ΑΝΤΡΕΑΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ «Εμβληματική μεταρρύθμιση» για την κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, «κόκκινο πανί» για την Αριστερά. Η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων έχει αποτελέσει εδώ και δεκαετίες αφορμή για δεκάδες εκπαιδευτικά συλλαλητήρια, αναρίθμητες δημόσιες, αλλά και κοινοβουλευτικές συζητήσεις για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος καθώς αποτέλεσε μια ταυτοτική διαφορά ανάμεσα στη Δεξιά και στην Αριστερά.
Με δεδομένη την πρόθεση της κυβέρνησης να φέρει, μέχρι το τέλος του χρόνου ή στις αρχές του 2024 την πρότασή της πρόταση με τη μορφή νομοσχεδίου πρόταση με τη μορφή νομοσχεδίου -αφού πρώτα τη στείλει στη Σύνοδο των Πρυτάνεων που θα συγκληθεί στα μέσα Δεκεμβρίου- η σύγκρουση αναμένεται να είναι και πάλι σφοδρή παρά το ότι ο νόμος, σύμφωνα με πληροφορίες, θα αναφέρεται σε μη κρατικά πανεπιστήμια και όχι σε ιδιωτικά, καθώς σε διαφορετική περίπτωση θα έπρεπε να προηγηθεί Συνταγματική αναθεώρηση.
Το AnatropiNews παραθέτει, εν όψει της συζήτησης που θα ανοίξει και πάλι, μία σειρά σκέψεων για το θέμα των μη κρατικών πανεπιστημίων σε σχέση με τις εξελίξεις των τελευταίων ετών αλλά και κάποια βασικά σημεία του πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα όπως αυτά έχουν κατά καιρούς παρουσιαστεί από πολλούς αναλυτές αλλά και μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας. Σκέψεις και προτάσεις πέρα από τις όποιες -ένθεν και ένθεν- εμμονές, ιδεοληψίες, θριαμβολογίες, καταστροφολογικές προβλέψεις και τα συνθήματα.
1. ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΤΩΡΑ;
Στην πράξη το Άρθρο 16 του Συντάγματος έχει ήδη αναθεωρηθεί. Ωστόσο, το δημόσιο πανεπιστήμιο εξακολουθεί να κατέχει συγκριτικά κυρίαρχη θέση στην εκπαίδευση και απολύτως κυρίαρχη θέση στην έρευνα.
Οι διεργασίες που έχουν σχετικοποιήσει τη συνταγματική περιωπή του Α16 είναι οι εξής:
- Η Κύπρος, εδώ και περίπου μία δεκαετία, λειτουργεί ως εκπαιδευτική offshore. Ένα μικρό, αλλά ελληνόγλωσσο, νησιωτικό κράτος ανέπτυξε μεθοδικά και συστηματικά την αγορά των ιδιωτικών πανεπιστημίων στοχεύοντας στην αξιοποίηση της υπερβάλουσας ζήτησης στην Ελλάδα. Ως αποτέλεσμα, το ισοζύγιο Ελλάδας-Κύπρου έχει αντιστραφεί πλήρως. Οι χιλιάδες Κυπρίων φοιτητών που παλιότερα κατέκλυζαν τα ελληνικά ΑΕΙ ήταν μια ροή που έχει δώσει τη θέση της σε χιλιάδες ελλαδίτες φοιτητές που προσφεύγουν στα κυπριακά ιδιωτικά ΑΕΙ.
- Η αποσύνδεση των επαγγελματικών δικαιωμάτων από την ακαδημαϊκή αναγνώριση ήταν μια διεργασία σταδιακή που από το 2020 και μέτα έχει πλέον ουσιαστικά ολοκληρωθεί. Ενώ στο παρελθόν η ακαδημαϊκή αναγνώριση ήταν προϋπόθεση και όρος εκ των ων ουκ άνευ για την απόκτηση επαγγελματικών δικαιωμάτων, αυτό πλέον δεν ισχύει. Αξιοποιώντας στο έπακρο ακόμα και την πιο ακραία ερμηνευτική / εφαρμοστική εκδοχή που παρέχει το ευρωπαϊκό πλαίσιο, η κυβέρνηση της ΝΔ όχι μόνο αποσύνδεσε αλλά και προτεραιοποίησε τα επαγγελματικά δικαιώματα έναντι των αναγνωρισμένων ακαδημαϊκών προσόντων: κατ’ ουσίαν τα πρώτα μπορούν να υπάρχουν ανεξάρτητα από τα δεύτερα.
- Η αποδοχή του νέου status quo από το ΑΣΕΠ, το οποίο πλέον κάνει αποδεκτά τα επαγγελματικά προσόντα που έχουν αποκτηθεί στα “κολέγια”, καθώς και η υποβάθμιση του ΔΟΑΤΑΠ (πρώην ΔΙΚΑΤΣΑ) συμπληρώνουν το πλαίσιο που πλέον έχει παγιωθεί σε θεσμικό επίπεδο.
- Η κρίση ακρίβειας σε συνδυασμό με την εξελισσόμενη στεγαστική κρίση έχουν κάνει ασύμφορη για τα ελληνικά νοικοκυριά την επιλογή ενός περιφερειακού πανεπιστημίου. Ειδικά στις πόλεις με τουριστικό ενδιαφέρον και ανεπτυγμένο τομέα Airbnb η εξεύρεση στέγης είναι και πολύ δυσχερής και πολύ ακριβή. Ως αποτέλεσμα, η λύση του “κολεγίου” ή η λύση του ιδιωτικού Κυπριακού πανεπιστημίου γίνεται όλο και πιο ελκυστική, ειδικά για τα πιο ασθενή κοινωνικά στρώματα.
- Διάφορες συνοδευτικές νομοθετικές ρυθμίσεις των τελευταίων ετών συμπληρώνουν και εμπλουτίζουν το πλαίσιο: η επιβολή της ΕΒΕ και η δημιουργία ενός εφεδρικού στρατού υποψηφίων, η δυνατότητα αποφοίτων ΙΕΚ, ακόμα και μεταλυκειακού έτους μαθητείας, να δίνουν κατατακτήριες εξετάσεις στα ΑΕΙ είναι τέτοια παραδείγματα. Δεν θα πρέπει όμως να υποτιμήσουμε και τη σημασία ρυθμίσεων όπως τα αγγλόφωνα μη δωρεάν προπτυχιακά προγράμματα που κάποια ΑΕΙ έχουν σπεύσει να δημιουργήσουν. Στα μάτια του εξωτερικού παρατηρητή-πελάτη η πληρωμή διδάκτρων, ακόμα και σε δημόσιο ΑΕΙ, σχετικοποιεί τη διάκριση δημόσιου-ιδιωτικού υπέρ του ιδιωτικού.
Συνεπώς, δεν είναι ανεδαφικό να πούμε ότι η πολιτική βούληση έχει ήδη οικοδομήσει μια πολύ άνετη, πολύ γρήγορη και πολύ ευρύχωρη παρακαμπτήρια οδό του Α16.
Όλα αυτά συμβάλλουν στη δημιουργία μιας εντύπωσης που εμπεδώνεται όλο και πιο πολύ ότι το Α16 είναι ένας συνταγματικός αναχρονισμός της μεταπολίτευσης.
(Αναχρονισμός βέβαια είναι και η προμετωπίδα του Συντάγματος αλλά ουδείς διανοείται να την αποκαθηλώσει).
ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ ΕΝΑ ΝΕΟ Α16;
Προφανώς το δημόσιο, και όχι βέβαια κρατικό, πανεπιστήμιο θα συνεχίσει να υπάρχει. Το κύριο επίδικο είναι το πλαίσιο και οι συσχετισμοί που θα προκύψουν. Η συζήτηση αυτή έχει τις εξής ορίζουσες:
- Η μεταφορά “πελατείας” από το δημόσιο στο ιδιωτικό πανεπιστήμιο θα πλήξει άνισα τα ελληνικά ΑΕΙ, με τα περιφερειακά ΑΕΙ να πλήττονται με ιδιαίτερη σφοδρότητα. Συνεπώς, ένα νέο Α16 θα πρέπει να συνδέσει τη λογική της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης με τη λογική της αντιμετώπισης των χωρικών ανισοτήτων που επίσης υπάρχει στο Σύνταγμα.
- Η μεταφορά “πελατείας” από το δημόσιο στο ιδιωτικό πανεπιστήμιο θα μειώσει το συνολικό κόστος της δημόσιας πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Η εξοικονόμηση αυτή θα πρέπει να παραμείνει στα δημόσια πανεπιστήμια και να μην χαθεί στα κατάστιχα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους.
- Τα δημόσια ΑΕΙ θα πρέπει να έχουν βαθμό διαχειριστικής ευελιξίας αντίστοιχο/παρόμοιο με αυτό των ιδιωτικών. Αν δεν γίνει αυτό η μεταξύ τους σχέση θα είναι εγγενώς άνιση (ο ένας θα τρέχει σε ταρτάν και ο άλλος θα τρέχει ανώμαλο δρόμο).
- Θα πρέπει να ενισχυθεί και να γίνει αυτοτελής πολιτική η πολιτική φοιτητικής στέγης η οποία πλέον αναδεικνύεται σε κρίσιμη παράμετρο επιλογής τόπου σπουδών. Στο ίδιο πλαίσιο θα πρέπει να σκεφτούμε και τη λογική του “φοιτητικού μισθού”.
- Είναι πολύ απίθανο να δούμε ιδιωτικά ΑΕΙ με σοβαρές επιδόσεις στην έρευνα. Η έρευνα θα παραμείνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα των δημόσιων ΑΕΙ. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει μια ειδοποιό διαφορά μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών ΑΕΙ όπου τα μεν δημόσια θα δραστηριοποιούνται σε έρευνα+διδασκαλία τα δε ιδιωτικά στη διδασκαλία. Ένα νέο Α16 πιθανά θα μπορούσε να αποτυπώσει ευκρινώς αυτή τη διάκριση.
- Τέλος, υπάρχει το μείζον ερώτημα της πρόσβασης των ιδιωτικών ΑΕΙ στη χρηματοδότηση: είτε άμεση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, είτε έμμεση από προγράμματα, ΕΣΠΑ κλπ. Ένα τεράστιο θέμα που θα πρέπει σύντομα να συζητηθεί τόσο εντός της εκπαιδευτικής κοινότητας όσο και εντός του Κοινοβουλίου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ:
Επιτρέπεται να ιδρύσουμε ιδιωτικά πανεπιστήμια; Τα xρειαζόμαστε;
Τον Δεκέμβριο το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια
Στην αντεπίθεση περνούν οι πανεπιστημιακοί για την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ
Ιδιωτικά πανεπιστήμια: Μύθοι και αλήθειες – Το άρθρο 16 και τι ισχύει σε ΗΠΑ και Ε.Ε.
Γαβρόγλου: Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι κερδοσκοπικά ιδρύματα