NewsEdit Τα βασικά προβλήματα της ανθρωπότητας σήμερα είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη, η φτώχεια, ο υπερπληθυσμός, η τροφική ανασφάλεια και οι επισιτιστικές κρίσεις.
Του Κωνσταντίνου Βοργιά*
Γιατί συνεχίζουμε στον μονόδρομο της υπερκατανάλωσης και της κακής διαχείρησης των φυσικών πόρων, όπως του νερού και των δασών;
Σχεδόν κανείς δεν συζητά γιατί φτάσαμε στο σημείο να κινδυνεύει o πλανήτης από τον ίδιο τον άνθρωπο και ο άνθρωπος να κινδυνεύει από το περιβάλλον του. Το ερώτημα αυτό είναι κομβικής σημασίας γιατί από την απάντησή του θα κριθούν μελλοντικές αποφάσεις και ενέργειές μας. Αυτό που είναι δεδομένο, άλλα όχι γνωστό στο ευρύ κοινό, είναι ότι διανύουμε μια εποχή που ονομάζεται Ανθρωπόκαινος Εποχή ή Ανθρωπόκαινο.
Τα τελευταία 200 χρόνια, που χαρακτηρίζονται από τον καθοριστικό αντίκτυπο της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον, κανένα άλλο είδος θηλαστικού δεν κατάφερε να εξαπλωθεί με τόσο φρενήρη ρυθμό στην ιστορία του πλανήτη, εξασφαλίζοντας παράλληλα την επιβίωσή του, όσο ο άνθρωπος.
Η συστηματική καταγραφή της ανθρώπινης δραστηριότητας άρχισε για πρώτη φορά στα μέσα του 20ου αιώνα και τα δεδομένα αναδεικνύουν με σαφή τρόπο τη ραγδαία αύξηση των επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον, από το 1950 και μετά. Το φαινόμενο αυτό είναι πλέον γνωστό ως «Η Μεγάλη Επιτάχυνση» που περιγράφει την επιταχυνόμενη επίδραση των ανθρωπογενών αλλαγών στον πλανήτη, τις συνέπειες των οποίων ήδη βιώνουμε.
Ο άνθρωπος από τη φύση του, δεν μπορεί να αντιληφθεί την έκταση των φαινομένων σε παγκόσμια κλίμακα. Τα καιρικά φαινόμενα έχουν ξεπεράσει τα όρια που έχουμε συνηθίσει και είναι πλέον ακραία. Η υψηλή θερμοκρασία προκαλεί πυρκαγιές και καιρική αστάθεια που έχει σαν αποτέλεσμα έντονες βροχοπτώσεις σε μικρό χρονικό διάστημα με αποτέλεσμα καταστροφικές συνέπειες σε περιοχές όπου η διαμόρφωση του περιβάλλοντος έχει παντελώς αγνοηθεί.
Το ερώτημα είναι υπάρχει λύση που να μας δώσει ελπίδα. Η απάντηση είναι μεν απλή αλλά δεν είναι εύκολα εφαρμόσιμη. Βέβαια και υπάρχει ελπίδα γιατί υπάρχει γνώση, εμπειρία και η απαιτούμενη τεχνολογία. Απλά πρέπει να δεχτούμε ως απόλυτη προτεραιότητα την διάθεση κάθε μέσου, οικονομικού αλλά και νομοθετικού που να διευκολύνει την ταχύτατη προσαρμογή μας στα νέα δεδομένα. Η διαδικασία αυτή είναι πλέον γνωστή στα διεθνή φόρα ως μετασχηματισμός.
Ο μετασχηματισμός περιλαμβάνει μια ολοκληρωμένη διαχείριση που δεν είναι ανθρωποκεντρική αλλά ενσωματώνει τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στο περιβάλλον και στόχο έχει, όχι μόνο τη διάσωση αλλά και την ανασύσταση του. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε την έννοια της «μιας υγείας» (one health). Ο όρος αυτός σημαίνει ότι η ανθρώπινη υγεία (σωματική και ψυχική) είναι απόλυτα συνυφασμένη με την υγεία του περιβάλλοντός του. Από τους μικροοργανισμούς που ζουν μαζί μας μέχρι τα δάση που συμβάλλουν στην κλιματική ισορροπία της περιοχής μας.
Η έννοια αυτή δεν είναι αυθαίρετη αλλά μετρήσιμη με μεγάλη ακρίβεια. Το θέμα όμως δεν είναι να την μετρήσουμε μια φορά, αλλά να την καταγράφουμε συνεχώς, έτσι ώστε να μπορούμε να διακρίνουμε εάν οι ενέργειες μας είναι στη σωστή κατεύθυνση ή πρέπει να γίνουν κάποιες διορθώσεις. Άρα χρειαζόμαστε μια τεχνολογική πυξίδα που να βασίζεται στην επιστημονική γνώση, να διορθώνεται από τη συνεχή απόκτηση δεδομένων, τα οποία μπορούν πλέον να επεξεργαστούν γρήγορα και με μεγάλη ακρίβεια με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Πολλές χώρες της κεντρικής Ευρώπης που μαστίζονται συστηματικά από πλημμύρες των τεράστιων ποταμών, όπως ο Έλβας, μήκους περίπου 1000 χιλιομέτρων, ξεκινά από την Τσεχία ρέει βορειοδυτικά περνώντας από μεγάλες πόλεις της Γερμανίας και εκβάλλει στην Βόρειο Θάλασσα. Η τεράστια οικονομική και οικολογική του σημασία οδήγησε τη Γερμανία στην εγκατάσταση συστήματος παρακολούθησης της συμπεριφοράς των υδάτων του ποταμού, μέσω πραγματικού μοντέλου κλίμακας 1:1000. Παρά το γεγονός ότι η τεχνολογία αυτή έχει κόστος, το κόστος αυτό είναι απειροελάχιστο σε σχέση με τις καταστροφές που μπορούν να προκληθούν από την λανθασμένη διαχείριση εκτάκτων καταστάσεων του υδάτινου οικοσυστήματος.
Οι σκανδιναβικές χώρες που έχουν τεράστιο ποσοστό δασικής κάλυψης και η συλλογή και επεξεργασία ξύλου είναι σημαντικός οικονομικός παράγοντας, εφαρμόζουν τεχνολογίες που συνδυάζουν δορυφορική παρατήρηση με εδαφική παρατήρηση σε βάθος χρόνου. Η κλιματική αλλαγή επιφέρει αλλαγές στη σύσταση των δασών που μπορούν να μεταβάλλουν την ισορροπία του συστήματος και να δημιουργηθούν ραγδαίες και ανεπανόρθωτες καταστροφές.
Απαιτείται συστηματική και διαχρονική καταγραφή και αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών, με την διαχρονική χρηματοδότηση και την καλλιέργειας της αντίστοιχης νοοτροπίας από τους επιστήμονες και από τα κέντρα αποφάσεων.
*Καθηγητής Βιοχημείας