NewsEdit Η εξελισσόμενη καταστροφή στον Νίγηρα μπορεί να θεωρηθεί από επονείδιστη έως δυσοίωνη, ολέθρια και εσχατολογική.
Του Andreas Kluth
Επονείδιστη, διότι το πραξικόπημα της 26ης Ιουλίου στη χώρα αποτελεί πλήγμα για την ανίδεη Δύση: Ούτε η άμοιρη, πάλαι ποτέ αποικιακή δύναμη Γαλλία, ούτε η φθίνουσα υπερδύναμη ΗΠΑ δεν προέβλεψαν αυτό που ερχόταν. Δυσοίωνη, γιατί ευνοεί τη Ρωσία και την Κίνα στην κόντρα τους με τη Δύση για διεύρυνση της επιρροής τους στην περιοχή και τον κόσμο γενικότερα. Δυνητικά καταστροφική, γιατί αποτελεί ένα πισωγύρισμα στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας των τζιχαντιστών και την ανεξέλεγκτης μετανάστευσης. Και ενδεχομένως εσχατολογική, αν και εφόσον σηματοδοτεί τη διολίσθηση σε έναν παγκόσμιο πόλεμο.
Κι όλα αυτά, διότι ένας στρατηγός άκουσε κάπου ότι μπορεί να παυθεί από τα καθήκοντά του και αποφάσισε αντ’ αυτού να εκδιώξει τον ηγέτη που υποτίθεται ότι προστάτευε. Αυτή ήταν η κύρια αιτία -και όχι ιδεολογικοί ή γεωπολιτικοί λόγοι, ούτε η επισιτιστική κρίση ή κάποια άλλη σημαντική αφορμή- για το πραξικόπημα στον Νίγηρα, το πέμπτο από τότε που η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία, το 1960.
Ανεβάζει δε, σε περισσότερα από μισή ντουζίνα τα πραξικοπήματα που έχουν λάβει χώρα στην περιοχή από το 2020 μέχρι σήμερα, εκ των οποίων δύο στο Μάλι και άλλα τόσα στην Μπουρκίνα Φάσο και από ένα στη Γουινέα και το Σουδάν. Και, πλέον επικρατεί χάος από τον Ατλαντικό μέχρι και την Ερυθρά Θάλασσα. Αν υπάρχει κόλαση επί της Γης, αυτή βρίσκεται στο Σάχελ, στις άνυδρες και άθλιες σαβάνες νότια της Σαχάρας.
Το όνομα του εν λόγω Νιγηριανού στρατηγού είναι Αμπντουραχαμάν (Ομάρ) Τσιανί. Ως διοικητικής της προεδρικής φρουράς υποτίθεται ότι προστάτευε τον πρόεδρο Μοαμέντ Μπαζούμ, εκλεγέντα το 2021 και έναν από τους ελάχιστους συμμάχους των ΗΠΑ στο Σάχελ. Αλλά όταν ο Μπαζούμ σκέφτηκε να αντικαταστήσει τον Τσιανί, ο στρατηγός απάντησε επιβάλλοντας χούντα στη χώρα. Ο Μπαζούμ διέφυγε από το γραφείο του σε ένα ασφαλές δωμάτιο. Αμπαρωμένος εκεί, εκλιπαρεί τον έξω κόσμο για βοήθεια, υπαγορεύοντας διά τηλεφώνου ακόμη κι ένα σχετικό άρθρο στη Washington Post.
Εάν λάβουμε υπόψη τι ακολούθησε τα πραξικοπήματα στην Μπουρκίνα Φάσο και στο Μάλι, ξέρουμε τι να περιμένουμε. Η χούντα του Νίγηρα θα εκδιώξει τα γαλλικά και αμερικανικά στρατεύματα που είναι εγκατεστημένα στη χώρα και θα ριχτεί στην αγκαλιά του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και του Γεβγκένι Πριγκόζιν, ηγέτη του αδίστακτου ρωσικού μισθοφορικού στρατού της Wagner Group. Ακόμη και την ώρα που εξελισσόταν το πραξικόπημα, ο Πούτιν φιλoξενούσε στην Αγία Πετρούπολη άλλους “συγκαταβατικούς” Αφρικανούς ηγέτες, προσπαθώντας να τους χειραγωγήσει ώστε να υποστηρίξουν, ή έστω να μην εναντιωθούν, στον πόλεμο που διεξάγει στην Ουκρανία.
Ο Πριγκόζιν εμφανίστηκε επίσης, στην Αγία Πετρούπολη να φωτογραφίζεται με Αφρικανούς ηγέτες. Αυτό το γεγονός μπορεί να φαντάζει περίεργο, δεδομένου ότι το αφεντικό της Wagner υποτίθεται ότι είναι εξόριστος στη Λευκορωσία, ως τιμωρία για τη σύντομη ανταρσία του κατά του Πούτιν τον Ιούνιο. Προφανώς, όμως, τα συμφέροντα του Πούτιν στο Σάχελ υπερισχύουν των ανησυχιών του για τον Πριγκόζιν.
Εδώ και χρόνια, η Wagner πολεμά στο πλευρό χείριστων εκπροσώπων του ανθρωπίνου είδους στην Αφρική, προσφέροντας τις υπηρεσίες της με αντάλλαγμα παραχωρήσεις σε πόρους διαμαντιών ή άλλων πλουτοπαραγωγικών πηγών. Οι δραστηριότητες αλλά και οι φρικαλεότητες της Wagner στην περιοχή έχουν τις ευλογίες του Πούτιν, που θα έκανε τα πάντα προκειμένου να απομακρύνει χώρες από τη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ.
Ως εκ τούτου, ο Πούτιν -όπως και ο Κινέζος ομόλογός του Σι Τζινπίνγκ- βλέπει το Σάχελ ως ένα ακόμη μέτωπο στην πολιτισμική μάχη που διεξάγει κατά της ηγεμονευόμενης από τις ΗΠΑ Δύσης. Τα άλλα μέτωπα είναι προφανώς η Ουκρανία, αλλά και η Ασία και η Αρκτική – την προηγούμενη εβδομάδα ένας μικρός στόλος ρωσικών και κινεζικών πλοίων προσέγγισε προκλητικά την Αλάσκα.
Ο Πούτιν όμως ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το Σάχελ, καθώς η περιοχή μπορεί να αποσταθεροποιήσει τη Δύση με πολλούς τρόπους ταυτόχρονα. Το Σάχελ έχει εξελιχθεί σε παγκόσμιο κέντρο της τρομοκρατίας, καθώς ομάδες όπως η Μπόκο Χαράμ και οι τοπικές παραφυάδες του Ισλαμικού Κράτους εκμεταλλεύονται τα κενά εξουσίας που αφήνουν τα πραξικοπήματα, οι εθνικές εξεγέρσεις, οι συμμορίες και οι μισθοφόροι της Wagner. Προκειμένου να πολεμήσουν τους τρομοκράτες, οι δυτικές χώρες, κυρίως η Γαλλία και οι ΗΠΑ, έχουν τοποθετήσει στρατεύματα στις λίγες περιοχές που συνεργάζονται ακόμη μαζί τους. Ο Νίγηρας ήταν από τους πιο σημαντικούς συμμάχους της Δύσης, καθώς φιλοξενούσε μεταξύ άλλων μια αμερικανική βάση μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Χωρίς την παρουσία της Δύσης, δεν θα υπάρχει πλέον κανένα εμπόδιο για τους τρομοκράτες.
Αυτή η προοπτική εξιτάρει τον Πούτιν. Κι αυτό γιατί θα προκαλέσει ακόμη περισσότερα δεινά και ακόμη μεγαλύτερα κύματα μετανάστευσης προς τον βορρά και την Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία απεχθάνεται και θέλει να αποσταθεροποιήσει. Αυτός είναι επίσης ένας από τους λόγους που ο Πούτιν χρησιμοποιεί τα σιτηρά ως όπλο, εμποδίζοντας τις εξαγωγές από την Ουκρανία, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ο αποκλεισμός που έχει επιβάλλει οδηγεί στην πείνα περιοχές όπως η Αφρική.
Ο κυνισμός του Πούτιν και του Πριγκόζιν είναι αδιανόητος. Την ώρα που οδηγεί στην πείνα μέρος της Αφρικής βομβαρδίζοντας τις αποθήκες σιτηρών της Ουκρανίας, ο Πούτιν υποσχέθηκε στους ηγέτες που παρέστησαν στην Αγία Πετρούπολη να τους προμηθεύσει “δωρεάν” ρωσικά σιτηρά – σε ποσότητες που τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν γελοίες. Ο δε Πριγκόζιν μέσω του Telegram επαίνεσε τη χούντα του Νίγηρα για τον δίκαιο “αγώνα” που δίνει έναντι των “αποικιοκρατών”, εννοώντας προφανώς τους Γάλλους και τους Αμερικανούς.
Εν τω μεταξύ, η ηθελημένη ευπιστία του αφρικανικού κοινού τους είναι εξίσου σοκαριστική. Θα έπρεπε να είναι ξεκάθαρο σε όλες τις χώρες της περιοχής, και δη σε κάθε άνθρωπο, ότι η Ρωσία είναι η αιτία της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης, και ότι ο Πούτιν είναι ο αποικιοκράτης του σήμερα, που διεξάγει έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο με στόχο την καθυπόταξη της Ουκρανίας.
Τι μπορεί να κάνει ο υπόλοιπος κόσμος; Είναι δύσκολο να πω. Η Αφρικανική Ένωση και η Δύση έχουν φυσικά καταδικάσει το πραξικόπημα. Η Οικονομική Κοινότητα των Χωρών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), ένα μπλοκ του οποίου ηγείται η Νιγηρία, ήρε τις εμπορικές σχέσεις της με τον Νίγηρα και σταμάτησε τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας από τη Νιγηρία.
Η ECOWAS απέστειλε ακόμη και τελεσίγραφο στη χούντα, απειλώντας την ότι αν δεν επαναφέρει στην εξουσία τον πρόεδρο Μπαζούμ θα βρεθεί αντιμέτωπη με στρατιωτική επέμβαση. Την ίδια στιγμή, τα φιλορωσικά καθεστώτα σε Μπουρκίνα Φάσο και Μάλι απάντησαν ότι θα παράσχουν βοήθεια στους νέους ηγέτες του Νίγηρα. Με τους Ρώσους να τάσσονται πίσω από τους μεν και τους Αμερικανούς πίσω από τους δε, θα γινόμασταν μάρτυρες ενός ακόμη “πολέμου αντιπροσώπων” και θα βρισκόμασταν ακόμη ένα βήμα πιο κοντά στον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Προς το παρόν, η Νιγηρία και οι άλλες χώρες της ECOWAS φαίνεται να έχουν αποφανθεί ότι ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος – αφήνοντας το τελεσίγραφό τους να λήξει την Κυριακή χωρίς να προχωρήσουν σε στρατιωτική επέμβαση. Οι ΗΠΑ και η Γαλλία είναι επίσης απίθανο να πάρουν τα όπλα προς υπεράσπιση του Μπαζούμ. Φοβούνται ότι ο Νίγηρας θα μπορούσε να καταστεί το επόμενο Ιράκ ή Αφγανιστάν, ή ακόμη χειρότερα, ότι μπορεί να καταλήξουν τελικά να εμπλακούν σε έναν πόλεμο με τους Ρώσους και να πυροδοτήσουν μια παγκόσμια σύρραξη.
Όπως προείπα, αποτελεί πλήγμα γι’ αυτούς. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους εδώ και χρόνια έχουν παραμελήσει διπλωματικά την περιοχή. Τελευταία, η Ουάσιγκτον δεν είχε καν Πρέσβεις στον Νίγηρα και τη Νιγηρία – ο γερουσιαστής Πολ Ραντ μπλοκάρει τον διορισμό πρέσβεων προκειμένου να αναγκάσει τον Λευκό Οίκο να δημοσιεύσει πληροφορίες σχετικά με την πανδημία του κορονοϊού.
Για άλλη μια φορά λοιπόν, απαιτείται ενότητα. Κατά τον Πούτιν και τον Σι, ο επόμενος παγκόσμιος πόλεμος έχει ήδη αρχίσει, παρότι κανείς δεν τον έχει κηρύξει επίσημα ούτε έχει ξεκινήσει να βάλει ευθέως την αντίπαλη πλευρά. Οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και εν γένει η Δύση πρέπει να παράσχουν στήριξη στην Αφρική -και δη σε όλο τον Παγκόσμιο Νότο- όχι μόνο τώρα, αλλά και εφεξής. Πρέπει να κάνουμε ευκολότερο στον κόσμο όχι μόνο να σταθεί με σθένος εμπρός στις χούντες, αλλά και να αντισταθεί στη σκοτεινή πλευρά της γεωπολιτικής.