ΑΝΤΡΕΑΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Συγκινηθήκαμε με τον “έλληνα διασώστη που έχει αγκαλιά το τουρκόπουλο μέσα στα ερείπια”. Την ευχαριστηθήκαμε τη “σύλληψη του Ντόναλντ Τραμπ” όπως και τη “φωτογραφία” του Πούτιν με την πορτοκαλί φορμίτσα του κατάδικου. Γελάμε, από προχθές που πρωτοεμφανίστηκε, με τη “φωτογραφία” του Πάπα Φραγκίσκου που φοράει ένα μπουφάν σε και εκείνα που φορούν του τράπερ.
Ομως, ως εδώ τα γέλια και οι συγκινήσεις! Διότι κάποιοι τα παίρνουν όλα αυτά στα σοβαρά νομίζοντας ότι πρόκειται για πραγματικές φωτογραφίες και όχι για αυτό που είναι: Deep Fake. Εικόνες δηλαδή που έχουν δημιουργηθεί με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης από πλατφόρμες όπως το Midjourney. Κι εδώ τα πράγματα αρχίζουν και γίνονται επικίνδυνα. Πολύ επικίνδυνα.
Το να θεωρεί κάποιος ότι μέσα στον χαμό των σεισμών ένας διασώστης των ΕΜΑΚ ποζάρει για καλλιτεχνική φωτογράφηση αγκαλιά με ένα τουρκόπουλο που κοιμάται φορώντας ένα μπλουζάκι με τη σημαία της πατρίδας του στο μανίκι, δείχνει ψηφιακή αγραμματοσύνη αλλά και έλλειψη απλής λογικής.
Το να κυκλοφορούν ΜΟΝΟ στα Social φωτογραφίες της “βίαιης σύλληψης” του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ και να μην έχουν διακοπεί ΟΛΑ τα τηλεοπτικά προγράμματα, όλης της υφηλίου, δείχνει έλλειψη κριτικής σκέψης. Το ίδιο και το να πιστέψεις ότι ο Ποντίφικας απόφάσισε να το παίξει… Κάνι Ουέστ ή Φίφτι Σεντ.
“Και τι έγινε;” θα πει κάποιος. “Εδώ τόση παραπληροφόρηση τρώμε στη μάπα καθημερινά”.
Αυτό ακριβώς!
Με τόση και άλλη τόση παραπληροφόρηση μας “πυροβολούν” καθημερινά και έτσι έχουμε πάψει πλέον να διακρίνουμε το όριο ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, στην κατασκευή και την πραγματικότητα.
Μπορεί να μάθαμε να δυσπιστούμε στα όσα γράφουν και μεταδίδουν τα ΜΜΕ όμως καταπίνουμε αμάσητο το οτιδήποτε διαδίδεται μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Ιδιαίτερα από συγγενείς, φίλους και γνωστούς.
Κι εδώ είναι η μεγάλη παγίδα: Κινούμενοι, τόσο εμείς όσο και οι πληροφορίες, μέσα σε ένα απρόσωπο δίκτυο χωρίς φίλτρα και κανόνες, είναι εξαιρετικά εύκολο να περάσουμε σε μια εικονική, διαστρεβλωμένη πραγματικότητα και να πιστέψουμε το αδιανόητο. Επειδή το κοινοποίησε ένας φίλος!
Παρά το ότι η δημόσια χρήση του διαδικτύου έχει κλείσει μία 30ετία, το επίπεδο εξοικείωσης του κόσμου με τα ψηφιακά μέσα παραμένει χαμηλή καθώς οι εξελίξεις τρέχουν πολύ πιο γρήγορα από το ρυθμό της εκπαίδευσής μας σε αυτά. Το να μπαίνεις, να γράφεις στο Facebook, να ανεβάζεις φωτογραφίες στο Instagram και το να ενημερώνεσαι από το Twitter, δεν σημαίνει γνώση του ψηφιακού κόσμου και των δυνατοτήτων του.
Η επανάσταση στο χώρο της Τεχνητής Νοημοσύνης και των εφαρμογών της που πλέον είναι προσβάσιμες από όλους (ή σχεδόν όλους) μας βρίσκουν εντελώς απροετοίμαστους και απονήρευτους ατομικά και συλλογικά. Μόνο που εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μία πρώτη περίοδο αθωότητας, όπως είχε συμβεί με τα Blogs και τα Social Media που μας έδωσαν, έστω πρόσκαιρα, την αίσθηση της απεριόριστης ελευθερίας της έκφρασης και της επικοινωνίας.
Ηδη, μικρά ή μεγαλύτερα “τερατάκια” ξεπηδούν μέσα από εφαρμογές όπως το ChatGPT ή το MidJourney και τις δεκάδες παραλλαγές τους. Ένα από αυτά είναι η μετεξέλιξη των Fake News: τα Deep Fake. Οι εικόνες ή τα βίντεο που μπορούν να εμφανίσουν τον οποιονδήποτε στις πιο απίθανες καταστάσεις ή να τον βάζουν να λέει τα πλέον αταίριαστα ή ανήκουστα πράγματα. Και μπορούν να το κάνουν με ζωντανούς ή νεκρούς, επώνυμους ή ανώνυμους με έναν τρόπο και μία ποιότητα τόσο αληθοφανή ώστε να να μπορεί να ξεγελαστεί ακόμη κι ένα σχετικά έμπειρο μάτι.
Τα πρόσφατα παραδείγματα στα οποία αναφερθήκαμε παραπάνω, με τον διασώστη, τον Τραμπ, τον Πούτιν ή τον Πάπα είναι σχετικά ακίνδυνα και μάλλον διασκεδαστικά. Τι θα συμβεί όμως αν αύριο, το πολύ μεθαύριο, εμφανιστούν εικόνες και βίντεο λιγότερο ανάλαφρα;
Τι θα συμβεί εάν κάποιος δημιουργήσει μία εικόνα όπου Ουκρανοί στρατιώτες βιάζουν ομαδικά ρωσόφωνες στην ανατολική Ουκρανία ή αν Ρώσοι της Wagner εμφανιστούν να κρατούν κεφάλια νηπίων ως τρόπαια;
Αν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Εύκολα! Οπως το να παρουσιάσεις τον Τσε Γκεβάρα να παίζει μπασκετ με τον Χίτλερ ή τον Αϊνστάιν να χορεύει ένα παθιασμένο ταγκό με την Μέριλιν Μονρόε υπό το λιγωμένο βλέμμα της Βασίλισσας Ελισάβετ.
Ας μη μιλάμε όμως μόνο για δημόσια ή ιστορικά πρόσωπα και καταστάσεις. Ας πάμε στο δικό μας προσωπικό πεδίο: Τι θα συμβεί αν εμείς ή κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο πέσει θύμα revenge porn με ένα κατασκευασμένο βίντεο;
Στο δια ταύτα: Τα Deep Fake μπορεί, προς το παρόν να έχουν πλάκα, όμως πολύ σύντομα τα “τερατάκια” που ήδη γεννιούνται θα γίνουν “Φραγκεστάιν”. Τότε, η πλάκα θα μας βγει ξινή αν δεν καταφέρουμε να θέσουμε κανόνες και επιβάλουμε ελέγχους και δικλείδες ασφαλείας.
Η συζήτηση για όλα αυτά έχει καθυστερήσει ανεπίτρεπτα. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση θα καθυστερήσουν ακόμη περισσότερο, όμως το χειρότερο από όλα είναι ότι έχει καθυστερήσει η εισαγωγή στην εκπαίδευση, από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, του μαθήματος για τα Ψηφιακά Μέσα. Κι αυτό είναι εγκληματικό όταν τα παιδιά μας γεννιούνται με ένα τάμπλετ ή ένα έξυπνο κινητό στα χέρια.
Το δυστύχημα είναι ότι εκείνοι που θα έπρεπε να χαράξουν νέες πολιτικές στην Παιδεία, στα ΜΜΕ, στα Ψηφιακά Μέσα είναι το ίδιο ή και περισσότερο αναλφάβητοι από τον μέσο όρο των πολιτών. Παρά το ότι μπορούν να σχεδιάσουν και να φτιάξουν ένα… market pass στο άψε-σβήσε!
Μέχρι τότε, οφείλουν όλοι όσοι έχουν κάποιες περισσότερες γνώσεις να ενημερώνουν τους συμπολίτες τους εντός και εκτός διαδικτύου μέσα από τα παραδοσιακά Media ή τα Social Media. Πριν να είναι αργά!