NewsEdit Ενώ η πολυδιαφημιζόμενη εαρινή Ουκρανική αντεπίθεση δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, η διεύρυνση του μετώπου και των συντελεστών μας δίνει πλέον μια σαφή εικόνα όσον αφορά το στρατηγικό βάθος αυτής της σύγκρουσης.
Του Πέτρου Βαμβακά*
Αυτό που παρακολουθούμε από τον Φεβρουάριο του 2022 είναι η πιο πρόσφατη μάχη, αιώνιας και διαρκής σύγκρουσης Δύσης και Ανατολής. Όπως και στο παρελθόν, έτσι και σήμερα εξαπλώνεται σε αλλά σημεία του πλανήτη και συμπεριλαμβάνει όλο και περισσότερους παράγοντες. Το σημαντικότερο γεγονός των τελευταίων εβδομάδων είναι οι πλέον ορατές παράπλευρες διαστάσεις αυτού του πολέμου, πέρα από τις ενεργειακές, οικονομικές, αλλά και διατροφικές, τις οποίες διακρίναμε και εντοπίσαμε εξαρχής, και οι οποίες εξακολουθούν να επιβαρύνουν όλους μας. Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις είναι πλέον δραματικές και εντοπίζονται σε πολλαπλά σημεία. Το πρόσφατο πανδημικό κύμα πραξικοπημάτων στην Υποσαχάρια Αφρική, από το Σουδάν μέχρι το Νίγηρα και το Μάλι. Την σημαντική διπλωματική άνοδο της Ινδίας, και της Κίνας σε περιοχές, που μέχρι πρόσφατα ήταν σφαίρες επιρροής των ΗΠΑ. Την επάνοδο της Ρωσίας σε περιοχές από την Αφρική μέχρι την Καραϊβική και την Λατινική Αμερική, οι οποίες είχαν εγκαταλειφθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 90, όπως η Αφρική και η Καραϊβική, και ιδιαίτερα στην Κούβα. Την κατάρρευση της Γαλλίας στην Δυτική Αφρική, και την πιθανή απομάκρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από σημαντικούς πόρους πρώτων υλών. Τέλος, η νευρικότητα των ΗΠΑ να διαμορφώσουν και να συγκρατήσουν ένα πυρήνα κρατών συμπαγή απέναντι στις ενεργειακές και οικονομικές πιέσεις. Η συνάντηση στο Camp David, την περασμένη εβδομάδα, μεταξύ Κορέας και Ιαπωνίας κάτω από την συμβολική αιγίδα του προέδρου Μπαιντεν, είναι το πιο πρόσφατο δείγμα. Το μέτωπο των φιλελευθέρων δημοκρατιών, έχει υποστεί πολλά ρήγματα και αρχή του προεκλογικού αγώνα για τις προεδρικές εκλογές του 2024, θα κάνει την κατάσταση πιο δύσκολη για τον κ. Μπαιντεν.
Η ανθεκτικότητα της Ρωσίας μετά από μια ανοιχτή απομόνωση από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, εμπράκτως πλέον δείχνει ότι αν μη τι άλλο είναι εφικτό να είσαι εκτός του μπλοκ της “Φιλελεύθερης Δημοκρατίας”, και ότι έχουν δημιουργηθεί διαφορά στρατόπεδα, και ότι βρισκόμαστε σε μια γεωπολιτική και γεωστρατηγική ανακατάταξη. Τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων, ημερών και ωρών είναι αποδεικτικά στοιχεία αυτής της γεωπολιτικής αναδιοργάνωσης, και ότι το μέτωπο της Ουκρανίας, είναι απλά ένα μόνον μέτωπο σε μια μεγαλύτερη διαμάχη. Η εμφύλια σύρραξη στο Σουδαν, και η εξάπλωση των πραξικοπημάτων στην ευρύτερη περιοχή που εξαπλώνετε μέχρι το Μάλι, την Μπουρκίνα Φασο και τον Νίγηρα είναι ανεπιφύλακτα μέρος της ίδιας γεωπολιτικής σύγκρουσης της Δύσης (ΗΠΑ, ΕΕ) και των υπολοίπων. Υιοθετώντας το ρητό του Huntington της δεκαετίας του 90 “The West versus the Rest.” Είναι ενδεικτικό ότι μετά το πρόσφατο πραξικόπημα στον Νίγηρα οι διαδηλωτές κρατούσαν ρωσικές σημαίες, ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά των Γάλλων και των Ευρωπαίων. Η ζώνη των χωρών της κεντρικής Αφρικής με τις τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών έχει γίνει το πιο πρόσφατο πεδίο, με έντονη Ευρωπαϊκή, Αμερικανική, αλλά και Κινεζική και Ρωσική κινητικότητα. Το ίδιο ακριβώς σκηνικό με λιγότερη ένσταση παρακολουθούμε και στην Καραϊβική με λιγότερη δημοσιότητα. Η επιστροφή των Ρώσων στην περιοχή είναι γεγονός, με μια προσέγγιση των σχέσεων με χώρες της περιοχής, ιδιαίτερα την σημαντική από τα παλιά σύμμαχο, Κούβα.
Και στο θέμα της Κεντρικής Αφρικής, αλλά και της Καραϊβικής, οι διπλωματικές και αμυντικές κινήσεις από όλους τους γεωπολιτικούς παίχτες προϋπήρχαν της πρόσφατης σύρραξης, αλλά τις τελευταίας εβδομάδες υπάρχει κινητικότητα, αλλά και αλλαγές των συσχετισμών όπως στο Σουδαν, στο Νίγηρα αλλά και στο Μάλι. Επίσης σημαντικό φαινόμενο των τελευταίων εβδομάδων και μηνών είναι η διπλωματική δραστηριότητα της Ινδίας και της Κίνας, οι οποίες έχουν αρχίσει να ανακτήσουν πιο αυτόνομες στρατηγικές, επωφελούμενες τις συγκυρίες του Ουκρανικού μετώπου. Η χώρα με ανοιχτές αγορές στον ορυκτό πλούτο της Ρωσίας και η χώρα κλειδί για τις αμυντικές συμμαχίες που σχεδιάζει η Αμερική στον Ινδικό και Ειρηνικό έναντι της Κίνας. Οι πρόσφατες συναντήσεις του κ. Μόντι και του κ. Μπαιντεν, προσδίδουν στην Ινδια τον τίτλο του «ευέλικτου ουδέτερου». Η Κίνα, παρά τις καταστροφικές οικονομικές προβλέψεις, έχει τον τελευταίο καιρό κατορθώσει να πράξει το μέχρι πρότινος ακατόρθωτο, να φέρει την Σαουδικη Αραβία και το Ιράν σε μια τροχιά προσέγγισης. Μια σημαντική κίνηση, χωριά την κατάλληλη δημοσιότητα, διότι φέρνει την Κίνα στην νευραλγικής σημασία περιοχή την Μέσης Ανατολής και Ανατολικής Μεσογείου σαν αξιόπιστο διαπραγματευτή, μια θέση την οποία στο παρελθόν είχαν οι ΗΠΑ, αλλά και μεταξύ δυο χωρών, οι οποίες τα τελευταία χρόνια είχαν κατά διαστήματα βρεθεί στην σφαίρα επιρροής της Αμερικής.
Εάν πριν μερικές εβδομάδες αξιολογούσαμε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν μια σύγκρουση φθοράς, σήμερα μπορούμε να δούμε πλέον το στρατηγικό βάθος αυτού του πολέμου, που έχει πλέον ξεκάθαρα ένα ορίζοντα χρόνων και όχι μηνών η εβδομάδων. Η πρόσφατη ανακοίνωση των Νατοϊκών χωρών, Δανίας και Ολλανδίας να παραχωρήσουν F16 στην Ουκρανία τους επόμενους μήνες και χρόνια σηματοδοτεί αυτό το βάθος χρόνου, όπως και η ρητορική του κ. Ζελενσκι που όλου και περισσότερου μιλάει για τον αόριστο και συνεχής αγώνα για την δημοκρατία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τα οποία μας μεταφέρουν στην ορολογία στις αρχές του αιώνα και τον πόλεμο για το πολιτισμό, των κύριων Bush και Blair. Ένας πόλεμος με αρχή, διάρκεια αλλά χωρίς τέλος. Εάν είχαμε υποψίες πριν λίγες εβδομάδες προς την διάρκεια του πολέμου, σήμερα χωρίς αμφιβολία, είναι ένας πόλεμος στρατηγικού βάθους.
*Ο Πέτρος Βαμβακάς, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης