Χρόνης Διαμαντόπουλος Με άνοδο της θερμοκρασίας που πλησιάζει το όριο των 2ο Κελσίου πάνω από τις θερμοκρασίες της προβιομηχανικής εποχής (περί το 1900), με λιώσιμο των πάγων στους πόλους, με κίνδυνο να μετατραπεί η Μεσόγειος σε ‘’λίμνη’’ με υψηλές θερμοκρασίες, με ερωτηματικά για την συνέχιση του ρεύματος του Κόλπου στον Ατλαντικό που διατηρεί σταθερές θερμοκρασίες στις περιοχές που κινείται, με φυσικά φαινόμενα που πλέον ξεσπούν πιο βίαια και σε μικρό χρόνο.
Tου Ν. Τόσκα*
Με τον νότο της Ευρώπης να μαστίζεται από ακραίες megafires και τον βορρά από πρωτόγνωρες πυρκαγιές και πλημμύρες. Με την Αφρική να έχει πρωτόγνωρη ξηρασία, να μην μπορεί να θρέψει τον πληθυσμό της, να αλλάζουν τα γεωπολιτικά δεδομένα της πάλαι ποτέ αποικιοκρατίας, ειδικά στις πιο φτωχές περιοχές του Σαχέλ και να δημιουργούνται μεγάλες μεταναστευτικές ροές προς Ευρώπη ή τις πράσινες περιοχές του νότου της Αφρικής.
Ήρθε η εποχή που δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε αν κινδυνεύουμε περισσότερο από τις στρατιωτικές ή τις ‘’περιβαλλοντικές’’ βόμβες.
Οι ανανεούμενες υποσχέσεις κάθε χρόνο για μέτρα των πλούσιων βιομηχανικών χωρών με μείωση του διοξειδίου του άνθρακος, μένουν στα χαρτιά ή υλοποιούνται με ρυθμό αργότερο των στόχων (COP27 meeting για μείωση κατά 25% του διοξειδίου του άνθρακος μέχρι το 2030 και μηδενισμό μέχρι το 2070). Προφανώς τα όποια μέτρα των βιομηχανικών χωρών δεν αγγίζουν την φτωχή Αφρική και χώρες της Ασίας που αγωνίζονται για λίγο περισσότερο σιτάρι και τα περιβαλλοντικά μέτρα δεν τηρούνται από τις εξορυκτικές εταιρείες της αποικιοκρατίας που έρχεται πιο αδηφάγος από την παλαιά κλασική της μορφή. Σαν αντίδραση όμως εμφανίζονται και νέα εθνικιστικά κινήματα που επικρατούν με μορφή πραξικοπημάτων στα φτωχά κράτη της περιοχής και αλλάζουν τον προσανατολισμό τους.
Την ίδια στιγμή οι βιομηχανικές χώρες έχουν αποδυθεί σε ένα αγώνα δρόμου εξοπλισμών μπροστά στους νέους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς. Οι υπερεξοπλισμοί δεν αφήνουν χρήματα για το κλίμα. Οι ανάγκες για φυσικούς πόρους αυξήθηκαν. Δεν είναι μόνο το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αλλά και οι σπάνιες γαίες που απαιτούνται στις νέες τεχνολογίες. Είναι το ουράνιο που απαιτείται για τα πυρηνικά εργοστάσια που ξαφνικά και μετά τις κυρώσεις στο ρωσικό φυσικό αέριο βαφτίστηκαν ‘’πράσινη ενέργεια’’. Το πρόσφατο πραξικόπημα στον Νίγηρα αλλάζει τα δεδομένα μια και αυτή η χώρα τροφοδοτεί την Ευρώπη και κύρια την Γαλλία με το 20% των αναγκών σε ουράνιο.
Η κρίση στην Ουκρανία δίνει μεγάλη ώθηση στους κλασικούς εξοπλισμούς που είχαν ξεχαστεί για αρκετά χρόνια. Οι πόλεμοι στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ και στη Συρία απαιτούσαν κύρια ελαφρά όπλα, τα κέρδη των οποίων στις βιομηχανίες δεν ήταν πολλά. Τώρα τα βαριά όπλα του κλασικού πολέμου στην Ουκρανία και του επικείμενου ψυχρού πολέμου είναι πολύ περισσότερα. Τα συμφέροντα του στρατιωτικο-βιομηχανικού πλέγματος, για να θυμηθούμε τα λόγια του συντηρητικού αλλά σοφού Αμερικανού προέδρου Αϊζενχάουερ το 1952 επηρεάζουν τις αποφάσεις της πολιτικής στην Αμερική και όχι μόνο. Μόνο η Γερμανία ανακοίνωσε έκτακτο πρόγραμμα μαμούθ 100 δις ευρώ για εξοπλισμούς σε άρματα, αεροσκάφη και συστήματα επικοινωνίας. Αυτά τα χρήματα θα περικοπούν από κοινωνικά προγράμματα κατά 31% ενώ κατηγορείται η γερμανική κυβέρνηση ότι βιάστηκε να σταματήσει την λειτουργία των πυρηνικών εργοστασίων.
Εκεί που η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών αναγκών ήταν στην πρώτη προτεραιότητα τείνει να ξεχαστεί, αφήνοντας τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Γκουτιέρες να έχει μείνει ο μόνος που μας τα θυμίζει. Φτάσαμε στο σημείο οι προοδευτικές απόψεις για το κλίμα να ακούγονται μόνο από τον Γεν. Γραμματέα των Η.Ε. και τον Πάπα.
Στον νότο της Ευρώπης οι ανάγκες της πολιτικής προστασίας έρχονται χωρίς σοβαρή προτεραιότητα. Η πρόληψη έχει υποχωρήσει μπροστά στην εμπορευματοποίηση της γης. Η καταστολή αφήνεται σιγά-σιγά στις ιδιωτικές εταιρείες. Η εταιρεία κατασκευής των πυροσβεστικών αεροσκαφών CANADAIR δεν κατασκευάζει πλέον νέα αεροσκάφη. Απαιτεί μαζική παραγγελία περισσότερων από δέκα και χρόνο μεγαλύτερο των πέντε ετών. Η προσπάθεια που κάναμε με τον Γάλλο ομόλογό μου για ευρωπαϊκή χρηματοδότηση νέων πυροσβεστικών αεροσκαφών το 2017 δεν απέδωσε μπροστά στις αντιρρήσεις των βόρειων χωρών. Μακάρι να ευοδωθεί αντίστοιχη προσπάθεια τώρα.
Στις ΗΠΑ χρησιμοποιούνται παλαιά πολιτικά αεροσκάφη αλλά και στρατιωτικά ελικόπτερα και C-130 για αεροπυρόσβεση. Το βάρος όμως πέφτει και εκεί στις εταιρείες που ναυλώνουν ιπτάμενα μέσα. Οι άλλες χώρες του νότου όπως η Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία έχουν αγοράσει μεγάλο αριθμό αεροσκαφών και ελικοπτέρων εδώ και αρκετά χρόνια. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και εκεί με την συντήρησή τους είναι μεγάλα.
Στην Ελλάδα δίνεται μάχη για να κρατηθούν ενεργά 4-5 CL-215 αγορασμένα μετά το 1974 και 3-4 CL-415 αγορασμένα μεταξύ 1998-2001. Οι οκτώ (8) κινητήρες που στάλθηκαν για επισκευή στην Αμερική τον Ιανουάριο 2018 έδωσαν μια ανάσα για πρώτη φορά στα παλιά αεροσκάφη αλλά κόστισαν εννέα εκατομμύρια δολάρια.
Τα ελικόπτερα CHINOOK δεν χρησιμοποιούντο σχεδόν καθόλου για αεροπυρόσβεση μετά το ατύχημα το 2004 στο Άγιο Όρος και άρχισαν πάλι να χρησιμοποιούνται από το καλοκαίρι του 2015, με προσωπική προσπάθεια και επιμονή του γράφοντος και αφού βρέθηκαν από χορηγίες κάδοι πυρόσβεσης.
Η παραδοσιακή αντίληψη συντήρησης κατά προτεραιότητα των μαχητικών αεροσκαφών και μετά των υπολοίπων κόστισε στην αποτελεσματικότητα της πολιτικής προστασίας.
Το τελευταίο ατύχημα στην Ν. Αγχίαλο μας δείχνει ότι δεν είναι άτρωτες ούτε οι Ένοπλες Δυνάμεις από φυσικές καταστροφές. Οι μεγάλες ποσότητες παλαιών πυρομαχικών που διατηρούνται για ώρα μεγάλης ανάγκης είτε γιατί δεν έχει βρεθεί οικονομικός τρόπος καταστροφής τους είναι πρόβλημα για μεγάλο αριθμό στρατοπέδων. Ο κλασικός τρόπος ‘’ξυρίσματος’’ του εδάφους θα πρέπει να τηρηθεί μέχρι να βρεθεί οριστική λύση. Η φωτιά στον Βόλο έφτασε μέσα από καμπίσια εδάφη από το ένα άκρο (Βελεστίνο) στην άλλη πλευρά (Ν. Αγχίαλος) αποδεικνύοντας ότι υπάρχει μεγάλη δυσκολία σταθερής πρόβλεψής της.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις όλων των προηγμένων χωρών, παρά την ασάφεια της γεωπολιτικής κατάστασης και τα επιπλέον εξοπλιστικά που απαιτεί θα υποχρεωθούν να αναλάβουν αποστολές προστασίας του περιβάλλοντος. Όχι μόνο σαν ύστατη λύση αλλά στο πλαίσιο της καθημερινής δουλειάς τους. Είναι γεγονός ότι το βλέπουν σαν πάρεργο όμως οι ανάγκες καθορίζουν τις αποστολές και όχι οι επιθυμίες.
Δεν θα προλάβουν ούτε θα αντιμετωπίσουν οι Ένοπλες Δυνάμεις των χωρών την κλιματική κρίση από μόνες τους αλλά αποτελούν εργαλείο προστασίας της χώρας. Αυτό σημαίνει επιπλέον καθήκοντα και υποχρεώσεις. Αυτά απαιτούν νέα οργάνωση, μέσα και τακτικές. Ακόμη και οι προηγμένες χώρες είτε θα συγκροτήσουν μηχανισμούς αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης είτε θα την αφήσουν στην αποκλειστικότητα της ιδιωτικής οικονομίας. Χρειάζονται όλα τα διαθέσιμα μέσα.
Η προάσπιση της κυριαρχίας της χώρας δεν είναι η μοναδική αποστολή των Ενόπλων Δυνάμεων.
*Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.