Χρόνης Διαμαντόπουλος Η ελληνική οικονομία βίωσε τη δεκαετία της μνημονιακής κρίσης τη μεγαλύτερη συρρίκνωση οικονομίας διεθνώς που έχει καταγραφεί εν καιρώ ειρήνης. Παρά τη σταδιακή ανάκαμψη αδυνατεί να επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα. Είναι αντιμέτωπη με ένα μόνιμο επενδυτικό κενό και με την απώλεια ή αδυναμία απασχόλησης του ανθρώπινου δυναμικού της, λόγω της νεανικής μετανάστευσης στο εξωτερικό και τη υψηλής ανεργίας.
Γιώργος Σταθάκης*
Το παραδοσιακό αναπτυξιακό μοντέλο με έμφαση στον τουρισμό, τις κατασκευές και τις υπηρεσίες, φαίνεται να επανέρχεται ως η μοναδική ρεαλιστική επιλογή με σχεδόν μοιρολατρικό τρόπο, δεσμεύοντας ταυτόχρονα τους διαθέσιμους ευρωπαϊκούς και δημόσιους πόρους, στην κατεύθυνση αυτή. Η ίδια η πράσινη μετάβαση εγκλωβίζεται στο ίδιο πρότυπο ως προέκταση των κατασκευών. Η τιτλοποίηση εμπορεύσιμων υπαρκτών αξιών αποτελεί το βασικό πεδίο προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων.
Αυτό το μοντέλο ανάπτυξης εδράζεται σε δύο ακόμα άξονες. Τις εισοδηματικές και κοινωνικές ανισότητες που εντάθηκαν στην περίοδο της κρίσης. Και την παρατεταμένη αναβολή μεταρρυθμίσεων και αλλαγών στα χρονίζοντα προβλήματα και τις παθογένειες της ελληνικής οικονομίας που αφορούν τη χωροταξία, το φορολογικό σύστημα και τη λειτουργία των θεσμών, – της δικαιοσύνης, της δημόσιας διοίκησης, της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Είναι κοινός τόπος πλέον ότι η ελληνική οικονομία για να σπάσει το μόνιμο κύκλο που αναπαράγει το «επενδυτικό κενό» και τη «στασιμότητα» σε απασχόληση, μισθούς και εισοδήματα χρειάζεται μία σημαντική τομή, μία παραγωγική και τεχνολογική στροφή της οικονομίας. Καθώς οι προκλήσεις για την οικονομία περιλαμβάνουν το αναπόφευκτο μετασχηματισμό της λόγω της πράσινης μετάβασης, της υποχώρησης της παγκοσμιοποίησης και της γεωπολιτικής αναδιάταξης της παγκόσμιας οικονομίας, κάθε προοπτική καλείται να είναι συμβατή με τις αλλαγές αυτές.
Τα θέματα αυτά, το παραγωγικό και τεχνολογικό μοντέλο, η επαναβιομηχάνιση, η πράσινη μετάβαση, ο ρόλος και οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη από τις κοινωνικές ανισότητες, οι οικονομικές συνέπειες από τη λειτουργία των θεσμών βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και αλλού. Μετά την κρίση του 2008, την οικονομική κρίση της πανδημίας και τις γεωπολιτικές εντάσεις, ο «νεοφιλελευθερισμός» βρίσκεται σε υποχώρηση με τις αναζητήσεις πλέον να επικεντρώνονται σε ένα νέο ρόλο του κράτους και της σχέσης κράτους και ιδιωτικού τομέα, μίας αναβαθμισμένης και πιο συμμετοχικής δράσης της κοινωνίας των πολιτών, της μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων μέσα από το τρίπτυχο κοινωνικό κράτος, μισθοί, φορολογικό σύστημα, και σημαντικών θεσμικών μεταρρυθμίσεων.
Τα θέματα αυτά συζητιούνται στο τριήμερο συνέδριο περί Εναλλακτικών Στρατηγικών Ανάπτυξης που διοργανώνει ο «Όμιλος Μετάβαση» σε συνεργασία με το ΕΝΑ και το ´ΕΤΕΡΟΝ. Στο συνέδριο συμμετέχουν επιστήμονες με ερευνητικό έργο που καλύπτει την ευρεία θεματική του αναπτυξιακού ζητήματος. Τα δημόσια οικονομικά, τη χρηματοδότηση της οικονομίας, τις επενδύσεις και την κατανάλωση, την αγορά εργασίας και την απασχόληση, τη δημόσια περιουσία, το «αναπτυξιακό κράτος», το ρόλο της έρευνας και της καινοτομίας, το ειδικό ρόλο της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, τις χωρικές ανισότητες και το χωρικό σχεδιασμό, συγκριτικές εμπειρίες με άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, το ρόλο των θεσμών και του πολιτισμικών νοοτροπιών, ειδικότερες προσεγγίσεις για τον κλάδο του τουρισμού, την κλιματική μετάβαση.
Η ιδέα μίας βιώσιμης και δικαιότερης ανάπτυξης καλείται να απαντήσει ταυτόχρονα σε ένα φάσμα σύνθετων ερωτημάτων που συγκλίνουν στην αναγκαιότητα μεγάλων τομών και μεταρρυθμίσεων στην οικονομική πολιτική και τους θεσμούς. Ταυτόχρονα καλείται να ενεργοποιήσει νέες παρεμβάσεις και νέους θεσμούς που να καλύπτουν τις ανάγκες της σημαντικής αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας. Σε ένα ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο που υπόκειται σε σημαντικές αναδιατάξεις, το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας καλείται να ξεφύγει από την παθητική και παραδοσιακή προσαρμογή του σε αυτές και να αναζητήσει βηματισμούς και πρωτοβουλίες που να ευθυγραμμίζονται με την ενεργή συμμετοχή της στα πιο δυναμικά πεδία της παραγωγικής και τεχνολογικής ανάπτυξης.
*πρ. Υπουργός Περιβάλλοντος & Ενέργειας