ΑΝΤΡΕΑΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Που τελειώνει το ψέμα και η κατασκευασμένη «πραγματικότητα» και που αρχίζει η αλήθεια; Τι να πιστέψεις και για τι να αμφιβάλεις; Κάθε μέρα που περνάει τα όρια γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα ενώ ακόμη και οι πιο ειδικευμένοι στην ανίχνευση των ψευδών ειδήσεων και εικόνων συχνά πέφτουν έξω.
Είναι αλήθεια ότι σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας η μυθοπλασία εισέβαλε στην πραγματικότητα, η προκατάληψη υπερκάλυπτε ακόμη και την προσωπική ή συλλογική αντίληψη, η υπερβολή λειτουργούσε διασταλτικά. οι ψευδείς πληροφορίες, οι φήμες και οι «ειδήσεις» αλλοίωναν τα γεγονότα, όμως αυτό που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια δεν μπορεί να συγκριθεί με καμιά άλλη ιστορική εποχή. Κι αυτό διότι σήμερα ακόμη και η αμφιβολία, η κριτική σκέψη, ο υγιής σκεπτικισμός διολισθαίνει στην συνωμοσιολογία και την «ψεκασμένη» άποψη για τα πάντα ή για όσα, εξ’ αιτίας της πολυπλοκότητάς τους, δεν χωρούν στο κεφάλι μας, δεν είναι εύκολα εξηγήσιμα ενώ ακόμη και η στοιχειώδης λογική ηττάται κατά κράτος.
Οι παράγοντες γι αυτή τη διολίσθηση στη μεταπραγματικότητα είναι πολλοί και επηρεάζουν σε διαφορετικό βαθμό την απομείωση της αντιληπτικής μας ικανότητας.
Ανάμεσά τους:
– Η υποβάθμιση της γενικής παιδείας, από τα προνήπια έως και το λύκειο.
– Η υπονόμευση της προφορικής παράδοσης, της γνώσεις και της συλλογικής εμπειρίας από γενιά σε γενιά λόγω του σύγχρονου, αστικού τρόπου ζωής
– Η εισβολή της εικόνας σε βάρος του προφορικού και γραπτού λόγου μέσα από τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και κυρίως της τηλεόρασης, όπου αληθές είναι αυτό που βλέπω και όχι αυτό ακούω ή διαβάζω.
– Η καθολική διάδοση της χρήσης του διαδικτύου και των εφαρμογών του όταν η πλειοψηφία παραμένει ψηφιακά αναλφάβητη καθώς οι αναγκαίες, βασικές γνώσεις δεν έχουν περάσει στην εκπαίδευση που παραμένει αναλογική.
– Και εσχάτως, η μαζική διάδοση και χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης χωρίς προετοιμασία και έλεγχο με “χειρότερη” εκδοχή της την κατασκευή στατικών και κινούμενων εικόνων με πολύ απλές εντολές.
Ολα τα παραπάνω και σε όλες τις αρνητικές τους εκφάνσεις υπονομεύουν πλέον το σύνολο του πολιτισμού μας και μάλιστα σε μία πολύ κρίσιμη στιγμή του, αυτή των πολλαπλών οικονομικών, ενεργειακών, γεωπολιτικών, διατροφικών και κλιματικών κρίσεων, όπου τα πάντα δείχνουν να καταρρέουν μαζί με βεβαιότητες και προηγούμενες εμπειρίες,
Ζούμε στην εποχή όπου σχεδόν τίποτα δεν είναι προβλέψιμο καθώς δεν έχουμε πλέον τα εργαλεία για να σκεφτούμε το αδιανόητο.
Οπως, για παράδειγμα, τα όσα βιώνουμε τις τελευταίες ημέρες με τις πυρκαγιές στη χώρα με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα της Ρόδου αλλά και τις αδιανόητες εκρήξεις στην 111η Πτέρυγα Μάχης, στην Αγχίαλο. Κι όμως! Ακόμη και σε αυτό το αδιανόητο, ούτως ή άλλως, γεγονός υπεισέρχεται η μεταπραγματικότητα. Ενδεικτικές είναι οι τρεις εικόνες που ακολουθούν:
Εικόνα 1η
Εικόνα 2η
Εικόνα 3η
Ποιά είναι πραγματική και ποιά ψεύτικη;
Ο μέσος χρήστης που τις βλέπει είναι δύσκολο να κρίνει καθώς και οι τρεις μοιάζουν απόλυτα αληθοφανείς. Είναι όμως;
Η πρώτη εικόνα είναι πραγματική. Μόνο που δεν είναι από τις φωτιές στην Αγχίαλο από την… παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου, στη Θεσσαλονίκη με κατάλληλο χρωματισμό του ουρανού έτσι ωστε να μοιάζει θολός από καπνούς.
Η δεύτερη εικόνα είναι επίσης πραγματική και είναι όντως ένα καρέ από βίντεο από τη στιγμή της έκρηξης πυρομαχικών στην Αγχίαλο.
Η τρίτη εικόνα είναι κατασκευασμένη με την εφαρμογή Midjourney από τον σκηνοθέτη Νίκο Σταμπουλόπουλο ο οποίος και την ανέβασε στο Facebook. Ο ίδιος κάνει το σχετικό σχόλιο:
«Η εικόνα αυτή κατασκευάστηκε από πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης, οπότε μη βιαστείτε να την κάνετε viral ως ντοκουμέντο από την εκκένωση της 111 Πτέρυγας Μάχης στην Αγχίαλο (παρά το γεγονός ότι ζήτησα από το ΑΙ να τη φτιάξει ακριβώς για αυτό τον σκοπό).»
Πόσοι όμως -και κυρίως τα ΜΜΕ- προειδοποιούν για παρόμοιες «φωτογραφίες» με τις οποίες εικονογραφούν ειδησεογραφικά άρθρα; Πόσοι εκπαιδεύουν το κοινό τους ωστε να μπορεί να ξεχωρίζει την πραγματικότητα από την μεταπραγματικότητα;
Είναι αυτή η μεταπραγματικότητα που είτε γίνεται πιστευτή “αμάσητη” οδηγώντας στον τρόμο είτε θα οδηγήσει στη συνολική αμφισβήτηση της πραγματικότητας όπως έχει άλλωστε συμβεί με την πανδημία και τους εμβολιασμούς αλλά και της κλιματικής κρίσης με ολέθρια αποτελέσματα.
Είναι, και πάλι, αυτή η μεταπραγματικότητα η οποία ροκανίζοντας την κριτική σκέψη και τη λογική οδηγεί ήδη στην κατάρρευση της Δημοκρατίας την οποία θα υποκαταστήσει με τη φασίζουσα μεταδημοκρατία και τον ολοκληρωτισμό που πλασάρεται ως “κανονικότητα” από τους μεταδημοσιογράφους και τις «τραμπικής» έμπνευσης, κυβερνητικές μεθόδους επικοινωνίας.