NewsEdit Κάθε δήλωση που κάνετε σε ένα πρόσωπο φιλτράρεται από τα πλαίσια αναφοράς, τις προκαταλήψεις και τις ήδη διαμορφωμένες ιδέες του. Αυτό που απομένει τελικά είναι το μήνυμα που κατανοεί.
Για πολλούς και διάφορους λόγους το άτομο μπορεί να ερμηνεύσει αυτό που θέλετε να μεταφέρετε με εντελώς διαφορετικό τρόπο από εκείνον που επιθυμούσατε. Ουσιαστικά αυτό που αντιλαμβάνεται ο άλλος ποικίλλει, φυσικά, ανάλογα με το άτομο στο οποίο μιλάτε, ωστόσο πολύ σπάνια περνάει ολόκληρο το μήνυμα ακριβώς όπως το έχετε συλλάβει στο μυαλό σας.
Μπορεί να νιώσετε θλίψη συνειδητοποιώντας ότι ελέγχετε ελάχιστα αυτό που καταλαβαίνει ο ακροατής σας. Όσο κι αν θέλετε να του ανοίξετε το μυαλό, δεν μπορείτε να κάνετε και πολλά. Αυτή είναι μία από τις πολλές προκλήσεις της επικοινωνίας. Είναι απλό: Δεν μπορείτε να αλλάξετε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο ακροατής. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι συνειδητοποιημένοι και ευαίσθητοι ως προς το πώς θέλουν να αντιμετωπίζονται.
Προσαρμόζοντας τον εαυτό σας στον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι θέλουν να αντιμετωπίζονται, γίνεστε πιο αποτελεσματικοί στην επικοινωνία σας. Γιατί είναι τόσο σημαντικό αυτό; Βοηθάτε άλλους ανθρώπους να σας κατανοήσουν δημιουργώντας ένα ασφαλές πεδίο επικοινωνίας – με τους δικούς τους όρους.
Στη συνέχεια, ο ακροατής μπορεί να χρησιμοποιήσει την ενέργειά του για να κατανοήσει αντί να αντιδρά συνειδητά ή ασυνείδητα στον δικό σας τρόπο επικοινωνίας. Όλοι μας πρέπει να αναπτύξουμε ευελιξία και έτσι να είμαστε σε θέση να διαφοροποιήσουμε το ύφος της επικοινωνίας μας, προσαρμόζοντάς το όταν μιλάμε σε άτομα διαφορετικά από μας.
Η ευελιξία και η ικανότητα ερμηνείας των αναγκών των άλλων είναι αυτό που χαρακτηρίζει έναν ειδικό στην επικοινωνία. Η γνώση και η κατανόηση του τρόπου συμπεριφοράς και της μεθόδου επικοινωνίας ενός άλλου ατόμου θα έχει αποτέλεσμα πιο εμπεριστατωμένες εικασίες ως προς το πώς ένα άτομο μπορεί ενδεχομένως να αντιδράσει σε διάφορες καταστάσεις. Αυτή η κατανόηση θα αυξήσει επίσης εντυπωσιακά την ικανότητά σας να γίνετε αντιληπτοί στο συγκεκριμένο άτομο.
Περιστοιχιζόμαστε από ηλίθιους – ή μήπως όχι;
Τι σημαίνει βασικά αυτό; Καθώς έγραφα, μου ήρθε στο μυαλό η ακόλουθη αναλογία: τα μοτίβα συμπεριφοράς μοιάζουν με εργαλειοθήκη. Όλοι οι τύποι είναι απαραίτητοι. Ανάλογα με την περίσταση, ένα εργαλείο μερικές φορές είναι σωστό και μερικές λάθος. Μια βαριοπούλα γύρω στα δεκαπέντε κιλά είναι τέλεια για να γκρεμίζεις τοίχους, αλλά δεν ενδείκνυται αν θέλεις να κρεμάσεις μια φωτογραφία στο φουαγέ.
Κάποιοι αντιτίθενται στην ιδέα της ταξινόμησης των ανθρώπων σε διαφορετικούς τύπους προσωπικότητας. Ίσως κι εσείς πιστεύετε ότι δεν πρέπει να κατηγοριοποιείτε τους ανθρώπους με αυτόν τον τρόπο, ότι είναι λάθος να κατηγοριοποιεί κανείς τους ανθρώπους γενικότερα. Ωστόσο, όλοι το κάνουμε, ίσως με άλλο τρόπο απ’ ό,τι αυτό το βιβλίο, μολαταύτα όλοι καταγράφουμε τις διαφορές μας. Το γεγονός παραμένει ότι είμαστε διαφορετικοί και, κατά τη γνώμη μου, η επισήμανση αυτή μπορεί να είναι κάτι θετικό αν την κάνετε με τον σωστό τρόπο. Με ακατάλληλη χρήση κάθε εργαλείο μπορεί να είναι επιβλαβές. Έχει να κάνει περισσότερο με το άτομο που το χρησιμοποιεί παρά με το ίδιο το εργαλείο.
Ανεξάρτητα από το πόσο παράξενο μπορεί να φαίνεται, θεωρητικά κάθε είδους συμπεριφορά είναι φυσιολογική.
Η κανονική συμπεριφορά…
...είναι σχετικά προβλέψιμη. Αλλά: κάθε άτομο αντιδρά με τον συνήθη για αυτό τρόπο σε παρεμφερείς καταστάσεις. Είναι αδύνατον να προβλέψουμε κάθε πιθανή αντίδραση προτού αυτή συμβεί.
...είναι μέρος ενός μοτίβου. Συχνά αντιδρούμε με συνεπή μοτίβα. Ως εκ τούτου, πρέπει να σεβόμαστε τα μοτίβα του άλλου ατόμου. Και να κατανοήσουμε τα δικά μας.
...είναι ευμετάβλητη. Πρέπει να μάθουμε να ακούμε, να ενεργούμε, να μιλάμε ανοιχτά και να προβληματιζόμαστε προκειμένου να κάνουμε αυτό που είναι συναφές τη δεδομένη στιγμή. Ο καθένας μπορεί να προσαρμοστεί.
…μπορεί να παρατηρηθεί. Θα πρέπει να είμαστε σε θέση να παρατηρούμε και να εξετάζουμε τις περισσότερες μορφές συμπεριφοράς. Ο καθένας μπορεί να λάβει υπόψη του τους ανθρώπους γύρω του.
...είναι κατανοητή. Θα πρέπει να είμαστε σε θέση να κατανοούμε γιατί οι άνθρωποι αισθάνονται και κάνουν ό,τι κάνουν – αυτή τη στιγμή. Όλοι μπορούν να σκεφτούν τα γιατί.
…είναι μοναδική. Παρά τις συνθήκες που θεωρούνται κοινές για όλους, η συμπεριφορά κάθε ατόμου είναι μοναδική για το ίδιο. Επιτύχετε μέσα στις δικές σας συνθήκες. …είναι συγχωρητέα. Απαλλαχτείτε από την προσωπική ζήλια και τα παράπονα. Μάθετε να έχετε ανοχή και υπομονή, τόσο με τον εαυτό σας όσο και με τους άλλους.
Από πού πηγάζει η προσωπικότητά μας, η συμπεριφορά μας; Γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο διαφορετικοί;
Από πού να ξεκινήσω! Πολύ σύντομα, είναι ένας συνδυασμός κληρονομικότητας και περιβάλλοντος.
Τι συμβαίνει άπαξ και γεννηθούμε; Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά γεννιούνται παρορμητικά, περιπετειώδη, χωρίς κανέναν φραγμό. Ένα παιδί κάνει ακριβώς αυτό που θέλει. Το παιδί λέει: «Όχι, δεν θέλω!» ή: «Εννοείται ότι μπορώ!». Είναι απόλυτα πεπεισμένο ότι μπορεί να διαχειριστεί σχεδόν οτιδήποτε. Φυσικά, αυτό το είδος αυθόρμητης και μερικές φορές ανεξέλεγκτης συμπεριφοράς δεν είναι πάντα ό,τι ακριβώς εύχονταν οι γονείς του. Μετά, ως διά μαγείας, αυτό που κάποτε ήταν ένα πρωτότυπο μοτίβο συμπεριφοράς αρχίζει να μεταμορφώνεται –καλώς ή κακώς– σε ένα αντίγραφο κάποιου άλλου ατόμου.
Πώς επηρεάζονται τα παιδιά; Τα παιδιά μαθαίνουν και αναπτύσσονται με πολλαπλούς τρόπους, αλλά ο πιο συνηθισμένος είναι η μίμηση. Ένα παιδί μιμείται αυτό που βλέπει· ο γονέας του ίδιου φύλου συχνά γίνεται το πρότυπο.
Οι βασικές μου αξίες
Οι βασικές μου αξίες βρίσκονται βαθιά μέσα μου, αξίες τόσο ενσωματωμένες στον χαρακτήρα μου, που είναι σχεδόν αδύνατον να τις αλλάξω. Αυτά είναι τα πράγματα που έμαθα από τους γονείς μου όταν ήμουν παιδί ή που έμαθα στο σχολείο όταν ήμουν πολύ νέος. Στην περίπτωσή μου ήταν διαφορετικές εκδοχές τού ότι έπρεπε να διαβάζω και του «να τα πηγαίνεις καλά στο σχολείο» ή του «οι καβγάδες είναι κακό πράγμα».
Το τελευταίο, για παράδειγμα, σημαίνει ότι δεν έχω σηκώσει ποτέ χέρι σε άλλο άτομο. Έχω να παλέψω από την τρίτη δημοτικού και, από όσο θυμάμαι, έχασα τότε. (Η συμμαθήτριά μου ήταν πολύ δυνατή.) Μια άλλη σημαντική βασική αξία είναι ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ισότιμοι. Επειδή οι γονείς μου μου το έμαθαν αυτό κατά τη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας, ξέρω ότι είναι πολύ λάθος να κρίνουμε ένα άτομο με βάση την καταγωγή, το φύλο ή το χρώμα του. Όλοι μας κουβαλάμε πολλές τέτοιες βασικές αξίες. Ξέρουμε ενστικτωδώς τι είναι σωστό και τι όχι. Κανείς δεν μπορεί να μου πάρει αυτές τις βασικές αξίες.
Συμπεριφορές και προσεγγίσεις
Το επόμενο επίπεδο είναι η στάση μου, η συμπεριφορά μου, η οποία δεν είναι ακριβώς το ίδιο με τις βασικές αξίες μου. Οι στάσεις είναι θέματα για τα οποία έχω σχηματίσει απόψεις που βασίζονται στις δικές μου εμπειρίες ή στα συμπεράσματα στα οποία έχω καταλήξει από συναντήσεις κατά το τέλος της φοίτησής μου στο σχολείο, το λύκειο, καθώς και στο κολέγιο ή στην πρώτη μου δουλειά. Ακόμη και οι εμπειρίες που αποκομίζει κανείς αργότερα στη ζωή μπορούν να διαμορφώσουν τη συμπεριφορά.
Τόσο οι βασικές μου αξίες όσο και οι στάσεις μου επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο επιλέγω να συμπεριφερθώ. Μαζί σχηματίζουν τον πυρήνα της συμπεριφοράς μου, το πραγματικό άτομο που θέλω να είμαι. Η βασική συμπεριφορά μου είναι ο τρόπος με τον οποίο ενεργώ σε συνθήκες απόλυτης ελευθερίας, χωρίς την επιρροή οποιουδήποτε εξωτερικού παράγοντα.
Μάλλον έχετε ήδη καταλάβει ποιο είναι το θέμα εδώ: Πότε είμαστε απαλλαγμένοι από εξωτερικές επιρροές; Όταν συζητώ αυτό το ζήτημα με ομάδες ανθρώπων σε διαφορετικά περιβάλλοντα, συνήθως όλοι συμφωνούμε: Μόνο όταν κοιμόμαστε.
Όμως, οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Κάποιοι δεν νοιάζονται. Είναι πάντα ο εαυτός τους επειδή ποτέ δεν έχουν συλλογιστεί τον τρόπο με τον οποίο γίνονται αντιληπτοί από τους άλλους. Όσο ισχυρότερη είναι η κατανόηση του εαυτού σας, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα προσαρμογής με τους ανθρώπους που σας περιβάλλουν.
Πώς με αντιλαμβάνονται πραγματικά οι άλλοι; Οι άνθρωποι γύρω σας ως επί το πλείστον βλέπουν τη συντονισμένη συμπεριφορά σας. Αξιολογείτε μια συγκεκριμένη κατάσταση και κάνετε μια επιλογή σχετικά με το πώς να ενεργήσετε – αυτή είναι η συμπεριφορά που βιώνουν οι άλλοι γύρω σας.
Αφορά το προσωπείο που φοράτε για να ταιριάξετε σε μια δεδομένη κατάσταση. Όλοι μας έχουμε πολλά διαφορετικά προσωπεία. Το να έχουμε ένα προσωπείο που το φοράμε στη δουλειά και ένα που το φοράμε στο σπίτι δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Κι άλλο ένα για τις επισκέψεις στα πεθερικά μας ίσως. Αυτό το βιβλίο δεν είναι σεμινάριο ψυχολογίας για προχωρημένους – αλλά είμαι ικανοποιημένος με τη διαπίστωση ότι ερμηνεύουμε τις καταστάσεις διαφορετικά και ενεργούμε ανάλογα. Συνειδητά ή ασυνείδητα, οι εξωγενείς παράγοντες με κάνουν να επιλέγω μια συγκεκριμένη γραμμή πλεύσης.
*Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Ανάμεσα σε ηλίθους του Thomas Erikson.