν για αυτά τα συμπτώματα. Ως εκ τούτου, όταν οι ασθενείς έρχονται στο ιατρείο και τους έχω κάνει διάγνωση, χρησιμοποιώ τον όρο “ανδρόπαυση” για να τους κάνω να χαμογελάσουν», προσθέτει.
Τα αγοράκια γεννιούνται με τεστοστερόνη. Τα επίπεδα της ορμόνης αυξάνονται γρήγορα κατά την εφηβεία, με αποτέλεσμα να βαθαίνει η φωνή τους, να αυξάνονται οι μύες, το ύψος και το βάρους τους, καθώς και να εμφανίζουν τριχοφυΐα στο πρόσωπο. Η ορμόνη επίσης βοηθάει τους όρχεις να παράγουν σπερματοζωάρια.
Η τεστοστερόνη φτάνει στα υψηλότερα επίπεδα στην ηλικία των 20, και ακολουθεί αργή μείωση κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής. Στο αποκορύφωμά τους, τα επίπεδα τεστοστερόνης είναι μεταξύ 300 και 1.200 ng/dL. Όταν οι άντρες φτάσουν γύρω στα 35, τα επίπεδα αρχίζουν να μειώνονται τουλάχιστον κατά 1% τον χρόνο.
Οι ουρολόγοι θεωρούν τα επίπεδα τεστοστερόνης πολύ χαμηλά όταν πέφτουν κάτω από τα 300 νανογραμμάρια ανά δεκατόλιτρο (ng/dL). Αυτό συμβαίνει πιο συχνά σε άντρες στα 40 και τα 50 τους.
Σύμφωνα με στοιχεία του Πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν, περίπου το 10% των ανδρών στα 50 τους, το 19% στα 60 τους, το 28% στα 70 τους και το 49% στα 80 τους επηρεάζονται από χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης.
Στους άντρες, η τεστοστερόνη παράγεται στους όρχεις και καθορίζει τη σεξουαλική ανάπτυξη. Παίζει ρόλο στη σεξουαλική επιθυμία, την οστική μάζα, την κατανομή του σωματικού λίπους, τη μυϊκή μάζα και δύναμη, και την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και σπερματοζωαρίων.
Επίσης, επιδρά στον εγκέφαλο και στη σπονδυλική στήλη ως σημαντικός ρυθμιστής νευρολογικών λειτουργιών. Χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης συνδέονται με κατάθλιψη και άγχος.
Η χαμηλή τεστοστερόνη ίσως υποδεικνύει πρόβλημα στην υπόφυση, ενός αδένα στη βάση του εγκεφάλου που ρυθμίζει πλήθος σωματικών λειτουργιών με τις ορμόνες που παράγει.
Στους άντρες, οι ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία είναι σταδιακές. Δεν συνεπάγονται τερματισμό της λειτουργίας των αναπαραγωγικών οργάνων, αλλά μπορεί να προκαλέσουν σεξουαλικές δυσλειτουργίες.
Σε αντίθεση με τις γυναίκες, οι άντρες διατηρούν την αναπαραγωγική τους ικανότητα. Παρόλο που η τεστοστερόνη είναι μια ορμόνη που ορίζει την ανδρική γονιμότητα, άντρες με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης μπορούν ακόμα να παράγουν υγιή σπερματοζωάρια, αν και μειώνεται η ποσότητα και η ποιότητά τους.
Κι ενώ η μετάβαση για μια γυναίκα ολοκληρώνεται κάπως δραστικά, σε ένα με δύο χρόνια, η τεστοστερόνη στους άντρες μειώνεται ετησίως περίπου από την ηλικία των 40 και μετά.
Ο δρ Κέβιν Κάμπελ, ουρολόγος στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, λέει: «Δεν υπάρχει συγκεκριμένο σημείο από το οποίο οι άντρες “πέφτουν” ξαφνικά. Με το πέρασμα του χρόνου, το σώμα τους έρχεται αντιμέτωπο με συνέπειες από την παραγωγή μικρότερης ποσότητας τεστοστερόνης».
Όπως σημειώνει ο δρ Κάμπελ: «Με τον καιρό, αρχίζουμε να παράγουμε λιγότερη τεστοστερόνη ή να τη χρησιμοποιούμε λιγότερο αποτελεσματικά. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ένα πλήθος συμπτωμάτων. Στην καθομιλουμένη αποκαλείται “ανδρική εμμηνόπαυση”».
Οι γιατροί πραγματοποιούν αιματολογικές εξετάσεις στους ασθενείς που παρουσιάζουν αυτά τα συμπτώματα, ώστε να καθορίσουν το αίτιο της μείωσης της ορμόνης και τον τρόπο αντιμετώπισης. Τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις και λιπώδη νόσο του ήπατος.
«Οι αιματολογικές εξετάσεις είναι απαραίτητες για τη διάγνωση. Είναι σημαντικό αυτές οι εξετάσεις να γίνονται τις πρώτες τρεις ώρες αφότου ξυπνήσουμε, καθώς τότε είναι που η τεστοστερόνη στους άντρες φτάνει στα υψηλότερα επίπεδα. Μια απογευματινή εξέταση θα δείξει τεχνητά χαμηλό επίπεδο», τονίζει ο δρ Μπόμπακ.
Οι πλήρεις αιματολογικές εξετάσεις είναι το κλειδί για τον εντοπισμό της αιτίας των χαμηλών επιπέδων τεστοστερόνης, εφόσον κάποιος εντοπίσει οποιοδήποτε σύμπτωμα. Όμως πολλοί άντρες είτε αμελούν να αναφέρουν τα συμπτώματα είτε δεν έχουν καθόλου.
Σύμφωνα με τον δρα Κάμπελ, «κάποιοι έχουν έναν συγγενή ή κοντινό τους πρόσωπο που κάνει θεραπεία, οπότε τους είναι πιο εύκολο να πάνε για εξετάσεις, είναι κάπως πιο ενημερωμένοι».
Θεραπείες για την υποκατάσταση τεστοστερόνης
Κάποιοι άντρες με χαμηλή τεστοστερόνη ίσως επιλέξουν να αρχίσουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης για να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα. Η θεραπεία υποκατάστασης τεστοστερόνης έχει πολλές μορφές, από τοπικά τζελ έως ενδομυϊκές ενέσεις.
Η θεραπεία βοηθάει στην αποκατάσταση των επιπέδων της ορμόνης στο αίμα, αντιστρέφοντας τα συμπτώματα της χαμηλής τεστοστερόνης.
Επίσης, είναι γνωστό πως η άσκηση αυξάνει τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης. Η άσκηση με αντιστάσεις, όπως τα βάρη, έχει αποδειχθεί πως βοηθάει στη βραχυχρόνια και μακροχρόνια αύξηση των επιπέδων της τεστοστερόνης.
Ορισμένα φαγητά, όπως τα πράσινα λαχανικά που είναι πλούσια σε μαγνήσιο, τα αβγά και τα λιπαρά ψάρια, μπορούν να ενισχύσουν τα επίπεδα τεστοστερόνης. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τις έρευνες, οι υπερ-επεξεργασμένες τροφές και οι τροφές που δεν είναι πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά υπονομεύουν τα επίπεδα της ορμόνης.
«Γενικά συνιστώ τη θεραπεία υποκατάστασης τεστοστερόνης στους άντρες με επίπεδα κάτω των 300 ng/dL, οι οποίοι έχουν συμπτώματα. Εάν ο ασθενής δεν έχει συμπτώματα, δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάνει θεραπεία», αναφέρει ο δρ Μπόμπακ.
«Η απόφαση για τη μορφή της θεραπείας -με τοπικά τζελ, με ενέσεις ή με άλλον τρόπο- εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Οι άντρες θα πρέπει να γνωρίζουν πως η υποκατάσταση έχει πολλές πιθανότητες να οδηγήσει σε μείωση της ποσότητας σπερματοζωαρίων και, σε κάποιες περιπτώσεις, σε αζωοσπερμία», προσθέτει.
Πολλοί από εκείνους που αρχίζουν θεραπεία θα δουν καλά αποτελέσματα. Μελέτη του 2019 αναφέρει πως η θεραπεία μπορεί να βελτιώσει τη λίμπιντο και να αντιμετωπίσει συμπτώματα σεξουαλικής δυσλειτουργίας. Άλλη έρευνα του 2019 έδειξε πως η θεραπεία υποκατάστασης τεστοστερόνης μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της οστικής μάζας, ενώ, σύμφωνα με έρευνα του 2016, συντελεί και στη βελτίωση της γνωσιακής λειτουργίας και στη διάρκεια συγκέντρωσης.