NewsEdit Πάλι το αυτοκίνητο είναι που φωνάζει. Προκαλεί μια σειρά από προβλήματα που καθόλου δεν το απασχολούν, γιατί τα υφίστανται άλλοι. Φωνάζει μόνο για τον κορεσμό, φωνάζει γιατί η πόλη δεν υποκλίνεται στις ανάγκες του. Ζητάει ‘λύσεις’, όμως μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν.
Του Θάνου Βλαστού
Οι μόνες λύσεις που θα μπορούσαν να δίνονται θα ήταν προκλητικές αυθαιρεσίες, που θα έκαναν τα προβλήματα ακόμη πιο σοβαρά, διότι θα έπαιρναν κι άλλο χώρο από εκείνους/ες που το αυτοκίνητο τους τον έχει ήδη δραματικά περιορίσει. Το αυτοκίνητο χρειάζεται χώρο, όπως και οι άλλοι χρήστες του δρόμου. Όμως το πρόβλημα είναι ότι αυτό, στο πλαίσιο μιας κυρίαρχης νοοτροπίας υπέρ του, δεν διστάζει να διεκδικεί, ενώ οι άλλοι πρέπει να αμύνονται και να απολογούνται γιατί δεν κατανοούν ότι «και αυτοί από το αυτοκίνητο εξαρτώνται» και βάζουν πριν από αυτό την ποιότητα της ζωής τους. Ωστόσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη το αυτοκίνητο είναι παρόν, αλλά χωρίς υπερβολές, και οι πεζοί είναι παρόντες, και τα παιδιά και οι ανάπηροι και οι ηλικιωμένοι είναι παρόντες, όσο για τις πόλεις τους δεν κατάντησαν σαν τις δικές μας.
Πώς να εξηγήσεις ότι από τις κάποιες χιλιάδες χιλιόμετρα δρόμων του λεκανοπεδίου τα αυτοκίνητα, με σημαιοφόρο τον αυριανό δήμαρχο του Δήμου Αθηναίων, το αυτοκίνητο πυροβολεί τα 550μ του εμβληματικού πεζόδρομου της Βασ. Όλγας, ενοχλείται που είναι διαφορετικός, που ανήκει στους πεζούς, τη δημόσια συγκοινωνία και το ποδήλατο. Δεν το ανέχεται. Γιατί να υπάρχουν τέτοιες εξαιρέσεις; Επιθυμία του είναι να βγει από τον χάρτη ως πεζόδρομος, να γίνει ίδιος με όλους τους άλλους, ίδιος με τα χιλιάδες χιλιόμετρα του λεκανοπέδιου. Θα τρέξουν να τον απολαύσουν από οπουδήποτε και θα καταλάβουν αμέσως τι θα σημαίνει κορεσμός στη Βασ. Όλγας. Οι δρόμοι είναι συγκοινωνούντα δοχεία.
Η Βασ. Όλγας έχει πράσινο. Αυτός που υπόσχεται μια πράσινη Αθήνα, θα βάλει άσφαλτο στον πεζόδρομο; Ας ξεκίναγε τουλάχιστον αναγγέλλοντας το όνομα του πρώτου δρόμου που θα έβαζε πράσινο ώστε να δείξει πόσο γρήγορα και πόσο αποτελεσματικά θα το πετύχαινε, χωρίς φυσικά να πάρει χώρο από πεζοδρόμια όπου δεν χωράς, αυτά που έχουν κατά κανόνα οι δρόμοι της Αθήνας. Η αντιπαράθεση με την κυρίαρχη νοοτροπία θα ήταν αναπόφευκτη. Αν θέλει ο αυριανός δήμαρχος να αφήσει κάτι για να τον θυμούνται δεν μπορεί να αποφύγει τη σύγκρουση μαζί της. Για αυτό το πράσινο που θα μείωνε την άσφαλτο θα είμαστε μαζί του. Μόνο από το αυτοκίνητο θα μπορούσε να πάρει χώρο, αλλά δεν θα έπρεπε να αμελήσει να δώσει ως αντάλλαγμα στους χρήστες του δρόμου εναλλακτικές λύσεις για άλλους τρόπους μετακίνησης, όπως το περπάτημα και το ποδήλατο. Είναι γεγονός ότι μια καλύτερη δημόσια συγκοινωνία δεν μπορεί να δώσει, γιατί δεν είναι αρμόδιος. Μπορεί όμως να τη διεκδικήσει. Είναι σημαντικό.
Η Ευρώπη, λόγω κλιματικής κρίσης, ζητάει από τις πόλεις να έχουν το 2050 μόνο καθαρά αυτοκίνητα όμως πολύ λιγότερα από τα σημερινά. Η Αθήνα δεσμεύτηκε να το έχει επιτύχει ήδη το 2030. Ο δήμαρχος Αθηναίων είναι αρμόδιος για το σύνολο του δημοτικού δικτύου, που δεν είναι μικρό. Αλλά για να πρασινίσει τους δρόμους χ ρειάζεται οπωσδήποτε τη δημόσια συγκοινωνία. Η αναρμοδιότητα σε αυτόν τον τομέα τον ακρωτηριάζει. Έχει μπροστά του δύσκολα και θα τον βοήθαγε να είναι ειλικρινής. Το να ξεκινάει με τη Βασ. Όλγας και μάλιστα προς την αντίθετη κατεύθυνση, αυτό πού τον οδηγεί; Επιθυμεί να πάρει με το μέρος του τον πολύ κόσμο του αυτοκινήτου; Και τι θα κάνει αύριο όταν θα πρέπει να συγκρουστεί; Αντί να ξεκινήσει μια εκστρατεία εκπαίδευσης και προετοιμασίας για συναινέσεις στις πολιτικές που αναπότρεπτα θα ασκήσει εκπαιδεύει τους Αθηναίους στο να περιμένουν πολύ διαφορετικές πρακτικές: να ξηλώνονται οι πεζόδρομοι, να τρέχουν περισσότερο τα αυτοκίνητα, να κατευθύνονται άμεσα και χωρίς παρακάμψεις οπουδήποτε και να παρκάρουν παντού, να ανακληθούν τα περιοριστικά μέτρα, όπως ο δακτύλιος.
Θα έχει αύριο να διαχειριστεί μια νοοτροπία αυθαιρεσίας που την κάνει σήμερα να αισθάνεται δικαιωμένη
- δεν την αφορούν οι πεζοί και τα προβλήματα που συναντούν εξ’ αιτίας του αυτοκινήτου, όπως η ανασφάλεια, η ανυπαρξία χώρου για να περπατούν, ο αέρας που αναπνέουν, ο θόρυβος,
- δεν την αφορά η απουσία πρασίνου,
- δεν την αφορά το ότι ουσιαστικά δεν υπάρχουν ποδηλάτες στην Ελλάδα,
- δεν την αφορά που οι ανάπηροι για την πόλη είναι σαν να έχουν ήδη πεθάνει, αφού δεν βγαίνουν έξω, δεν είναι ορατοί, άρα δεν υπάρχουν,
- δεν την αφορά που τα παιδιά έχουν εκτοπιστεί από τον δρόμο και χάνουν εκείνο το παιχνίδι, το πιο αληθινό και πολύτιμο, που ήταν το παιχνίδι στον δρόμο, εκείνο που στους μεγαλύτερους μας έμαθε τα πιο πολλά, για την πόλη, τη ζωή της, τους ανθρώπους της, τους τότε γείτονές μας.
Το αυτοκίνητο έχει προκαλέσει τα παραπάνω αλλά για το μόνο που νοιάζεται είναι το ίδιο το αυτοκίνητο, τα δικά του προβλήματα, το πώς θα διαμορφώνονται οι δρόμοι για τις δικές του ανάγκες, το πώς οι πόλεις θα γίνουν πόλεις του αυτοκινήτου, για το πώς θα αντιμετωπιστεί ο κορεσμός! Όμως κορεσμός σημαίνει δυσανάλογα μεγάλος αριθμός αυτοκινήτων σε σχέση με τον διαθέσιμο χώρο. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να αντιληφθεί ότι οι πόλεις δεν χωρούν άλλα αυτοκίνητα, οι δρόμοι δεν φαρδαίνουν, δεν κατεδαφίζονται τα κτήρια, νόμιμα και αυθαίρετα. Είναι γνωστό επίσης ότι στην αγορά του αυτοκινήτου στασιμότητα δεν υπάρχει, ο ρυθμός αύξησης του αριθμού τους είναι μεγάλος και σταθερός. Χώρος που θα μπορούσε να παρθεί από την πόλη δεν περισσεύει. Να στενέψουν κι’ άλλο τα πεζοδρόμια; Αν ανοίξει η Βασ. Σοφίας στα 3 εκ. αυτοκίνητα ποιος θα προλάβει να σωθεί; Μόνο ως μήνυμα και όχι ως ουσία θα μπορούσε κανείς να το εισπράξει. Μήνυμα εισαγωγής σε μια τραγωδία.
Για να χωρέσουν αυτά τα αυτοκίνητα που σήμερα κυκλοφορούν προκλήθηκαν τα προβλήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Αν η κοινωνία μας αίφνης έδειχνε σήμερα κάποια ευαισθησία, που αν δεν το κάνει μάλλον θα υποχρεωθούν να τη δείξουν οι επόμενες γενιές, θα έπρεπε να ανοίξει μια συζήτηση για την επιστροφή μέρους του χώρου που πάρθηκε βιαίως, σε εκείνους/ες που τους ανήκε και φυσικά τους ήταν απαραίτητος. Είναι γνωστό ότι στο ερώτημα «τι κάνουμε;» η Ευρώπη απαντά: «λιγότερα αυτοκίνητα», όμως μια τέτοια λύση το αυτοκίνητο το ξεπερνά, δεν την ακούει, την απορρίπτει, διότι ξέρει καλά ότι η χώρα μας την παρακάμπτει, αφού εκεί όπου έπρεπε να μειώνονται αφήνονται να αυξάνουν ελεύθερα. Παντού στην Ευρώπη, ακόμη και στην Αμερική, αναγνωρίζεται ότι στο εσωτερικό των τεράστιων σήμερα αστικών εκτάσεων υπάρχουν τμήματα που αξίζει να προστατεύονται (ιστορικά κέντρα, τοπικά κέντρα, γειτονιές κ.λπ.) και δεν αμφισβητείται ότι πρέπει τα αυτοκίνητα να κρατούνται έξω.
Δεν ακούγονται λοιπόν φωνές διαμαρτυρίας από πεζούς, ανάπηρους, ηλικιωμένους, παιδιά, ούτε από εκείνους/ες που υπό άλλες συνθήκες θα επέλεγαν το ποδήλατο, δηλαδή φωνές από μέσα μας, που θα μίλαγαν για αυτό που πραγματικά θα θέλαμε όλες και όλοι σ’ αυτή τη ζωή
- για τις επιθυμίες για την πόλη μας και για την καθημερινότητά μας, για τις σχέσεις μας με τους διπλανούς, στη γειτονιά, στον δρόμο, στον δημόσιο ανοιχτό χώρο,
- για τη φαντασία μας για πράσινο στον δρόμο, που το κόψαμε για να χωρούν τα αυτοκίνητα, για πεζοδρόμια που να φιλοξενούν άνετα εμάς και την παρέα μας, ώστε να περπατάμε και να στεκόμαστε, να κουβεντιάζουμε και να παίζουμε, εμείς και τα παιδιά μας και τα ζώα μας, που συνοδεύουμε και μας συνοδεύουν,
- για την ανάγκη μας για καθαρό αέρα και ησυχία και πόλεις όμορφες που δεν σε διώχνουν, αντίθετα σε προσκαλούν.
Η μεγάλη πλειονότητα σωπαίνει, σηκώνει τα χέρια ψηλά, παρόλο που πολλές/οί βρίσκονται στο περιθώριο (ακόμη και οι οδηγοί αυτοκινήτου όταν περπατούν), ενώ δικαιούνται μια άλλη τύχη στην πόλη. Ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι προτεραιότητα της κοινωνίας είναι ο άνθρωπος, οι πεζοί, αυτοί που πραγματικά αποτελούν τη ζωή της πόλης και όχι τα αυτοκίνητα, που είναι η μηχανή της. Ωστόσο ακούγονται με προσοχή μόνο οι φωνές που ζητούν και άλλο χώρο για το αυτοκίνητο. Μήπως γιατί οι χρήστες του είναι οι περισσότεροι και αυτό έχει κάποιο νόημα στις εκλογές; Ναι πράγματι δεν είναι πια πολλοί οι πεζοί, εξάλλου από κάποιο όχημα μόλις βγήκαν, ή συνήθως σε κάποιο αυτοκίνητο καταφεύγουν. Είναι λίγοι οι πεζοί, όχι γιατί δεν τους ενδιέφερε να περπατούν, οι δρόμοι ανήκαν μόνο σε αυτούς άλλοτε, απλώς το αυτοκίνητο τους νίκησε και τους έβαλε στην άκρη, αφού αυτοί που φτιάχνουν την πόλη ήταν στη δική του πλευρά.
Θάνος Βλαστός
Ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ
Συγκοινωνιολόγος – πολεοδόμος
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Κυκλοφοριακό / Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου: Περί κυκλοφοριακών συνθηκών στο Κλεινόν Άστυ (και όχι μόνο)