Newsroom Team Κάθε χρόνο τέτοια μέρα, Παγκόσμια Ημέρας Ελευθερίας του Τύπου οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα δημοσιοποιούν την Ετήσια Εκθεση για την κατάσταση στα ζητήματα ελευθερίας του Τύπου σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πέρυσι η Ελλάδα βρισκόταν πίσω από το Τσαντ (!) στη θέση 108…, ανάμεσα σε 180 χώρες. Φέτος, ¨σκαρφάλωσε” στο 107, πάνω από Τσαντ (109), σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ φιγουράρει τελευταία σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γύρω της είναι η Ινδονησία (108), η Ταϋλάνδη (106), το Κατάρ (105), η Σενεγάλη (104), η Μοζαμβίκη (102)!
Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης τοποθετούνται έως την 55η θέση. Η Ουγγαρία του ακροδεξιού Βίκτορ Όρμπαν βρίσκεται 72η θέση, αρκετά υψηλότερα από την Ελλάδα.
«Η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα υπέστη σοβαρά πλήγματα μεταξύ 2021 και 2023, μεταξύ άλλων με ένα σκάνδαλο υποκλοπών που αποκάλυψε ότι η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) κατασκοπεύει αρκετούς δημοσιογράφους. Επιπλέον, οι SLAPPs (Στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού) είναι συνηθισμένες και, ακόμη πιο ανησυχητικό, η δολοφονία του βετεράνου δημοσιογράφου του εγκλήματος Γιώργου Καραϊβάζ το 2021 δεν εξιχνιάστηκε ποτέ», αναφέρει εισαγωγικά η έκθεση των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα για την ελευθερία του Τύπου το 2022 στην Ελλάδα.
Η έκθεση τονίζει την βία που βιώνουν αρκετοί δημοσιογράφοι και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. «Η αστυνομία καταφεύγει τακτικά στη βία και σε αυθαίρετες απαγορεύσεις για να παρεμποδίσει τη δημοσιογραφική κάλυψη των διαδηλώσεων και της προσφυγικής κρίσης στα νησιά. Η αστυνομία άσκησε ποινικές διώξεις εναντίον ενός διακεκριμένου φωτορεπόρτερ που συνελήφθη ενώ κάλυπτε μια αστυνομική επιχείρηση στην Αθήνα. Ένας άλλος δημοσιογράφος που έπεσε θύμα αδικαιολόγητης αστυνομικής βίας, κέρδισε την υπόθεσή του στο δικαστήριο μόνο μετά από 12 χρόνια».
Φυσικά, και από την φετινή έκθεση δεν απουσιάζει η δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ που παραμένει ανεξιχνίαστη, δύο χρόνια μετά. «Παρά τις υποσχέσεις για ταχεία έρευνα, οι αρχές δεν έχουν μέχρι στιγμής επιλύσει τη δολοφονία του βετεράνου αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ, ο οποίος δολοφονήθηκε έξω από το σπίτι του στην Αθήνα μέρα μεσημέρι. Ωστόσο, αναμένονται συγκεκριμένες λύσεις από μια ομάδα εργασίας για την προστασία των δημοσιογράφων».
Ειδικότερα, οι Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα θίγουν την έλλειψη εμπιστοσύνης της ελληνικής κοινωνίας στα ΜΜΕ, ενώ δεν αξιολογούν θετικά τους δεσμούς λίγων επιχειρηματιών με τη δημοσιογραφία και την πολιτική.
«Η εμπιστοσύνη του πληθυσμού στα μέσα ενημέρωσης είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια. Λίγοι μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι συνυπάρχουν με εκατοντάδες διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης, γεγονός που συμβάλλει στον υψηλό κατακερματισμό του τοπίου των μέσων ενημέρωσης. Ομοίως, λίγοι επιχειρηματίες διευθύνουν τη συντριπτική πλειοψηφία των μέσων ενημέρωσης, ενώ παράλληλα εμπλέκονται και σε άλλους επιχειρηματικούς τομείς με υψηλή ρύθμιση. Ορισμένοι από αυτούς έχουν στενούς δεσμούς με την πολιτική ελίτ της χώρας. Ως αποτέλεσμα, ο Τύπος είναι πολύ πολωμένος», σημειώνεται.
Παρακολουθήσεις δημοσιογράφων
Ακόμα, κρίνουν αρνητικά συνολικότερα και το πολιτικό πλαίσιο. «Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είναι υπεύθυνος για την εποπτεία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, θέτοντας σε κίνδυνο την ανεξαρτησία των τελευταίων. Η ρυθμιστική αρχή ραδιοτηλεόρασης, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), κατηγορείται για αργή και αναποτελεσματική λειτουργία και δεν έχει αναθεωρηθεί σημαντικά από την τρέχουσα ή την προηγούμενη κυβέρνηση», σημειώνει χαρακτηριστικά και προσθέτει:
«Υπό την εποπτεία του πρωθυπουργού, η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) συμμετείχε στην παρακολούθηση δημοσιογράφων, πολλοί από τους οποίους έγιναν στόχος του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator».
Η έκθεση υπογραμμίζει και το προβληματικό νομικό πλαίσιο. «Παρά τις συνταγματικές εγγυήσεις, η ελευθερία του Τύπου έχει αμφισβητηθεί σε νομοθετικό επίπεδο. Η νέα νομοθεσία που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο, με σκοπό να παρέχει στους πολίτες καλύτερη προστασία από αυθαίρετες παρακολουθήσεις, ως απάντηση στο σκάνδαλο υποκλοπών “Predatorgate”, υπολείπεται των ευρωπαϊκών προτύπων. Ένα νέο νομοσχέδιο για τα μέσα ενημέρωσης θέσπισε μια αμφιλεγόμενη επιτροπή δεοντολογίας».
Επιθέσεις σε ΜΜΕ και σεξισμός σε γυναίκες δημοσιογράφους
«Η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με τη μείωση του αναγνωστικού κοινού και των διαφημιστικών προϋπολογισμών, έθεσε υπό αμφισβήτηση τη μακροπρόθεσμη επιβίωση πολλών μέσων ενημέρωσης. Ακτιβιστές επιτίθενται τακτικά στις εγκαταστάσεις των μέσων ενημέρωσης που θεωρούν ιδεολογικούς εχθρούς. Επιπλέον, οι γυναίκες δημοσιογράφοι έρχονται συχνά αντιμέτωπες με σεξισμό στον εργασιακό χώρο», καταλήγει η αναφορά της έκθεσης για την κατάσταση στην Ελλάδα.
Σημειώνεται, πως παρουσιάζεται πτώση σε όλους τους δείκτες για την Ελλάδα, εκτός από την ασφάλεια που εμφανίζει ελαφριά βελτίωση, επειδή δεν υπήρξε νεότερη δολοφονία δημοσιογράφου…
Η θέση της Ελλάδας διαχρονικά στην κατάταξη των RSF
Σε αναλυτική έρευνα που διενήργησε το ίδρυμα Νάουμαν σε σχέση με την κατάταξη της χώρας στο Index των RSF, καταγράφεται η θέση της Ελλάδας διαχρονικά από το 2007. Στα στοιχεία φαίνεται ξεκάθαρα η ραγδαία πτώση της ελευθερίας του Τύπου κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης (από τη θέση 35 το 2009 κατρακύλησε στη θέση 70 το 2010), με την πτώση να συνεχίζεται συστηματικά μέχρι το 2014, όταν έφτασε τη θέση 99. Από το 2015 και τα επόμενα χρόνια παρουσίασε σχετική βελτίωση, φτάνοντας το 2019 και το 2020 στη θέση 65. Από το 2020 η πτώση φτάνει σε ακραία επίπεδα, με τη χώρα να κατρακυλά το 2022 στη θέση 108 και να παραμένει σχεδόν στάσιμη το 2023 στη θέση 107.
2007: 30
2008: 31
2009: 35
2010: 70
2011/12: 84
2013: 84
2014: 99
2015: 91
2016: 89
2017: 88
2018: 74
2019: 65
2020: 65
2021: 70
2022: 108
2023: 107
Με αφορμή την Έκθεση για το 2022 ο πρωθυπουργός απαντώντας σε σχετική ερώτηση στη διάρκεια συνέντευξης με τον καθηγητή Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών και διευθυντή του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του London School of Economics, Kevin Featherstone, είπε:
«Δεν υπάρχει κανένα θέμα με την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα. Όποιος θέλει γράφει ελεύθερα στην Ελλάδα, έχουμε πολλά κανάλια που παρουσιάζουν τις θέσεις και της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Υπήρχε μια αναφορά από μια μη κυβερνητική οργάνωση που κατέβασε την Ελλάδα στην 108η θέση, κάτω από δικτατορίες όπως το Τσαντ. Συγνώμη, αλλά αυτό είναι απλώς σκουπίδια («sorry but this is just crap»).