Χρόνης Διαμαντόπουλος Το έτος 2023 ξεκίνησε με ακόμα ένα πρόβλημα, τον τραπεζικό κίνδυνο, δοκιμάζοντας τα συστήματα διακυβέρνησης σε παγκόσμια κλίμακα όσον αφορά την ικανότητά τους να ανταπεξέλθουν στα συσσωρευμένα προβλήματα που έχουν αναπτυχθεί από τις αλλεπάλληλες κρίσεις των τελευταίων ετών.
Του Γιώργου Ατσαλάκη
Καθώς οι οικονομίες αντιμετωπίζουν τα προβλήματα του πληθωρισμού πολλές χώρες περνούν σε συρρίκνωση της ανάπτυξης και σε κατάσταση στασιμοπληθωρισμού όπου τα υψηλά επιτόκια και ο πληθωρισμός θα διατηρηθούν για πολλά χρόνια. Η συρρίκνωση της πίστωσης και η αύξηση των επιτοκίων επηρεάζει τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων αρνητικά οπότε όταν πωλούνται μειώνονται οι τιμές τους. Η Silvergatebank έχασε 10% της αξίας των ομολόγων, όταν αναγκάστηκε να πωλήσει τα ομόλογα που κατείχε νωρίτερα από την λήξη τους, για να ικανοποιήσει την απόσυρση των καταθέσεων.
Οι τραπεζικές αποτυχίες μέχρι τώρα της Silvergatebank, της SiliconValleyBank, της Signaturebank και της Credit Suisse οφειλόταν στην απόσυρση των καταθέσεων και όχι στην αθέτηση επιστροφής των δανείων από τους δανειολήπτες. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους χρεοκοπίας των τραπεζών. Ένας δεύτερος λόγος της χρεοκοπίας των τραπεζών που προέρχεται από την αθέτηση αποπληρωμής των δανείων από τους δανειολήπτες δεν έχει εμφανιστεί ακόμα.
Τα ομόλογα ΑΤ1 μπορούν να διαγραφούν και οι κάτοχοι να μην εισπράξουν την αξία τους, εάν ο δείκτης κεφαλαίου κοινών μετοχών κατηγορίας ΑΤ1 της τράπεζας μειωθεί κάτω από 7%. Τότε η τράπεζα διαγράφει την υποχρέωση προς τους ομολογιούχους και βελτιώνεται αντίστοιχα ο ισολογισμός της, καθώς δεν θα εμφανίζεται αυτή υποχρέωση πλέον. Φυσικά δεν λειτουργούν όλα τα ΑΤ1 με αυτό τον τρόπο καθώς υπάρχουν διάφορες διαβαθμίσεις και προτεραιότητες.
Τα ΑΤ1 ομόλογα αξίας $17,3 δις της CreditSuisse τα οποία περιείχαν ρήτρα διαγραφής σε περίπτωση πιστωτικού γεγονότος σύμφωνα με το ενημερωτικό δελτίο έκδοσης των ομολόγων, θα δημιουργήσουν προβλήματα αθέτησης πληρωμών . Πολλοί Ασιάτες επενδυτές είχαν επενδύσει σε αυτά τα ομόλογα κυνηγώντας αποδόσεις υψηλού ρίσκου. Μάλιστα είχαν λάβει χαμηλότοκα δάνεια με τα οποία αγοράζαν αυτά τα ομόλογα εισπράττοντας επιτόκια μέχρι και 9,75% έναντι 2% των συνήθη ομολόγων. Επειδή οι τράπεζες τους ζητούν τα επιστρέψουν τα χρήματα που δανείστηκαν, πολλοί από αυτούς τους οι επενδυτές θα οδηγηθούν σε χρεοκοπία επειδή δεν υπάρχουν χρήματα προς επιστροφή λόγω της διαγραφής των ομολόγων.
Και άλλες τράπεζες οι οποίες αντιμετωπίζουν εκροή καταθέσεων και θα πρέπει να ρευστοποιήσουν ομόλογα θα βρεθούν αντιμέτωπες με πιθανές χρεοκοπίες. Τις επόμενες ημέρες οι επενδυτές θα αναζητούν ποιες τράπεζες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν απόσυρση καταθέσεων και θα τρέξουν να πουλήσουν τις μετοχές τους και να αποσύρουν τις καταθέσεις τους.
Οι αθετήσεις των δανειοληπτών να επιστρέφουν τα δάνεια δεν έχουν ακόμα εμφανιστεί. Όταν μια τράπεζα πτωχεύει ο πανικός που δημιουργεί φέρνει στο προσκήνιο την ερώτηση ποιος θα είναι ο επόμενος. Αυτό συμβαίνει επειδή οι καταθέτες αντιμετωπίζουν ζημιές για τα ποσά που δεν καλύπτονται από την εγγύηση των καταθέσεων. Οι αμερικανικές αρχές προέβησαν σε 2 ενέργειες: Εγγυήθηκαν ότι θα πληρωθούν οι καταθέτες και πέρα από το ποσό των 250.000 δολαρίων που ήταν το όριο εγγύησης.
Δεύτερη ενέργεια ήταν δημιουργία έκτακτου δανεισμού για τις τράπεζες που αντιμετωπίζουν άμεσο κίνδυνο ρευστότητας στις περιπτώσεις που αποσύρονται οι καταθέσεις και δεν έχουν τα απαιτούμενα κεφάλαια για να επιστρέψουν τα χρήματα των πελατών τους με ενέχυρο περιουσιακά τους στοιχεία. Αυτό είχε ως συνέπεια να δοθεί προτεραιότητα στην αύξηση των επιτοκίων παρά τις φωνές που ακούστηκαν ότι θα προκληθεί περαιτέρω πιστωτικός κίνδυνος. Ήταν σημαντικό που δεν έγινε αναβολή των προγραμματισμένων αυξήσουν των επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών για την οποία αναβολή πίεζαν πολλοί επενδυτές. Οι τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών βρίσκονται ακόμη σε πολύ υψηλά επίπεδα, οπότε η μη καταπολέμηση του πληθωρισμού θα δημιουργούσε πολύ μεγαλύτερα προβλήματα καθώς από την συνέχιση του πληθωρισμού πλήττοντας κυρίως τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα που δυσκολεύονται να τα καταφέρνουν στη ζωή με τόσο υψηλές τιμές στα βασικά αγαθά.
Είναι πιθανό ότι οι πρόσφατες τραπεζικές χρεοκοπίες θα ακολουθηθούν από πολλά περισσότερα προβλήματα πριν ξεκινήσει η φάση συρρίκνωσης του κύκλου χρέους. Τα πρώτα σημάδια εμφανίστηκαν όταν η απόσυρση των καταθέσεων υποχρέωσε την πώληση στοιχείων ενεργητικού (κρατικά ομόλογα) των τραπεζών Silvergatebank, της SiliconValleyBank, της Signaturebank, που οδηγήθηκαν στην χρεοκοπία εξ αίτιας της εξαύλωσης των ιδίων κεφαλαίων τους και την Credit Suisseστη συγχώνευση. Αναμένεται η αθέτηση αποπληρωμής δόσεων από τους δανειολήπτες που έχουν δαπανήσει τα δάνεια σε επενδύσεις που δεν αποδίδουν τις δόσεις, λόγω της μείωσης των πραγματικών εισοδημάτων από τον πληθωρισμό την συρρίκνωση της οικονομίας και του στασιμοπληθωρισμού στον οποίο θα οδηγούνται ολοένα και περισσότερες οικονομίες τα επόμενα χρόνια.
Η τραπεζική ανησυχία αυτή ενισχύει το δολάριο ως ασφαλές καταφύγιο και αποθεματικό νόμισμα και τον χρυσό ως αέναο καταφύγιο κατά τις περιόδους αστάθειας. Επίσης κατά παράδοξο τρόπο ενισχύονται τα κρυπτονομίσματα τα οποία είναι οι πιο επικίνδυνες επενδύσεις και οι είναι οι επενδύσεις που θα χαθούν πάρα πολλά χρήματα στο μέλλον καθώς τα κρυπτονομίσματα δεν αντιπροσωπεύουν καμία απολύτως αξία και δεν έχουν καμία κρατική εγγύηση απώλειας χρημάτων. Οι ελληνικές τράπεζες φαίνεται να μην αντιμετωπίζουν κύμα αθετήσεις πληρωμών δόσεων δανείων πέρα του συνήθους ποσοστού.
*Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης – Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης