ΧΑΡΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Με τη φετινή συμπλήρωση των 100 χρόνων από τον μεγάλο σεισμό του Κάντο, παράγεται μια ταινία ντοκιμαντέρ που εστιάζει σε τρεις εικονολήπτες που απαθανάτισαν ακατέργαστα πλάνα από το Τόκιο αμέσως μετά την καταστροφή του 1923.
Γυρισμένο σε μια εποχή που ακόμη και η φωτογραφία ήταν σχετικά σπάνια, το υλικό που τραβήχτηκε από αυτούς τους τρεις αποτελεί ανεκτίμητο ιστορικό υλικό, καθώς παρέχει μια εικόνα για την καταστροφή εκείνη την εποχή αφού δείχνει τις εκτεταμένες πυρκαγιές και τις αντιδράσεις των κατοίκων εν μέσω του χάους.
Το ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Άνδρες με Κάμερες: Απαθανατίζοντας τον Μεγάλο Σεισμό του Κάντο», που αναμένεται να κυκλοφορήσει αυτό το καλοκαίρι, είναι μια παραγωγή του Κέντρου Διατήρησης Ταινιών Ντοκιμαντέρ στο Τόκιο.
«Είναι θαύμα που υπάρχουν πλάνα αυτής της εποχής», λέει ο Hideyo Murayama, γενικός διευθυντής του κέντρου. «Οι τρεις νεαροί απαθανάτισαν εικόνες της καταστροφής, παρά τους κινδύνους και οι ανιδιοτελείς προσπάθειές τους είναι εμφανείς. Έχω αίσθηση της αποστολής τους να μεταφέρουν το μήνυμα αυτής της άνευ προηγουμένου καταστροφής».
Οι τρεις οπερατέρ ήταν ο Toshimitsu Kosaka, ένας 19χρονος τότε διευθυντής φωτογραφίας στα Nikkatsu Mukojima Studios, ο Shigeru Shirai, 24 ετών, από το Tokyo Cinema Shokai και ο Tatsumi Iwaoka, 30 ετών, ο οποίος διηύθυνε μια κινηματογραφική εταιρεία που ονομαζόταν Iwaoka Shokai.
Ο σεισμός των 7,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ σημειώθηκε λίγο πριν το μεσημέρι της 1ης Σεπτεμβρίου 1923.
Πολλά κτίρια κατέρρευσαν στην περιοχή Κάντο κεντρικά του Τόκιο, ενώ πυρκαγιές, τσουνάμι και κατολισθήσεις σημειώθηκαν σε διάφορες περιοχές.
Ο αριθμός των νεκρών και των αγνοουμένων ανήλθε στους περίπου 105.000, με τα θύματα να είναι κυρίως από την περιοχή του Κάντο. Μόνο οι πυρκαγιές προκάλεσαν περίπου 92.000 θανάτους.
Ο Kosaka, ο οποίος την ώρα του σεισμού γύριζε μια δραματική ταινία, πήγε στην περιοχή Asakusa, την πρώην συνοικία ψυχαγωγίας του Τόκιο, για να τραβήξει πλάνα. Κουβαλώντας τα καρούλια με το φιλμ, ταξίδεψε στο Κιότο για την προβολή των πλάνων.
Ο Shirai, ο οποίος βρισκόταν στη σημερινή Kumagaya, στην περιφέρεια Saitama, χρειάστηκε μια μέρα για να επιστρέψει στο Τόκιο και να τραβήξει πλάνα στο Nihonbashi και σε άλλες περιοχές.
Το ντοκιμαντέρ περιγράφει το μονοπάτι που διένυσε ο 30χρονος Iwaoka, για το οποίο λίγα είναι γνωστά. Μετά την ανάλυση μεμονωμένων καρέ ταινιών, την εξέταση της γωνίας του ηλιακού φωτός που χτυπά τα πρόσωπα των περαστικών και τη σύγκριση των υπόλοιπων κτιρίων, διαπιστώθηκε ότι ο Iwaoka έκανε γυρίσματα στην Asakusa και στο Ueno, μεταξύ άλλων τοποθεσιών.
Η ταινία αναμένεται να διαρκέσει περίπου 80 λεπτά και θα περιλαμβάνει ηχητικό σχολιασμό από τον Shirai που περιγράφει την ώρα της καταστροφής.
Αφού δέχθηκε κριτική για την απαθανάτιση της τραγωδίας καθώς εκτυλίσσονταν, ο Shirai υπερασπίστηκε αυτή την απόφαση του, εξηγώντας ότι δεν έγινε επιπόλαια.
«Κάναμε γυρίσματα για να ενθαρρύνουμε τον κόσμο να στείλει φαγητό από τις αγροτικές περιοχές (στο Τόκιο)», δήλωσε τότε.
Σύμφωνα με τον Murayama, βρέθηκαν περισσότεροι από 20 καρούλια με φιλμ από την καταστροφή του 1923 και προβλήθηκαν σε διάφορες τοποθεσίες στην Ιαπωνία, με τα πιο δραματικά κομμάτια να έχουν μονταριστεί μαζί, ανεξάρτητα από το ποιανού η κάμερα τα τράβηξε.
Περαιτέρω ανάλυση από το κέντρο συντήρησης πως τα πλάνα από τις πρώτες τέσσερις ημέρες μετά τον σεισμό καταγράφηκαν πράγματι από αυτούς τους τρεις εικονολήπτες.
«Οι εικόνες έδειχναν τις εκφράσεις στα πρόσωπα των ανθρώπων, ακόμη και την κίνηση των πυρκαγιών, κάτι που πρέπει να είχε σημαντικό αντίκτυπο στους ανθρώπους από τις αγροτικές περιοχές», λέει ο Kazushige Mashiyama, επιμελητής στο Συμβούλιο Εκπαίδευσης στο Chuo Ward και ειδικός στον σεισμό του Κάντο. «Ήταν απαραίτητο για τη συλλογή τροφίμων από την επαρχία».
Ο Akira Tochigi, επισκέπτης ερευνητής στο Εθνικό Αρχείο Ταινιών της Ιαπωνίας που βοήθησε στην παραγωγή της ταινίας, δηλώνει: «Πρόκειται για εξαιρετικά πολύτιμο υλικό το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως την αρχή της ιστορίας των πλάνων από καταστροφές στην Ιαπωνία. Ακολουθώντας τους τρεις οπερατέρ που γύρισαν την ταινία, φάνηκε και η διαφορετικότητα στον τρόπο που δούλεψε ο κάθε ένας».
Μετάφραση από TheJapanTimes: Χάρης Παναγόπουλος (IkarosAsteras)