Έλλη Πετρίδη Ακριβώς έναν χρόνο προτού διεξαχθούν οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ (5 Νοεμβρίου 2024) δημοσκοπήσεις θέλουν τον Τζο Μπάιντεν να βρίσκεται πίσω από τον αντίπαλό του Ντόναλντ Τραμπ.
Έρευνα που δημοσίευσε την περασμένη Κυριακή η εφημερίδα New York Times φέρει τον αμερικανό πρόεδρο να οδεύει σε ήττα από τον Ντόναλντ Τραμπ, το φαβορί της εσωκομματικής διαδικασίας των Ρεπουμπλικάνων, σε πέντε πολιτείες-κλειδιά στις έξι — και, χειρότερα, να χάνει απήχηση στους νέους και στις μειονότητες αλλά και για τη στάση του υπέρ του Ισραήλ στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής
Το 2020, ο Τζο Μπάιντεν κέρδισε και στις έξι λεγόμενες swing states, τις πολιτείες που χαρακτηρίζονται αμφιταλαντευόμενες, ψηφίζουν τον υποψήφιο πότε της μιας και πότε της άλλης παράταξης.
Όμως σήμερα, τουλάχιστον κατ’ αυτή την έρευνα, ο 77χρονος ρεπουμπλικάνος δισεκατομμυριούχος ξεπερνά σε προθέσεις ψήφου τον 80χρονο δημοκρατικό αντίπαλό του στη Νεβάδα, στην Τζόρτζια, στην Αριζόνα, στο Μίσιγκαν και στην Πενσιλβάνια. Από τις έξι, δεν απομένει στον Τζο Μπάιντεν παρά το Ουισκόνσιν.
Ολα τα παραπάνω δείχνουν ότι μια νίκη του Τραμπ είναι ανησυχητικά πιθανή. Γιατί συμβαίνει αυτό;
«Ότι οι ΗΠΑ, όχι μόνο η ισχυρότερη δημοκρατία του κόσμου, αλλά και ο σωτήρας της στον 20ό αιώνα, δεν είναι πλέον προσηλωμένες στους δημοκρατικούς κανόνες» απαντάει ο Martin Wolf σε άρθρο του στους FT και προσθέτει:
«Ο πιο θεμελιώδης από αυτούς τους κανόνες είναι ότι η εξουσία πρέπει να κερδίζεται σε ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. Το αν οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ είναι «δίκαιες» είναι συζητήσιμο. Αλλά έχουν κανόνες. Οι προσπάθειες του εκάστοτε υποψήφιου να ανατρέψει αυτούς τους κανόνες ισοδυναμούν με εξέγερση.
Το ότι ο Τραμπ επιχείρησε να το κάνει αυτό δεν είναι συζητήσιμο. Ούτε και η απουσία αποδείξεων απάτης που να στηρίζουν την απόπειρα πραξικοπήματος. Του έχει απαγγελθεί κανονικά κατηγορητήριο. Παρ’ όλα αυτά μπορεί να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές. Ένας λόγος για τον οποίο μπορεί να το κάνει αυτό είναι ότι σχεδόν το 70% των ανθρώπων που αυτοπροσδιορίζονται ως Ρεπουμπλικάνοι λένε ότι πιστεύουν τα ψέματά του. Αυτό είναι σοκαριστικό, αν και, δυστυχώς, δεν αποτελεί και τόσο έκπληξη».
Τι θα σημάνει όμως τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο η πιθανότατη επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ;
«Προφανώς, η απάντηση θα εξαρτιόταν εν μέρει από τις ισορροπίες στο Κογκρέσο. Ωστόσο, θα ήταν λάθος να αντλήσουμε πρόσθετη παρηγοριά από τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρθηκε την τελευταία φορά. Τότε στηρίχθηκε σε αρκετά παραδοσιακές προσωπικότητες του στρατού και των επιχειρήσεων. Η επόμενη φορά θα είναι διαφορετική. Το “Maga” (Make America Great Again) είναι πλέον μια αίρεση με σημαντικό αριθμό πιστών.
Ένα κρίσιμο εσωτερικό σχέδιο του Τραμπ είναι η αντικατάσταση δημοσίων υπαλλήλων καριέρας με πιστούς υπηρέτες του προέδρου. Η δικαιολογία είναι η υποτιθέμενη ύπαρξη ενός «βαθέος κράτους», με την οποία οι επικριτές εννοούν τους γνωστούς δημόσιους υπαλλήλους καριέρας των οποίων η πίστη είναι προς τον νόμο και το κράτος και όχι προς το πρόσωπο που βρίσκεται στην εξουσία.
Ένας λόγος για τον οποίο αυτό είναι επιλήψιμο είναι ότι η σύγχρονη κυβέρνηση δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τέτοιους ανθρώπους. Ο μεγαλύτερος λόγος είναι ότι αν οι υπηρεσίες πληροφοριών, εσωτερικής ασφάλειας και εσωτερικών εσόδων, ο στρατός, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών και το Υπουργείο Δικαιοσύνης είναι υποταγμένες στις ορέξεις του αρχηγού του κράτους, τότε έχουμε απολυταρχία» γράφει ο Martin Wolf.
«Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον κόσμο; Το πιο προφανές είναι ότι ο εναγκαλισμός από τις ΗΠΑ ενός ανθρώπου και ενός κόμματος που έχουν απαρνηθεί ανοιχτά τον κεντρικό κανόνα της φιλελεύθερης δημοκρατίας θα αποθαρρύνει όσους πιστεύουν σε αυτήν και θα ενθαρρύνει τους δεσπότες και τους λακέδες τους παντού. Είναι δύσκολο να υπερεκτιμήσει κανείς τις επιπτώσεις μιας τέτοιας προδοσίας από τις ΗΠΑ.
Το μείγμα αυτής της απελπισίας με τη δεδηλωμένα συναλλακτική προσέγγιση του Τραμπ θα αποδυναμώσει, αν δεν καταστρέψει, την εμπιστοσύνη στην οποία βασίζονται οι σημερινές συμμαχίες των ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί έχουν δίκιο να αποδοκιμάζουν τον παρασιτισμό των περισσότερων συμμάχων. Δεν υπάρχει αμφιβολία, πάνω απ’ όλα, ότι οι Ευρωπαίοι (μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το Ηνωμένο Βασίλειο) πρέπει να κάνουν περισσότερα. Αλλά η συμμαχία χρειάζεται έναν ηγέτη. Για το προβλέψιμο μέλλον, οι ΗΠΑ πρέπει να είναι αυτός ο ηγέτης. Με τη Ρωσία να απειλεί την Ευρώπη και την Κίνα να αποτελεί έναν ισότιμο ανταγωνιστή, οι συμμαχίες θα είναι πιο σημαντικές από ποτέ – όχι μόνο για τους συμμάχους της, αλλά και για τις ΗΠΑ. Ο Τραμπ ούτε το καταλαβαίνει ούτε νοιάζεται γι’ αυτό.»
Όσο για τις επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία ο Martin Wolf σημειώνει:
«Ο Τραμπ προτείνει την καθιέρωση ενός οριζόντιου δασμού 10% σε όλες τις εισαγωγές. Αυτό θα ήταν μια σύγχρονη (αν και ηπιότερη) εκδοχή του διαβόητου δασμού Smoot-Hawley του 1930.
Σίγουρα θα οδηγούσε σε αντίποινα. Θα προκαλούσε επίσης τεράστια ζημία στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, με την άρνηση των δεσμεύσεων των ΗΠΑ για μείωση των δασμολογικών φραγμών επί πολλές δεκαετίες.
Εξίσου σημαντικός θα είναι ο αντίκτυπος στις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι ίδιες οι ΗΠΑ θα ανατρέψουν πιθανότατα πολλά μέτρα του νόμου Μπάιντεν για τη μείωση του πληθωρισμού. Εξίσου σημαντική μπορεί να είναι η πιθανή απόσυρση των ΗΠΑ από τις προσπάθειες για την προώθηση επενδύσεων σε καθαρή ενέργεια στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες.
Οι μελλοντικές σχέσεις με την Κίνα πρέπει επίσης να τίθενται υπό αμφισβήτηση. Εδώ οι αλλαγές μπορεί να μην είναι τόσο δραματικές, επειδή η εχθρότητα απέναντι στην άνοδο της Κίνας είναι διακομματική. Αλλά η αντίθεση προς την Κίνα θα έχει λιγότερο σχέση με την ιδεολογία υπό τον Τραμπ, ο οποίος δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τέτοιες διαφορές μεταξύ απολυταρχιών και δημοκρατιών. Μάλλον προτιμά τις πρώτες. Θα γινόταν απλώς ένας ανταγωνισμός για την εξουσία, με τον Τραμπ να προσπαθεί να κρατήσει τις ΗΠΑ νούμερο ένα.
Το πόσο διαφορετικά θα εξελιχθεί αυτό είναι ασαφές. Ο Τραμπ θα μπορούσε να επιδιώξει να στρέψει τη Ρωσία εναντίον της Κίνας, όπως ο Νίξον έκανε την Κίνα εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Η εγκατάλειψη της Ουκρανίας θα μπορούσε να είναι το δόλωμά του.
Μια δεύτερη προεδρία Τραμπ μπορεί να μην καταστρέψει τις ΗΠΑ για πάντα. Αλλά τόσο οι ΗΠΑ, όσο και ο υπόλοιπος κόσμος θα έχαναν την αθωότητά τους. Θα έπρεπε να προσαρμοστούμε στην πραγματικότητα ότι οι ΗΠΑ επανεξέλεξαν έναν άνθρωπο που προσπάθησε ανοιχτά να υπονομεύσει τη δημοκρατία τους.
Είναι πιθανό οι κατηγορίες εναντίον του Τραμπ θα σώσουν την κατάσταση. Αλλά αυτή η εύθραυστη ελπίδα αναδεικνύει τη σημερινή απειλή για τη δημοκρατία.»
Με πληροφορίες από FT